پرونده ویژه| چالشی بر درآمدزایی دانشگاهها
به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، زهرا مهدی، حال ناخوش اوضاع اقتصادی کشور در سال‌های اخیر باعث شد که اختصاص بودجه‌های مراکز آموزش عالی از سوی دولت به گونه‌ای باشد که نه تنها کفاف هزینه‌های دانشگاهها را نداده بلکه باعث افزایش بدهی این مراکز در سال‌های اخیر شده است.
کمبود بودجه نهاد‌های آموزش عالی دانشگاهها را برآن داشت که برای جبران این کمبود‌ها به جای نگاه کردن به دست دولت و دریافت قطره چکانی بودجه به فکر درآمد زایی باشند و بتوانند پاسخگوی درصدی از هزینه‌های جاری، آموزشی و عمرانی خود باشند. همین برنامه ریزی‌ها در سال‌های اخیر باعث تغییر در برنامه بودجه مراکز آموزش عالی شد و حالا یک چهارم از کل بودجه دانشگاهها با درآمدی که از راه های مختلف دارند تامین می‌شود.
معاونت‌های آموزشی، پژوهشی و مالی و اداری دانشگاهها سکان درآمد زایی را به دست دارند و با بررسی‌های صورت گرفته مشخص شد که بیشترین سهم را از درآمد دانشگاهها معاونت پژوهشی دارد که با قرارداد‌های پژوهشیِ، شرکت‌های دانش بنیان و سایر موارد از سهم بیشتری در درآمد زایی دانشگاه برخوردار است و بعد از آن معاونت‌های مالی و اداری و معاونت آموزشی است که با مشارکت دانشجویان بخشی از این درآمدزایی را برعهده دارند.
کمبود بودجه نهاد‌های آموزش عالی دانشگاهها را برآن داشت که برای جبران این کمبود‌ها به جای نگاه کردن به دست دولت و دریافت قطره چکانی بودجه به فکر درآمد زایی باشند و بتوانند پاسخگوی درصدی از هزینه‌های جاری، آموزشی و عمرانی خود باشند. همین برنامه ریزی‌ها در سال‌های اخیر باعث تغییر در برنامه بودجه مراکز آموزش عالی شد و حالا یک چهارم از کل بودجه دانشگاهها با درآمدی که از راه های مختلف دارند تامین می‌شود.
معاونت‌های آموزشی، پژوهشی و مالی و اداری دانشگاهها سکان درآمد زایی را به دست دارند و با بررسی‌های صورت گرفته مشخص شد که بیشترین سهم را از درآمد دانشگاهها معاونت پژوهشی دارد که با قرارداد‌های پژوهشیِ، شرکت‌های دانش بنیان و سایر موارد از سهم بیشتری در درآمد زایی دانشگاه برخوردار است و بعد از آن معاونت‌های مالی و اداری و معاونت آموزشی است که با مشارکت دانشجویان بخشی از این درآمدزایی را برعهده دارند.
بیشتر بخوانید
سهم ناچیز دانشگاهها از قرارداد‌های پژوهشی
شفافیت، حلقه گمشده درآمد‌ها و هزینه‌های دانشگاهها
اما مسئله‌ای که در حال حاضر باید مورد توجه قرار داد عدم شفافیت مالی دانشگاهها است که گزارش عملکردی در خصوص درآمد‌ها و هزینه‌های این مراکز در دسترس نیست با وجود اینکه مسئولان دانشگاهها دائما بر طبل شفافیت می‌کوبند، اما هیچ تلاشی برای شفاف سازی هزینه‌ها و درآمد‌های مراکز تحت نظارت خود ندارند این موضوع در دانشگاه های علوم پزشکی و صنعتی که درآمد بیشتری نسبت به سایر دانشگاهها دارند نمود بیشتری دارد؛ به طوری که سعید نمکی، وزیر بهداشتی در اظهار نظری نسبت به موضوع انتقاد کرد و در این خصوص گفت: تغییر رویکرد در اقتصاد دانشگاهها نیز ضروری است. دانشگاهها باید بتوانند در اقتصاد ملی نقش آفرینی کند و نباید به بودجه‌های دولتی وابسته شوند، هرچه دانشگاه به بودجه‌های دولتی وابسته‌تر باشد، از اقدامات و دستورات دولتی متاثر‌تر خواهد شد و هر چه دانشگاه مخارج خود را از منابع عمومی دولت بُرید، مستقل تر، محکم‌تر و ماندگارتر خواهد بود. بنابراین، هیات امنا برای خلق ثروت در دانشگاهها کار کنند. اما باید توجه داشت که نقش آفرینی در امر اقتصاد، نباید به قیمت زیر سوال رفتن آموزش و پژوهش تمام شود.نمکی درخصوص امور مالی دانشگاهها تصریح کرد: قسمت قابل توجهی از مسائل مالی دانشگاه در سال‌های گذشته شفاف نیست و متاسفانه شفافیت امور مالی دانشگاهها مبهم است. باید به این مضوعات نیز بیشتر رسیدگی شود.
وزیر بهداشت یادآور شد: درآمد‌های اختصاصی دانشگاهها فرمول خاصی ندارد و دانشگاهها براساس مدل خاصی این درآمد‌ها را دریافت نمی‌کنند. برخی دانشگاهها درآمد‌های خود را مدیریت می‌کنند و برخی از آن‌ها بودجه کم می‌آورند، بنابراین ضرورت دارد این ناهماهنگی‌ها مرتفع شود. نباید جزیره‌ای عمل کنیم. چنانچه به صورت جزیره‌ای عمل کنیم، نمی‌توان مملکت را اداره کرد. بنابراین، از دوستانم در معاونت توسعه و منابع انسانی می‌خواهم برای هم شکل شدن ساختار مالی دانشگاهها تلاش کنند.
رانت‌های پژوهشی که جیب دانشگاه را خالی می‌کند
قرارداد‌های پژوهشی نیز که یکی از راه‌های اصلی درآمدزایی دانشگاهها است که به محلی برای درآمد اشخاص تبدیل شده به گونه‌ای که کمترین سهم را دانشگاه از این قرارداد‌ها دارد.
اساتید دانشگاهها با استفاده از نام دانشگاه محل تدریس خود و سوء استفاده از دانشجویان این درآمد‌ها را به نام دانشگاه و به کام خود درآورده اند و همین مسئله باعث عدم شفاف سازی درآمد دانشگاهها در حوزه پژوهشی شده است.
آموزش و پژوهش، دو رسالت اصلی دانشگاه و پتانسیلی برای درآمد زایی
اساتید دانشگاه معتقدند دو رسالت اصلی دانشگاه آموزش و پژوهش است، بنابراین اگر قرار است به‌عنوان یک پتانسیل و ظرفیت به دانشگاه نگاه کنیم، باید ظرفیت‌سازی‌مان برای ایجاد منابع جدید با توجه به داشته‌های‌مان یعنی همان آموزش و پژوهش باشد. البته در بحث آموزش خیلی اعتقادی به سرمایه‌گذاری ندارند که نیازبه ایجاد منابع جدید باشد، از طرفی چندان جواب نمی‌دهد و پول زیادی بابت آموزش به دانشگاهها وارد نمی‌شود. به همین دلیل تلاش‌ها بیشتر باید به سمت بخش دوم یعنی پژوهش معطوف شود. اساتید و دانشجویان جزو منابع ارزشمند پژوهشی هستند که می‌توانند در خدمت جامعه و کشور قرار گیرند و این توان را به دانشگاه ها می دهند که بتوانند به وسیله آن‌ها سرمایه‌هایی را جذب کنند.
ارسال نظرات