چرا واردات محصولات آمریکایی بیشتر شده است؟

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، واردات کالا و خدمات از امریکا با وجود تحریم‌های این کشور علیه ایران همواره جریان داشته است که در این بین واردات گسترده کالا‌های اساسی خوراکی از مبدأ امریکا یکی از رویداد‌های عجیب در سال‌های گذشته است؛ آمار‌ها نشان می‌دهد که واردات این کالا‌ها پس از وضع مجدد تحریم‌ها علیه ایران در دوره ترامپ نه‌تن‌ها کاهش نیافته، بلکه به‌صورت قابل توجهی افزایش یافته است.

در همین زمینه مجلس شورای اسلامی طرحی داده که به موجب آن واردات کالا از ایالات متحده را محدود کند. حالا سوال این است که چگونه می‌توان ورورد کالا از امریکا را محدود کرد در حالی که کشور آسیبی از آن نبیند.

به گزارش «تعادل»، اگرچه تنش‌ها بین امریکا و ایران از زمان به قدرت رسیدن ترامپ افزایش یافته است، اما نگاه دقیق‌تر به داده‌های آماری امریکا نشان می‌دهد که با وجود نرخ نسبتا باثبات واردات امریکا از ایران از سال ۲۰۱۶ تاکنون، صادرات امریکا به ایران که از زمان توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۶ روند کاهشی داشته در سال گذشته، دچار یک چرخش شده و روند صعودی به خود گرفته است؛ این گزاره، تناقض جدی با خروج ترامپ از توافق هسته‌ای دارد. در این مدت، صادرات امریکا به ایران رشد ناگهانی را شاهد بوده است.

یکی از دلایل مهم این رویداد، تصمیم چین به وضع تعرفه‌های تلافی‌جویانه بر واردات محصولات کشاورزی از امریکا از جولای ۲۰۱۸ بوده است. توضیح آن این است که حجم بالای صادرات امریکا به ایران در سال ۲۰۱۸ ناشی از جنگ تجاری بین چین و امریکا است؛ درنتیجه این تقابل اقتصادی، دانه‌های روغنی و دانه‌های سویا در بازار امریکا دچار مازاد شده و بخشی از این مازاد به ایران صادر شده است.

با وضع مجدد تحریم امریکا علیه ایران، چشم‌انداز تجارت بین دو کشور منفی شده است، اما با وجود این چشم‌انداز منفی، بعضی از کارشناسان معتقدند حتی زمانی که تنش‌ها بین واشنگتن و تهران زیاد می‌شود، باز هم عواملی وجود دارد که باعث می‌شود سطحی از تجارت بین ایران و امریکا حفظ شود؛ درحال حاضر مهم‌ترین دلیل تجارت ایران و امریکا، جنگ تجاری بین امریکا و چین است. ارزش واردات مستقیم ایران در سال ۱۳۹۷ از امریکا حداقل ۵ برابر افزایش یافته است. در همین راستا مجلس شورای اسلامی با عنوان اظهارنظر کارشناسی درباره: «طرح مقابله با تحریم‌های امریکا از طریق جایگزینی کالا و خدمات» ارایه کرده است که مفاد طرح به این شرح است:

ماده‌واحده: دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است هر ماه اقدام به تهیه فهرست کلیه کالا‌ها و خدمات وارداتی مستقیم و غیرمستقیم از ایالات متحده امریکا کرده و طبق زمان‌بندی مشخص اقدام به حذف و جایگزینی این اقلام و خدمات از راه‌های جایگزین کند. درهمین زمینه مرکز پژوهش‌های مجلس اقدام به نقد و بررسی طرح پیشنهادی کرده است.

در این بخش آمده است: «طی سال ۱۳۹۷ واردات کالا‌های اساسی خوراکی، حجم قابل توجهی از واردات ایران از مبدأ امریکا را به‌خود اختصاص داده است. واردات کالا و خدمات از امریکا ضمن آنکه نشان‌دهنده بی‌توجهی به سیاست‌های ستیزه‌جویانه امریکا علیه ایران است، در صورتی که شامل کالا‌های اساسی و خوراکی باشد، باعث به خطر انداختن امنیت غذایی کشور می‌شود.

از این رو واردات کالا و خدمات از امریکا (حتی در صورت پایین‌تر بودن قیمت تمام شده نسبت به واردات از سایر کشور‌ها (به هیچ‌وجه منطقی نیست.) در راستای مقررات‌گذاری درخصوص واردات از ایالات متحده امریکا دو گزینه (سناریو)، قابل طرح است:

ایجاد ممنوعیت قانونی مصرح درخصوص واردات کالا از امریکا، در قالب یک ماده واحده به‌گونه‌ای که واردات هرگونه کالا از ایالات متحده امریکا از طریق گمرکات، بازارچه‌های مرزی و مناطق آزاد ممنوع شود که این گزینه مزایا و معایبی دارد. ایرادی که ممکن است وارد شود این است که برخی از کالا‌های وارداتی از امریکا، کالا‌هایی مانند تجهیزات پزشکی و دارو‌های خاص وارداتی است که منحصرا توسط امریکا تولید می‌شود و مورد استفاده بیماران خاص است.

همچنین برخی تجهیزات یا کالا‌هایی که در کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد یا لوازم یدکی با فناوری بالا که در انحصار این کشور است. به همین جهت ارایه حکم کلی ممنوعیت برای کلیه کالا‌های امریکایی ممکن است مشکلاتی را ایجاد کند. به‌منظور کاهش آثار منفی احتمالیِ این ممنوعیت، می‌توان این گزینه را محدود به دولت و شرکت‌های دولتی کرد.

شایان ذکر است که بسیاری از تجهیزات و کالا‌های وارداتی به ایران از مبدأ غیرامریکا، دارای سطحی از وابستگی به اقتصاد یا صنعت امریکا هستند. منع واردات غیرمستقیم از امریکا، در صورتی که به‌معنای منع واردات تجهیزات مشتمل بر قطعات و مواد اولیه امریکایی باشد، می‌تواند روابط اقتصادی ما را دچار خدشه و محدودیت‌های خودساخته در تأمین تجهیزات مورد نیاز صنایع ایجاد کند؛ لذا امریکا مشمول منع «از مبدأ» کالا و تجهیزات از امریکا همچنین واردات کالا‌ها و تجهیزات «مستقیم» پیشنهاد می‌شود صرفا واردات قانونی شود.

به دولت اجازه داده شود (یا مکلف شود) که محدودیت‌های غیرتعرفه‌ای برای واردات از ایالات متحده با تأکید بر شرکت‌های خاص و همچنین واردات از کشور‌ها یا شرکت‌هایی که به‌نحو موثری در اعمال تحریم علیه جمهوری اسلامی ایران با امریکا همکاری کرده، اعمال کند. مزیت این گزینه این است که متناسب با شرایط مختلف، دولت می‌تواند تصمیم اتخاذ کند. البته در صورت انتخاب این گزینه، ضروری است مجازات‌های متخلفین در متن قانون تعیین شود. به عنوان مثال «اشخاص حقیقی یا حقوقی که اقدام به واردات از ایالات متحده امریکا یا کشور‌های ذکر شده در صدر این حکم کند، ضمن ممنوعیت از هرگونه فعالیت تجاری داخلی و خارجی، به جریمه‌ای تا دو برابر ارزش محموله وارداتی محکوم می‌شوند.»

لازم به ذکر است که هر دو گزینه فوق، قابل پیگیری در قالب اصلاح طرح «تنبیه و مجازات کشور‌های همکار امریکا در اعمال تحریم علیه ایران است و نیازی به تصویب قانون جدید وجود ندارد.»

منبع: روزنامه تعادل