گام‌های تحقیقاتی دانشگاه زابل برای رفع محرومیت منطقه / از توزیع ۳۰ هزار نهال زیتون تا پرورش شترمرغ

چند سالی است که پارک‌های علم و فناوری و مراکز تحقیقاتی در دانشگاه‌های از گذشته رونق گرفته و چشمگیرتر شده اند.

 

در این گزارش به سراغ مرکز تحقیقات بقیه الله اعظم (عج) دانشگاه زابل رفتیم و با بهلولی، رئیس این دانشگاه در خصوص فعالیت‌های این مرکز به گفتگو پرداختیم.

رئیس دانشگاه زابل گفت: کار‌هایی که در مرکز تحقیقات دانشگاه زابل انجام می‌دهیم، همه براساس نیاز‌های منطقه بوده و کار‌های انجام شده نیز در این حوزه‌ها بوده است. از این فعالیت‌ها می‌توان در بخش کشاورزی، دامداری، انرژی‌های نو و گردشگری اشاره کرد که دانشگاه در بخش گردشگری و تفریحی کار‌های بسیاری را انجام داده است.

 

در بخش کشاورزی مهمترین کاری که پیگیری می‌شود، بحث زیتون است. امسال ده‌ها تن زیتون از باغات خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان و از جنوب استان وارد مرکز تحقیقات دانشگاه شد تا روغن گیری شوند. از طریق تلویزیون و صداسیما اعلام کردیم که این محصولات را از مردم خرید کرده و این خریدن باعث تشخیص ما در این زمینه‌ها شده است. امسال نیز استقبال مردم در این زمینه بسیار بیشتر شده است.

وی ادامه داد: با توجه به شرایط خاکی که در منطقه سیستان وجود دارد، درخت‌های مختلفی نیز در حال رشد هستند که مناسب‌ترین آن زیتون است، این مرکز در بحث تولید نهال زیتون نیز فعالیت دارد و در سال گذشته از ۳۰ تا ۴۰ هزار نهال زیتون تولیدی دانشگاه را به کشاورزان منطقه دادیم، امسال نیز تا قبل از اسفند این نهال‌ها را به مردم ارائه خواهیم داد. این تجربه جالبی برای ما بود و در حوزه تی بگ سازی گیاهان دارویی نیز این مرکز شروع به فعالیت کرده است و بسته بندی در این مکان انجام و به مردم نیز اعلام شده است. سیستان و بلوچستان در بحث گیاهان دارویی نیز در حدود ۱۰۰ رقم گیاه است که سازگاری بسیار خوبی دارد و بسیاری از آن‌ها چندین برابر گندمی که در منطقه مرسوم است برای کشاورزان درآمد حاصل می‌شود.

رئیس دانشگاه زابل اظهار کرد: به این دلیل تمرکز بیشتری روی گیاهان دارویی شده است. البته تغییر کشاورزی سنتی به سمت و سوی دیگر سخت است. اما از طرفی صنایع تبدیلی نقش بسیار مهم و استراتژیکی دارد. یعنی اگر بخش خصوصی و دولت از آن حمایت کنند، منجر به افزایش فرهنگ کار در منطقه خواهد شد. اینکار در بحث گیاهان دارویی رقم خورده است. فعالیت دیگر این مجتمع روی علوفه انجام می‌شود، طرح مشترکی را با معاونت علمی ریاست جمهوری در کاکتوس آغاز کرده ایم که بحث علوفه‌ای آن است و در منطقه در حال تست کردن آن نیز هستیم تا اگر این مورد جواب دهد چندین برابر جو و گندمی که در منطقه کاشت و برداشت می‌شود بسیار سازگاری خواهد داشت.

بهلولی تصریح کرد: بحث ترویج گیاهان داروئی در دستور کار همکاران قرار گرفته است، قصد ما این است که دقیقا مشابه همان فرآیندی که برای زیتون در منطقه اتفاق افتاده است، برای گیاهان داروئی و جایگزین‌هایی که در منطقه داریم نیز رخ دهد. در مساله گردشگری نیز تلاش کردیم تا معماری سنتی خشت و گلی را که در منطقه سیستان به کل فراموش شده بود، از طریق شناسایی ۷۰ پیرمرد منطقه و حضورشان در مجموعه ساخت و ساز انجام شد. با اینکه این فضا در دانشگاه است، اما آن را به بخش خصوصی واگذار کردیم. افرادی از روستا‌های اطراف در این مکان حضور دارند و غذا‌های محلی درست می‌کنند که مورد استقبال مردم نیز قرار می‌گیرد.

وی افزود: بخش دیگر فعالیت‌ها دریاچه هامونک است. این دریاچه مصنوعی ۵ هکتاری از آبی که در مزرعه تحقیقاتی مورد استفاده قرار می‌گیرد پیش از استفاده در مکانی جمع و ذخیره می‌شود و در این مکان مردم به تفریح و قایق سواری می‌پردازند. پرورش ماهی و آبزیان در فضای سنتی این مجتمع برای مردم تعبیه شده که موجب می‌شود تا مردم با بهره مندی از این فضا با دانشگاه نیز تعامل داشته باشند.

رئیس دانشگاه زابل بیان کرد: نکته جالب این است که مردمانی که در این مجموعه حضور پیدا می‌کنند درخواست کمک و مشاوره برای ساخت چنین فضایی را دارند. همکارانمان نیز در این خصوص مشاوره‌هایی را از قبیل: نقشه و راهکار‌ها برای ساخت چنین فضا‌هایی را به افراد ارائه می‌دهند. از نگاه ترویج علمی نیز بسیاری از نهالستان‌ها و حتی گیاهان دارویی را در مجاورت این دریاچه که بخش عمومی‌تر مجتمع است قرار دادیم، این مجموعه دو قسمت تحقیقاتی برای اساتید و دانشجویان و عمومی برای مردم دارد. ما در تلاش هستیم تا با ساخت الگو‌هایی در این فضا از خارج از دانشگاه افراد را برای اشتغال جذب کنیم.

وی در بحث اشتغال زایی به پرورش شتر مرغ در دانشگاه اشاره کرد و گفت: جوجه‌های شتر مرغ را به مردم ارائه داده و افراد آن را در منزل نگهداری و بزرگ می‌کنند و در آخر نیز می‌فروشند. ما تنها تا زمانی آن را نگهداری می‌کنیم که به قولی از آب و گل در‌بیایند و به جوجه آسیبی نرسد. اما نکته جالبتر اینکه این مرکز تحقیقاتی برای نگهداری و حتی در آخر چگونگی پخت گوشت شتر مرغ به مردم آموزش می‌دهد. حتی خدمات مشاوره‌ای را نیز ارائه می‌دهیم ودر بسیاری از موارد دیگر نیز فعال هستیم برای مثال این مرکز در بحث دامپزشکی نیز دارای یک کلینیک است. حتی زمان فروش درختان زیتون به مردم کارشناسی را برای شناسایی موقعیت زمین مامور می‌کنیم و مشاوره‌ای را اینگونه ارائه می‌دهیم.

رئیس دانشگاه زابل اظهار کرد: دانشجویانی که باید پایان نامه‌های تحصیلات تکمیلی خود را انجام دهند در این مکان مشغول خواهند بود. بعضی از پایان نامه‌ها برای مثال در این هفته برای اولین بار توسط یکی از دانشجویان دانشگاه زابل در این مرکز تحقیقاتی کشت گلخانه‌ای زعفران عملیاتی شد. این دانشجو این کار را در روستای خود به عنوان پایان نامه انجام و عملیاتی کرد و پس از آن به مرکز تحقیقات دانشگاه انتقال داد. ما از اینگونه دانشجویان حمایت می‌کنیم و اگر نیاز به وام هم داشته باشند از سازمان‌های مربوطه می‌خواهیم تا به او وام ارائه دهند. به دلیل اینکه این اتفاقات بتازگی شروع شده تعدادی از دانشجویان هستند که با این مسائل آشنا شده اند و دانشگاه نیز از آن‌ها حمایت می‌کند.

بهلولی گفت: مجتمع تحقیقاتی بقیه الله اعظم حدود ۲۰ سال است که فعالیت خود را آغاز کرده و روی ده پروژه اساسی از جمله دریاچه هامونک و زیتون و دام و گیاهان دارویی و ... مشغول فعالیت است. زمین این مرکز ۲۰ ساله، پروژه روغن زیتون ۳ساله، نهال‌ها ۲ ساله و دریاچه مصنوعی هامونک سال سوم فعالیت خود را میگذراند و در حال تکمیل شدن هستند، اما پروژه تحقیقاتی شتر مرغ حدود ۲۰ سال است که فعالیت دارد. بودجه این فعالیت‌ها نیز از دانشگاه بوده، اما در کل هزینه‌ها زیاد نیست، زیرا در این جا هم آب هست، هم خاک و هم کارگر و خانه و مجتمع به راحتی ساخته می‎‌شود، اما کار‌های دیگری که انجام شده از درآمد‌های این مجتمع است؛ و از طرفی نیز اشتغالزایی خوبی را در این مجموعه شاهد هستیم برای مثال در دریاچه هامونک که کارمندان مخصوص به خود را دارد از سویی نیز درآمدزایی برای دانشگاه وجود دارد.

وی به جامع بودن دانشگاه زابل اشاره کرد و افزود: در موارد زیادی با بیش از ۴۰ کشور پروژه‌های مشترکی را داریم، اما در حوزه‌های متفاوت، حتی پیشنهادی را برای افغان‌ها داشتیم جهت اصلاح الگوی کشت خشخاش و صحبت‌ها و مراوده‌هایی انجام شد. در این مرکز صادرات و تولید انبوه را در صورت تقاضا خواهیم داشت. برای مثال گیاهان دارویی، و یا اینکه اگر‌می‌توانستیم‌سیستم اسانس گیری در این فضا داشته باشیم کارمان بسیار جلو می‌افتاد، اما به دلیل بودجه نمی‌توانیم. ما چندین بار به ستاری معاون فناوری وزارت علوم نیز مراجعه کردیم، اما در کل این پروژه‌ها اغلب دست بخش خصوصی است. متاسفانه در سیستان به دلایلی بخش خصوصی رغبت کار ندارد. برای مثال سازمان مدیریت برنامه ریزی در حوزه روغن گیری با توجیه اقتصاد مقاومتی از سوی دانشگاه به ما در این زمینه کمک کردند، که اگر همان را یک بخش خصوصی انجام می‌داد بسیار بهتر بود که در این صورت بحث صادرات و شرکت‌های دانش بنیان می‌توانستیم بسیار موفق‌تر شویم، زیرا پرورش و رشد گیاهان دارویی در سیستان فوق العاده موثر است.

رئیس دانشگاه زابل افزود: مشابه این مرکز در کشور را بعید می‌دانم که وجود داشته باشد و نیز ارتباطات مردمی در دانشگاه یکی از وجوه تمایز آن است. برای مثال برای گرفتن روغن زیتون تمام طوایف را فراخواندیم و به آن‌ها عملکرد این دستگاه را شرح دادیم به گونه‌ای که حدود دو ماه بعد از آن پیرمردی آمد و به بنده گفت: ۳۰۰ هکتار زمین دارم و به این دلیل که از فواید زیتون برای ما گفته شد مشاوره‌ای دهید تا این زمین را تبدیل به باغ زیتون کنم. اما همان موقع به او گفتم‌که اگر اجازه دهید چند ماه دیگر خودمان این نهال‌ها را تولید و برایتان ارسال خواهیم کرد، زیرا اگر اکنون بخواهید نهال را از شمال و منطقه دیگری از کشور درخواست دهید حدود ۲۰ هزار تومان برایتان تمام می‌شود.

بهلولی ادامه داد: پس از این صحبت به دنبال پرورش نهال رفتیم و خدا کمکمان کرد و تولید نهال در مرکز رونق گرفت. اگر مراجعه پیرمرد و قولی که به او دادیم‌، نبود؛ شاید هیچ وقت به این فکر نمی‌افتادم. مراوده و تعاملات مردمی که در دانشگاه زابل است بسیار به نفع ما و مردم خواهد بود. برای مثال در زمان تعطیلات نوروزی امسال که شاید ملموس است تنها شهرداری‌ها خدمات ارائه کنند، اما دانشگاه از ۲۹ اسفند تا ۱۶ فروردین فعال بود و بنده حتی ۳۰ کیلومتر نیز از شهر خارج نشدم و به همراه همکاران خود در مجتمع دانشگاه حضور داشتیم. در عید نوروز امسال بیش از ۱ میلیون نفر در مجتمع تحقیقاتی دانشگاه زابل حضور پیدا کردند. کدام دانشگاه در جهان هست که در زمان تعطیلات نوروز خود چنین خدماتی را به مردم ارائه دهد؟

وی تصریح کرد: معمولا در کنفرانس‌ها تعدادی از دانشگاهیان مقاله ارائه داده، سخنرانی می‌کنند و تمام، اما در کنفرانس‌های دانشگاه زابل اینگونه نیست. سران طوائف و معتمدین و مردم را دعوت کرده تا در کنفرانس علمی حضور یافته و صحبت‌های کارشناسان را بشنوند. حضور مردم و تعامل مردم با دانشگاه زابل برای ما باارزش است. هیچ دانشگاهی را پیدا نمی‌کنید که مسئولش در مصاحبه تلویزیون بگوید (من زیتون میخرم از چند کیلو تا چند تن).