مدیریت شهری روی هوا

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- اعظم ذوالفقاری منظری؛ * جای طرح تفصیلی کجاست؟ چرا طرح جامع مشهد آماده نمی شود؟ چرا شهرداری کلان شهری مانند مشهد که در نیمه راه توسعه است، تصویب و اجرای طرح جامع و طرح‌های تفصیلی را به تأخیر میاندازد؟ این سوالات می‌تواند برای سنجش عملکرد مدیریت شهری در مشهد بسیار اساسی باشد، مخصوصا وقتی می‌دانیم که مشهد دارد «بی قواره» بزرگ می‌شود.

مشهد از همه طرف بزرگ شده است. شما این جمله را از هر مشهدی در هر نسلی می‌توانید بشنوید؛ مشهدی‌های دهه ۴۰، ۵۰، ۶۰، ۷۰ و حتی هشتادی‌ها هم می‌دانند که مشهد نسبت به چند سال قبلتر بزرگتر شده است. اما کسی نمی‌داند آیا الگویی برای بزرگ شدن مشهد وجود دارد؟

معمولا شهرداری‌ها و استانداری‌ها و حتی در سطح وزارتخانه‌های راه و کشور درباره محدوده و نقشه شهر‌های بزرگ تصمیم گیری‌هایی می‌کنند. درباره مشهد هم این موضوع خیلی وقت است که آغاز شده و البته هنوز به سرانجام نرسیده است. طرح‌های تفصیلی شهری و طرح جامع هر شهر به همین منظور برنامه ریزی می‌شوند.

طرح‌های تفصیلی شهری ابزار مهم شهرداری برای ساماندهی نظاممند کالبدی شهر‌ها معرفی میشوند. طرح جامع هر شهری هم قرار است نحوه استفاده از اراضی و منطقه بندی حوزه‌های مسکونی، صنعتی، تجاری و ... را تعیین کند. این طرح‌ها مرزبندی شهر را هم تاحدودی مشخص میکنند و به مخاطب میگویند که کاربری اصلی هر شهری قرار است چه باشد و برای آینده، چه چهر‌های میخواهیم برای این شهر بسازیم.

آذر سال ۹۶، زمانی که قاسم تقی زاده خامسی شهردار مشهد بود، در مراسمی از طرح جامع مشهد رونمایی شد؛ آنجا تقی زاده ادعا کرد که با این طرح جامع، حاشیه‌ها به متن شهر تبدیل می شوند و دیگر به اسم حاشیه شهر که «پرخاشگری می آورد» خوانده نمی شود! او به مرز شهر هم اشاره کرد. براساس این طرح جامع که در ۲۰ آذر ۹۶ در هتل پردیسان مشهد رونمایی شد، مرز شهر تا گلبهار توسعه داده شده بود. نقش‌های که آن شب رونمایی شد مرز جنوب غربی را همان کمربندی تصویر کرده بود که که این روز‌ها با عنوان کمربند جنوبی مشهد شناخته میشود.

قصه وقتی جالبتر می شود که بدانیم احمد نوروزی، عضو شورای اسلامی شهر مشهد در یکی از جلسات علنی این شورا در فروردین امسال اعلام کرده بود که طرح جامع مشهد هنوز آماده نشده است. نوروزی یکی از مهمانان رونمایی از طرح جامع در سال ۹۶ بود؛ نوروزی همچنین در بازه زمانی خرداد ۷۸ تا خرداد ۸۲، یعنی حدود ۵ سال شهردار مشهد بوده است.

اکنون به این نتیجه می رسیم که مشهد طرح تفصیلی ندارد، طرح جامع هم ندارد. وقتی طرحی نباشد، توسعه متوازنی هم نیست، این توسعه هر چه باشد، ربطی به هویت شهری نخواهد داشت و شهر بی قواره رشد می کند؛ چه روی نقشه، چه در کوچه و بازار و سبک زندگی مردمش.

حالا شاید بد نباشد این سوال را بپرسیم که جای طرح تفصیلی مشهد کجاست؟ طرح جامع کی آماده میشود؟ مطالب‌های هم که صورت میگیرد، در نهایت گوشه اش باز است؛ چون طرحی وجود ندارد، قانونی وجود ندارد؛ گویی همه چیز روی هوا برنامه ریزی میشود، به اجرا میرسد و به خورد مردم داده میشود. اصلا به ما بگویند که برای تصویب این طرح‌ها چه کرده اند؟

امیدوارم اعضای فعلی شورای شهر مشهد و مسئولان الانِ شهرداری اول پاسخشان نگویند اصلا بروید از قبلی‌ها بپرسید، چرا آن‌ها کار نکردند؟ و پاسخمان را بدهند تا وارد فضای گفتگویی و تعاملی شویم.

یک انتقاد دیگر هم وارد است؛ البته به آن‌ها که دغدغه مشهد را دارند. در لابه لای بحث‌هایی که بین دوستانم درباره کمربند جنوبی مشهد، تغییر کاربری‌های بافت قدیمی مشهد و حتی ثامن، تصمیمات شهرداری و شورای اسلامی در هر جنبه ای، جای سوال درباره طرح تفصیلی و طرح جامع را خالی می‌بینم.

شورای چهارم که روی کار بود، تصمیماتش شکلی داشت، شورای پنجم که روی کار آمد، منظر و سیمای شهر را در المان‌ها و آذین بندی‌ها جور دیگری شکل داد. برخی گفتند که شورای جدید قصد دارد هویت مذهبی را از مشهد بگیرد و آن را به شهری توریستی-مذهبی تقلیل دهد. برخی دیگر هم معتقد بودند که تبلیغات قبلی‌ها در مشهد خشونت ترویج می‌کردند، البته خودشان هم میدان شهدای مشهد را چندماه دادند به شامپوی صحت. آن پشت پرده هم عده‌ای از هر دو گروه سیاسی غالب در مشهد، مشغول زدوبند بودند که کدام قسمت شهر را بین خودشان تقسیم کنند. بد نیست کمی بنیادی‌تر مساله را دنبال کنیم؛ کی قرار است برای مشهد طرحی دراندازیم که متناسب با هویت شهر باشد و براساس آن عملکرد هر دوره از مدیران شهری را به نقد بکشیم؟

تیتر می‌زنم «مدیریت شهری روی هوا» و نگاهم این است که نمی‌دانیم مدیران شهری و منتقدانشان بر اساس چه طرح و چه هویتی مشهد را ترسیم و نقد می‌کنند.