شفیعی: هوش مصنوعی در سلامت دیجیتال حرف اول را می‌زند / ابداع دستگاهی برای تشخیص زودهنگام HIV

به گزارش خبرنگار فناوری خبرگزاری دانشجو، فاطمه صائبی صفت- چندی پیش خبری در خبرگزاری‌های جهان منتشر شد مبنی بر اینکه یک دانشمند ایرانی موفق به ساخت ابزار بسیار ارزان و با کاربری آسان برای شناسایی ایدز شده و تاکنون پژوهش‌های بسیاری در زمینه ابزار‌های پزشکی به عنوان آزمایشگاه روی تراشه انجام داده است.

هادی شفیعی یک محقق ایرانی است که هم‌اکنون استاد دانشگاه هاروارد در آمریکاست. وی در سال ۱۳۵۷ در آباده استان فارس به دنیا آمد و تا آخر دبیرستان را در این شهرستان بود. بعد از دبیرستان در دانشگاه صنعتی اصفهان در رشته مهندسی مکانیک پذیرفته شد و فوق لیسانسش را نیز در دانشکده فنی تهران گرفت.

وی سپس برای ادامه تحصیل به آمریکا سفر کرد و مقطع دکتری را در رشته مهندسی پزشکی در دانشگاه ویرجینیا گذراند و در سال ۱۳۸۸ به دلیل سوابق کاری و رزومه تحصیلی‌اش جهت فعالیت به دانشگاه هاروارد دعوت شد و هم‌اکنون در بخش تحقیقات بیمارستان زنان بیرمنگام دانشگاه هاروارد در شهر بوستون مشفول به کار است و استاد دانشگاه هاروارد نیز هست. وی هم‌اکنون لابراتواری با نام خود در دانشگاه هاروارد دارد که در آن تحقیقات و پژوهش‌های بسیاری را در زمینه سلامت دیجیتال انجام می‌دهد.

وی در سال ۲۰۱۲ با ارائه طرحی برای ساخت وسیله کوچکی که بتواند در زمان کم با قیمت ارزان و کاربری آسان ویروس ایدز را شناسایی کند موفق به دریافت جایزه از سازمان بهداشت ملی آمریکا NIH شد. در ادامه مصاحبه ما را با این محقق ایرانی می‌خوانید:

چه شد که به فکر سفر به آمریکا افتادید؟
برای ادامه تحصیل به آمریکا سفر کردم و البته باید بگویم که بسیار کنجکاو بودم در مورد تحصیل و پژوهش در این کشور و دوست داشتم که دوره دکتری را در خارج از کشور بگذرانم.

 

لطفا در مورد دستاوردتان که دو سال پیش ابداع کردید و در مورد سنجش توان باروری مردان با اپلیکیشن است، توضیح دهید.
به طور کلی، من در زمینه Digital Health یا سلامت دیجیتال پژوهش و مطالعه می‌کنم. ما دستگاهی طراحی کردیم که با تلفن کار می‌کند و در واقع یک آنالیزور اسپرم مبتنی بر تلفن همراه است که برای تشخیص ناباروری در مردان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه با قیمتی کمتری از پنج دلار و در مدت پنج ثانیه نمونه‌های اسپرم مرد‌ها را تحلیل و آنالیز می‌کند. مزیت این دستگاه آن است که بسیار ارزان و سریع است و در خانه نیز می‌توان به راحتی از آن استفاده کرد. این دستگاه به صورت اتوماتیک نمونه اسپرم را آنالیز می‌کند و میزان باروری مردان را ارزیابی می‌کند.

باید بگویم که این خبر در ۲۰۰ شبکه خبری جهان نظیر بوستون گلوب منتشر شد و در مجله ساینس نیز به چاپ رسید.

در مورد دستاورد دیگرتان که در برای تشخیص باروری در زنان است، توضیح بیشتری دهید.
در آذر ماه ۱۳۹۷ با کمک گروه تحقیقاتی‌ام در دانشگاه بریگام و بیمارستان زنان، فناوری‌ای را ابداع کردیم که می‌تواند با کمک گوشی هوشمند، بزاق زنان را برای بررسی باروری آن‌ها را می‌سنجد.

این ابزار هم برای زنانی کاربرد دارد که قصد باردار شدن دارند و هم آن‌هایی که نمی‌خواهند باردار شوند. زیرا گاهی بارداری ناخواسته نیز با ضرر‌های مالی و جانی بسیاری همراه است. چنانکه در آمریکا این موضوع سالانه با ۲۱ میلیون دلار خسارت مواجه است. این دستگاه مشابه نیز دارد، اما مزیت آن این است که برخلاف مشابه‌های خود به صورت اتوماتیک نمونه بزاق کاربر را تحلیل و بررسی می‌کند.

فکر می‌کنم دستاورد دیگری نیز در زمینه شناسایی ایدز دارید. لطفا در مورد آن هم توضیح دهید.
حدود ۳۶ میلیون نفر فرد آلوده به ویروس ایدز یا HIV در جهان وجود دارد که متاسفانه بیشتر آن‌ها در مناطق فقیر و دورافتاده مثل آفریقا زندگی می‌کنند که امکان درمان و تشخیص در آن‌ها بسیار کم است. به طور کلی، فرآیند تشخیص و درمان این نوع بیماری ابتدا تشخیص و سپس تجویز داروی مناسب بر اساس رژیم غذایی فرد است. معمولا از روش PCR یا Polymerase chain reaction و به فارسی واکنش زنجیره‌ای پلیمراز برای تشخیص ایدز استفاده می‌شود که خیلی پیچیده، گران قیمت و زمان‌بر است و باید در محیط آزمایشگاهی انجام شود. ۲۰۰ تا ۶۰۰ دلار برای هر تست هزینه برمی‌دارد.

 

از همین رو ما شروع به طراحی و ساخت میکروچیپی کردیم که قادر است در مدت کمتر از ۳۰ دقیقه ویروس HIV را تشخیص دهد و تعداد ویروس‌های HIV را از طریق یک قطره خون شمارش کند. این امر پزشک را در تشخیص سریع بیماری یاری خواهد کرد، ضمن آنکه از این طریق می‌توان روند درمان بیمار را رصد کرد. در واقع با دریافت یک قطره خون فرد مورد نظر و قرار دادن آن روی میکرو چیپی که از کاغذ ساخته شده است، می‌توانیم تعداد ویروس‌های HIV را شمارش کنیم.

این میکروتراشه در همه مراحل بیماری ایدز قادر به شناسایی بیماری است؛ حتی در مرحله window period که ویروس وارد بدن شده، اما هیچ علامت بالینی در فرد ندارد و سطح آنتی بادی‌های خونی نیز به حدی نرسیده که با تست‌های آزمایشگاهی قابل اندازه‌گیری باشند، قابل استفاده است. در سایر روش‌ها اساس تشخیص بر انجام تست است، ولی در این روش ما تعداد ویروس‌ها را شمارش می‌کنیم و این روش در تمام مراحل بیماری قابل استفاده است.

از نظر شما محققان ایرانی چقدر با محققان کشور‌های جهان در زمینه تحقیقاتی شما فاصله دارند؟
به نظر می‌رسد که فاصله زیاد است؛ حداقل بر اساس دانسته‌ها و یا اخباری که می‌شنوم یا می‌بینم. خیلی اوقات اخباری را می‌شنوم که در کشورهایی، چون چین و کانادا سرمایه بسیار زیادی را صرف هوش مصنوعی می‌کنند تا بتوانند با کمک آن بیماری‌ها را بسیار سریع تشخیص دهند. اما از ایران چیزی به گوشم نمی‌رسد. اگر هم باشد، مربوط به محققان ایرانی‌ای است که در خارج از کشور پژوهش می‌کنند. دلیل اصلی آن هم مربوط به هزینه و سرمایه‌گذاری بسیار اندک در ایران برای تحقیق و پژوهش است.

در زمینه کاری من یعنی دیجیتال هلث (سلامت دیجیتال)، هوش مصنوعی حرف اول را می‌زند و این فناوری در جهان با سرعت بسیار زیادی در حال پیشرفت است و روز به روز نیز به کاربرد‌های آن اضافه می‌شود. ولی در ایران محقق کمی روی این فناوری کار می‌کنند.

 

به نظر شما نظام آموزش عالی ایران در مقایسه با آمریکا چه مزایا یا معایب و نقص‌هایی دارد؟
بزرگترین تفاوت آموزش عالی ایران با آمریکا جنبه کاربردی بودن تحقیق و آموزش است. در ایران همه دروس جنبه حفظی و امتحان آخر ترم را دارد. در صورتی که در آمریکا همه دروس آزمایشگاه مخصوص به خود را دارد.

در آمریکا تحصیلات تکمیلی در کار‌های عملی و آزمایشگاهی تعریف می‌شود و همه این کار‌ها مستلزم صرف هزینه زیاد است. مثلا گاهی در روز ۱۰ میلیون تا ۲۰ میلیون تومان هزینه می‌کنیم تا موارد مورد نیاز آزمایشگاهی‌مان را خریداری کنیم.  به نظرم تفاوت دیگر این است که در ایران همه چیز مجانی و در واقع دولتی است و انتخاب رشته بر اساس نیاز نیست. در صورتی که در آمریکا برعکس است. در آمریکا دانشگاه‌ها گران هستند و کسی که وارد دانشگاه می‌شود مجبور است که حسابی درس بخواند.

دانشجویانی که از ایران به کشور‌های دیگر برای تحصیل یا کار مهاجرت می‌کنند، چه وضعیتی دارند؟ در مقایسه با افراد بومی آنجا در چه سطحی هستند؟
باید بگویم که سطح دانشجویان ایرانی در آمریکا خیلی پایین است. ما از نظر زبان بسیار عقبیم. در صورتی که بعضی از کشور‌ها مثل هند به دلیل اینکه در کشور خود زبان انگلیسی را به خوبی یاد می‌گیرند، از ما خیلی جلوتر هستند. از مسائل آزمایشگاهی بسیار دور هستند و اکثرا به مشکل برمی‌خورند. با این همه باید بگویم که ایرانی‌ها واقعا باهوش هستند و در شرایط سخت خیلی خوب گلیم خودشان را از آب بیرون می‌کشند.

محبوب‌ترین ابزاری (ابزار الکترونیک) که از آن استفاده می‌کنید چیست و برای چه کاری؟
لپ‌تاپ و موبایلم. با این دو ابزار تحقیقاتم را می‌نویسم، ایمیل می‌فرستم و پروژه‌هایم را می‌نویسم و گاهی پرزنتیشن‌هایم را درست می‌کنم.

زمان‌هایی که اوقات فراغت دارید، آیا با گوشی خود بازی می‌کنید؟
معمولا ورزش‌هایی مثل تنیس و اسکواش انجام می‌دهم. هاروارد تسهیلات بسیار خوبی برای دانشجویان و اساتیدش دارد و فضای بسیار مناسبی را در اختیار ما قرار می‌دهد. به غیر از ورزش، فیلم نگاه می‌کنم. معمولا فیلم‌های اکشن و دراما تماشا می‌کنم.

 

 

به نظر شما چرا ایرانی‌هایی که از ایران برای تحصیل در کشور‌های دیگر خارج می‌شوند، اکثرا شکوفا می‌شوند و به موفقیت‌های خوبی می‌رسند؟
به نظرم دلیش آن است که در دانشگاه‌ها در کشورهایی، چون آمریکا افراد غربال می‌شوند و معمولا افرادی وارد این دانشگاه‌ها می‌شوند که سماجت لازم را برای درس خواندن و موفقیت دارند. ایرانی‌ها طبع بالایی دارند. استعدادشان بیشتر از دیگران نیست، زیرا به غیر از دارا خسروشاهی که مدیرعامل شرکت اوبر است، افرادی، چون رئیس گوگل و مایکروسافت را داریم که هندی هستند. با این حال، ایرانی‌ها به نظر خودساخته‌تر هستند و زمانی که وارد سیستم آموزش مثلا سیستم آموزش آمریکا می‌شوند، خیلی زود رشد می‌کنند. در واقع، ایرانی‌ها با سختی و خودساختگی خیلی زود خود را بالا می‌کشند و بهترین‌ها را انتخاب می‌کنند.

بهترین فیلم علمی- تخیلی که تاکنون دیده‌اید، چه بوده؟
سریال آینه سیاه یا Black Mirror.

چه توصیه‌ای به جوانان ایرانی دارید؟
مهم‌ترین چیزی که انسان دارد زمان است و باید قدرش را بدانید. بودا می‌گوید که بزرگترین اشتباه انسان این است که فکر می‌کند همیشه زمان دارد. زمان ارزان‌قیمت است، ولی نمی‌توان صاحبش شد و از آن نگهداری کرد.

دوم اینکه اعتماد به نفس‌تان را تقویت کنید. مهم نیست که چه کسی باشید، اعتماد به نفس به انسان قدرت بسیار عجیبی می‌دهد که می‌توانید راهتان را پیدا کنید. خوشبختی از همین جا می‌آید. در هر موقعیتی که باشی باید حس خوشبختی داشته باشی.

در مورد استفاده از شبکه‌های اجتماعی حواستان را جمع کنید. شبکه‌های اجتماعی واقعا به انسان لطمه می‌زنند. آدم‌ها با این وسایل ارتباطی انفرادی‌تر و تنهاتر شده‌اند. در حالی که قبلا ارتباطات و تعاملات قوی‌تر بود، دورهمی‌ها بیشتر بود. ولی هم‌اکنون در فیس‌بوک و شبکه‌های اجتماعی دیگر انسان‌ها همه را خوشبخت و خودشان را بدبخت می‌بینند.

چه آرزویی برای خودتان دارید؟
برای خودم عاقبت بخیری آرزو می‌کنم؛ حال به هر نحوی که می‌شود آن را تعبیر کرد.

اگر در ایران می‌ماندید به نظرتان الان چه شغلی داشتید؟
به نظرم یک مهندس ساده می‌شدم که در یک شرکت کار می‌کرد. بعید می‌دانم که در آن شرایط دکتری می‌خواندم. به نظرم یک مهندس در سطح موفقیت ناچیز بودم. دلیل این حرفم این است که دوستانی دارم که حتی از من باهوش‌ترند، ولی در سطح خیلی معمولی کار و زندگی می‌کنند.