جای خالی سریال‌های معمایی در تلویزیون/ تفاوت سریال‌های جنایی از «سرنخ» تا «هوش سیاه»

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، سالها است که ژانر پلیسی و معمایی جزو یکی از پرطرفدارترین ژانرهای سریال‌سازی در دنیا است و مخاطبان نیز به دلیل اکشن بودن برخی از این کارها توجه ویژه‌ای به این نوع سریال‌ها نشان می‌دهند. اما بخشی از این سریال‌ها جنبه معمایی دارد و همین وجه می‌تواند ذهن مخاطب را درگیر داستان معمایی کند تا برای دنبال کردن سریال میل و رغبت بیشتری داشته باشد. به بهانه پخش سریال «بوی باران» که در ابتدا «عروس تاریکی» نام داشت بر آن شدیم تا مروری داشته باشیم بر سریال‌های معمایی و پلیسی تلویزیون که در این سال‌ها روانه آنتن شده است. سریال‌هایی که این روزها کمتر مورد توجه سازندگان قرار می‌گیرند و جایشان در تلویزیون خالی است. 

** بوی باران، داستانی جنایی که نادیده گرفته شد

سریالی که این شب‌ها از شبکه یک سیما بروی آنتن می‌رود داستانی جنایی و معمایی دارد که در قسمت‌های پایانی پرده از یک قتل باز می‌کند. این سریال به کارگردانی محمود معظمی در ۷۰ قسمت تهیه و تولید شده است، اما خلاف سریال‌های جنایی که هر چند قسمت در میان گره‌ای را باز می‌کند و البته جذابیت دارد اما این سریال اینطور نیست و با اضافه شدن داستانک‌های مختلف گره‌های زیادی را پیش روی مخاطب خود قرار می‌دهد. هرچند این سریال در به تصویر کشیدن معضلاتی که خانواده‌های افغان در ایران با آن دست به گریبان هستند، تا حدی موفق عمل کرده، اما تا قسمت‌های پایانی معلوم نیست چه سرنوشتی را برای کاراکترهایش رقم زده است.

** شلیک نهایی؛ پلیس و خلافکاری که مقابل هم قرار گرفتند

شلیک نهایی از اولین سریال‌های پلیسی تلویزیون بود که در سال ۷۳ از شبکه یک سیما پخش شد. داریوش فرهنگ در ششمین تجربه تلویزیونی‌اش نقش یک سرگرد پلیس را ایفا می‌کرد که در یکی از پرونده‌های دستگیری عاملین مواد مخدر دوست صمیمی‌اش با بازی رضا کیانیان را پیدا می‌کند و متوجه می‌شود که همکلاسی قدیمیش یکی از اعضای این باند خلافکار است. در نهایت و با درایتی که پلیس در این سریال دارد، باند مربوطه منهدم می‌شود.

** کارآگاه علوی سریالی که ادامه‌دار نشد

احمد نجفی با ایفای نقش کارآگاه علوی به شهرت رسید. این سریال در فصل اول با نام «کارآگاه» در سال ۷۵ تولید و پخش شد و در فصل با نام «کارآگاه علوی۲» به کارگردانی حسن هدایت به پخش رسید. وی در این سریال مامور اداره تامینات است که سال ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۴ به فعالیت در این اداره مشغول می‌شود، اما در فصل دو پس از تبعید دوباره به کار فراخوانده می‌شود و در بازگشت، تصمیم می‌گیرد پرونده‌های مفاسد عوامل رژیم شاه را بررسی کند.

** پلیس جوان و شهاب حسینی برای اولین بار در نقش پلیس

شهاب حسینی بعد از اینکه در دهه ۷۰ اجرای تلویزیونی را تجربه کرد، به سمت بازیگری در سریال‌ها آمد. او کار خود را با سریال «‍س از باران» و بعد از آن «همسفر» و «پلیس جوان» آغاز کرد. اما در این میان کاراکتری که در پلیس جوان بازی می‌کرد به واسطه نقش و نوع داستانی که توسط سیروس مقدم به تصویر کشیده شده بود، از جذابیت بالایی برای مخاطب تلویزیونی برخوردار بود. یونس همان پلیس جوانی است که بعد از قتل پدرش و بنا به انگیزه‌ای که پیدا کرده بود وارد دانشگاه پلیس شد و بعد از گذراندن دوره دانشجویی و اخذ مدرک در اداره پلیس مشغول به فعالیت شد. به طور معمول ایفای نقش پلیس در کارنامه‌ کاری هر بازیگری نقطه عطفی به شمار می‌رود حال اینکه این پلیس بتواند پلیسی تاثیرگذار و مقتدر نیز باشد. شهاب حسنی پس از پلیس جوان در سریال‌های بسیاری بازی کرد اما خاطره‌ای که برای اولین بار در ذهن مخاطب به جای گذاشت، ماندگار شد. داریوش ارجمند، پروانه معصومی، مریلا زارعی در این سریال بازی می‌کردند.

** مزد ترس و پلیسی که برای اولین بار تابوشکنی کرد

برای اولین بار در تاریخ تلویزیون یک سریال پلیسی ساخته شد و سوژه اصلی آن تقابل یک پلیس و خلافکار بود و جالبتر اینجا که پلیس به دلیل‌های شخصی و مسائل خانوادگی که حین بررسی پرونده مقتول برایش پیش آمد از ادامه پیگیری آن پرونده انصراف داد. ناصر محمدی از کارآگاهان اداره آگاهی مامور شد تا پرونده قتل یک نوازنده ارکستر سمفونیک را پیگیری کند اما در همین اثنی دخترش توسط قاتلین به قتل رسیده و جسدش در صندوق ماشین وی پیدا شد. همین موضوع باعث شد تا این پلیس آگاهی از ادامه بررسی این پرونده انصراف دهد. این سریال در سال ۷۱ به کارگردانی حمید تمجیدی از شبکه دو سیما پخش شد. اسماعیل محرابی، علی دهکردی، رقیه چهره آزاد در این سریال به ایفای نقش پرداختند. اما سه سال بعد تمجیدی ادامه این سریال را با عنوان «بازی با مرگ» ساخت و در سال ۷۴ از همین شبکه بروی آنتن رفت.

** سرنخ، قدیمی‌ترین سریال پلیسی تلویزیون

یکی از قدیمی‌ترین سریال‌های پلیسی و معمایی تلویزیون «سرنخ» بود که به کارگردانی و نویسندگی کیومرث پوراحمد تولید شد. جهانبخش سلطانی در این سریال نقش کارآگاه اوصیا را  با لهجه شیرین اصفهانی بازی می‌کرد که در اصل یکی از اولین پلیس‌های سریال‌های تلویزیونی بود که به همراه دستیارش مصطفی در پیگیری پرونده‌های جنایی و حتی قتل و خانوادگی انجام وظیفه می‌کرد. تا چند سال بعد از پخش این سریال مردم با دیدن جهانبخش سلطانی به یاد ایفای نقشش در این سریال می‌افتادند و هنوز که هنوز است او را با این سریال می‌شناسند. بهزاد خداویسی، پروین دخت یزدانیان، مجید مشیری، رضا کیانیان و ... در این سریال بازی می‌کردند.

** کلانتر و حضور ایرج نوذری در قامت پلیس

تنها سریال شاخصی که ایرج نوذری در آن بازی می‌کرد، «کلانتر» نام داشت. این سریال پلیسی با محوریت یک پلیس به نام سرگرد علی امیری و ستوان بیات که دستیارش بود، تولید شد و هرچه قصه‌ها جلوتر می‌رفت شباهت بسیاری به سریال سرنخ داشت. در این سریال هم پرونده‌های معمایی و پلیسی روی میز امیری قرار داده می‌شد و او برای پیگیری هر کدام از اینها مجدانه تلاش می‌کرد. ایرج نوذری، بابک نوری، مریم سلطانی از بازیگران ثابت این مجموعه تلویزیونی بودند.

** استفاده از قدرت بویایی در پیگیری پرونده‌های پلیسی در «حس سوم»

حس بویایی و کارآمد بودنش در پیدا کردن مواد مخدر و شناسایی متهمان توسط قدرت بویایی به تنهایی سوژه خوبی برای هر سریال تلویزیونی است. اما این بار مهدی فخیم زاده بعد از تجربه سریال «خواب و بیدار» سوژه نویی را به طور هدفمند راس سریال جدید خود قرار داد تا با استفاده از آن سریال درگیر کننده‌ای را بسازد. در «حس سوم» نسرین مقانلو همان زنی است که بعد از سانحه‌ای قدرت بویایی‌اش به طرز عجیبی تقویت می‌شود و حتی می‌تواند مواد مخدر را از روی بوی آن شناسایی کند. لیلا برخورداری، مهدی فخیم زاده، حبیب دهقان نسب، کامران تفتی و .. از بازیگران این سریال بودند.

** خواب و بیدار، ساختار شکنی در ژانر پلیسی

در این سریال محوریت روی فردی بود که با گذشت قسمت‌های میانی مشخص شد او یک زن است و تا قبل از آن با توجه به ظاهر فیزیکی‌اش همه گمان می‌کردند یک مرد است. نام مستعار این زن ناتاشا بود که با این نام کار می‌کرد و توران نام اصلی‌اش بود. این که یک زن سردسته یک باند خلافکار باشد برای اولین بار سوژه یک سریال تلویزیونی بود. فخیم زاده در اولین تجربه کارگردانی‌اش در ژانر اکشن و پلیسی این سریال را ساخت و همین باعث سیل پیشنهادهایی از این جنس به او شد تا جایی که در نوع کارهای پلیسی صاحب سبک شد. از بازیگران این سریال می‌توان به رویا نونهالی، مهدی فخیم‌زاده، دانیال حکیمی، محمد صادقی و ... اشاره کرد

** آسیب‌شناسی قرص‌های روان‌گردان در «بی‌صدا فریاد کن»

در سال ۸۶ و درست زمانی که استفاده از مواد روانگردان به شدت بابا شده بود و اغلب جوان‌ها بدون اطلاع از عوارض آن به سمت مصرفش می‌رفتند، فخیم زاده در ششمین سریال خود به این موضوع مهم پرداخت. در قسمت ابتدایی این سریال فردی بر اثر استفاده از قرص اکس جان باخت و در ادامه این قرص‌ها در شرایطی که هم بی صدا آدمی را از بین می‌برند و هم اینکه فریادی را در خود نهفته دارند، به مردم معرفی شده و از این طریق آسیب‌شناسی شدند. مهدی فخیم‌زاده، محمد صادقی، سارا خوئینی‌ها، فریبا کوثری، لیلا برخورداری و ... در این سریال ایفای نقش کردند.

** ساختمان ۸۵ و ادامه سریال‌های جنایی فخیم‌زاده

این سریال نیز در ادامه سه سریال قبلی مهدی فخیم زاده با محوریت جنایی پلیسی ساخته شده بود. منتهی با این تفاوت که همه اتفاق‌ها در یک ساختمان می‌افتاد که هر کدام از شخصیت‌ها را نیز به همدیگر مرتبط می‌کرد. از ویژگی‌های سریال‌های فخیم‌زاده باید به تلفیق درام‌های خانوادگی با قصه‌ةای جنایی و پلیسی اشاره کرد که اتفاقا او در این ژانر که متعلق به خودش است، نیز موفق بوده است. محمود پاک‌نیت، رویا نونهالی، انوشیروان فاطمی،‌لیلا برخورداری و ... از بازیگران این سریال بودند.

** حضور یک دوبلور در نقش جاسوس در «هوش سیاه»

«هوش سیاه» عنوان یکی از سریال‌های پلیسی و معمایی است که به کارگردانی مسعود آب‌پرور و نویسندگی آرش قادری برای شبکه سه سیما ساخته شد. در این سریال کیکاووس یاکیده که کمتر در عرصه بازیگری فعالیت دارد و بیشتر گویندگی و دوبله انجام می‌دهد، در اقدامی جالب نقش یک جاسوس را در ایران بازی می‌کرد. او از معدود جاسوس‌هایی بود که علیرغم هوشیاری پلیس ایران و با توجه به تولید و پخش دو فصل از این سریال، به دام پلیس نیفتاد و هر بار با ترفندی جدید و حرفه‌ای از دست پلیس فرار می‌کرد، او به نوعی از هوش بالایی برخوردار بود که حتی پلیس را از دستگیری‌اش عاجز کرده بود. با اینکه درخواست‌ها برای ساخت ادامه این سریال زیاد بود اما هنوز خبری از تولید فصل سه «هوش سیاه» نیست. حسین یاری، کمند امیرسلیمانی، روح اله کمانی و ... بازیگران هوش سیاه بودند.

** فوق سری و فخیم‌زاده در دو نقش

مهدی فخیم زاده در این سالها ثابت کرده که در ساخت سریال‌های پلیسی، معمایی و اکشن حرفی برای گفتن دارد و می‌توان متمایز از سایرین هم کار کرد. فخیم‌زاده در فوق سری در دو نقش متفاوت (پلیس و خلافکار) بازی کرد که به جهت شبیه نشدن این دو نقش به یکدیگر، صدای شخصیت خلافکاری که او بازی کرده بود را با صدای محمد نادری دوبله کرده بودند که این تفاوت به چشم آید. موضوع کلی این سریال درباره دستگیری باند مواد مخدر بود که در ۱۳ قسمت در نوروز ۹۴ از شبکه یک سیما پخش شد. حبیب دهقان نسب، بیوک میرزایی، شقایق فراهانی، رامین راستاد در این سریال بازی می‌کردند.

** دیوار اولین تجربه پلیسی نعمت‌اله

در «دیوار» قصه یک پلیس و ضدقهرمان نشان داده شده بود. پلیسی که با ضدقهرمان نسبت خانوادگی هم داشت و در مواقعی نسبت خانوادگی تا قربانی شدن فرزندان این دو خانواده پیش رفت. در این سریال آتیلا پسیانی در نقش پلیس و مهدی سلطانی در نقش یک دزد بازی می‌کردند. تعقیب و گریز‌های پلیس و دزدها در داستان این سریال به جذابیت آن اضافه کرد. سعید نعمت اله برای اولین بار با سریال «دیوار» یک کار پلیسی در کارنامه کاری خود گنجاند. در این سریال فریبا کوثری، تینا آخوندتبار، مهرداد صدیقیان و ... بازی می‌کردند.

** آمین؛ سریالی با دو کارگردان

آمین نیز در دسته‌بندی سریال‌های پلیسی جنایی قرار می‌گیرد، گروهی خلافکار که در مقابل گروه پلیس قرار می‌گیرند. داریوش فرهنگ برای چندمین بار در نقش سرهنگ پلیس به ایفای نقش پرداخت و کاظم بلوچی نیز سردسته باند خلافکارها بود. آمین علیرغم اینکه سریال درخوری در حوزه نیروی انتظامی بود، اما با حاشیه‌هایی اعم از تغییر کارگردان و دو کارگردانه بودن مواجه بود. منوچهر هادی کارگردان ابتدایی این سریال بود که در نیمه‌های سریال به دلیل مشکلات مالی از پروژه جدا شد و بهرنگ توفیقی ادامه این سریال را ساخت. اما نکته حائز اهمیت در این سریال حضور هادی ساعی در قامت یکی از پلیس‌ها بود که اتفاقا انتخاب او به دلیل اجرای حرکت‌های رزمی به درستی صورت گرفته بود. موقعیت‌ها و اتفاق‌هایی که یکی پس از دیگری در این سریال پشت سر هم قرار می‌گرفتند از نقطه‌ قوت‌های «آمین» بود. شاهرخ استخری، داریوش فرهنگ، امین حیایی، کاظم بلوچی در این سریال بازی می‌کردند.

** میکائیل پلیسی بدون خط‌قرمزهای مرسوم

تصویری که سیروس مقدم از پلیس در سریال خود نشان داد، تصویری کاملا متفاوت بود با آنچه تا آن زمان در تلویزیون دیده بودیم. میکائیل نام پلیسی بود که تفکری متفاوت از پلیس‌های مرسوم و امروزی داشت. او معتقد بود هر جا که حقی در حال پایمال شدن است باید از مظلوم دفاع کند و فرقی ندارد که در حال ماموریت باشد یا نه. این سریال در جزیره قشم مقابل دوربین رفته بود و طبیت زیبای آنجا را نشان می‌داد، اما در قصه و داستان سریال به نام جزیره قشم هیچ اشاره‌ای نشده بود و سعید نعمت اله نام شصت کیلومتر را برای آن منطقه در نظر گرفته بود. علیرضا خمسه در «میکائیل» در قالب نقش جدیدی قرار گرفته بود، ضد قهرمانی که به ظاهر آدمی موقر اما در باطن با تفکرهای شیطانی. کامبیز دیرباز، بهنوش طباطبایی، کامران تفتی و .. به ایفای نقش پرداختند.

** گشت ویژه؛ بازیگرانی که پلیس شدند 

آخرین سریال پلیسی و معمایی تلویزیون به کارگردانی مهدی رحمانی که اولین حضور تلویزیونی‌اش را تجربه می‌کرد، به تصویر کشیده شد. در این سریال حمید گودرزی، فرهاد قائمیان، برزو ارجمند و امیررضا دلاوری با یک ساختار شکنی در نقش سرگرد پلیس بازی می‌کردند و و شاهد احمدلو، امیر کاظمی و پدرام شریفی در قامت نیروهای گشت انتظامی با آنها کار می‌کردند. گشت ویژه در قالب مینی سریالی در سال ۹۵ از شبکه یک سیما پخش شد.