به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، برق رایگان برای ۳۰ میلیون ایرانی، خبری است که این روزها در گوشه و کنار می شنویم، حسن روحانی رئیس جمهور ابتدای شهریور ماه در جلسه هیأت دولت به مجانی شدن برق بیش از ۳۰ میلیون نفر از مردم کشور اشاره کرده و می گوید «آرزوی ۴۲ ساله محقق شده و این مایه افتخار دولت دوازدهم است.»
اسم این طرح را «برق امید» گذاشته‌اند و هدف طرح هم اعمال تخفیف صددرصدی برای مشترکان کم‌مصرف برق در کشور، تشویق مشترکان به اصلاح مصرف و در نهایت پیک‌سازی و کاهش هزینه‌های توسعه نیروگاه هاست. به عبارتی با کاهش هزینه ساخت و ساز، منابع صرف پرداخت قبوض مشترکان خوش مصرف می‌شود و به این ترتیب، خوش‌مصرفان، استفاده از برق رایگان را تجربه خواهند کرد.
وزیر نیرو در روز سوم شهریور در جمع خبرنگاران در خصوص این طرح می گوید «گزارش وزارت نیرو درخصوص عملکرد بخش صنعت برق و توفیقاتی که در عرصه مدیریت مصرف نصیب کشور شده و همکاری و همراهی که مردم در تمام بخش‌ها اعم از صنعت، معدن، کشاورزی، خدمات، عمومی و بخش خانگی به روش‌های مختلف با خدمتگزاران خود در صنعت برق و وزارت نیرو داشته‌اند، در نشست هیأت وزیران منجر به مصوبه‌ای شد که در آن مصرف‌کنندگان در بخش خانگی به سه گروه (پرمصرف، خوش مصرف و کم‌مصرف) دسته‌بندی می‌شوند. هدف ما در این طرح آن است که برای مشترکان در بخش کم مصرفها تخفیف صددرصدی در قبوض برقشان قائل شویم. به عنوان قطعه‌ای از یک مجموعه فعالیت با عنوان مدیریت مصرف بنا داریم تا از کسانی که در این راستا فعالیت خوبی داشتند به نحو مناسبی قدردانی کنیم؛
رضا اردکانیان ادامه داد: «برای مشترکان پرمصرف هم دو برنامه مهم داریم که با انتخاب یکی و یا هر دو اینها می‌توانند عنوان پرمصرفی را از خود دور کرده و به جرگه خوش‌مصرف‌ها بپیوندند. یکی از این برنامه‌ها کاهش مصرف از طریق آموزش به مردم توسط شرکت‌های مدیریت مصرف و استارتاپ‌هاست که با چه کارهای ساده و کوچکی می‌توانند در بخش خانگی مصرف برق خود را مدیریت کرده و کاهش دهند. یک راه حل دیگر هم که تدارک دیده شده استفاده از پنل‌های خورشیدی کوچک و نصب آنها توسط مشترکان پرمصرف روی پشت بام‌ها است.
وی تصریح می کند کسانی که نیاز مالی دارند می‌توانند از طریق سیستم بانکی، وام کم بهره‌ای را دریافت کنند تا شرکت‌های مختلفی که از این طریق در توسعه نیروگاه‌های کوچک خورشیدی فعال می‌شوند این پنل‌ها را نصب کنند. میزان برقی که از این طریق تولید می‌شود به راحتی به شبکه برق مشترکان وصل و می‌تواند مصرف آنها را از شبکه سراسری کاهش داده و اینها هم از گروه پر مصرفها خارج شوند.»
در آخر هم وزیر نیرو با بیان اینکه الگوی مصرف استان به استان، شهر به شهر و روستا به روستا متفاوت تعریف شده و خوش مصرفی و بد مصرفی بر اساس این الگو تشخیص داده می‌شود، گفت: «به همین خاطر برنامه‌ریزی شده که در ماه‌های باقیمانده از سال تدارک لازم برای این موضوع دیده شده و اجرای عملی کار هم حداکثر برای اول سال آینده گذاشته شود. برای پر مصرفها نیز مصوبه هیأت وزیران دو ماه فرصت داده که دستورالعمل اجرایی تهیه و تدارک لازم برای مدیریت پرمصرف‌ها ببینیم و این فرصت و امکان فراهم شود تا مصرف خود را کاهش دهند.
وزیر نیرو با بیان اینکه کم‌مصرف‌ها در حوزه انرژی از تخفیف صددرصدی برخوردار می‌شوند، می‌گوید: «مطابق آمار براساس الگوی مصرف، حدود ۸ میلیون و ۴۰۰ هزار خانوار جزو مشترکان کم مصرف هستند.
*طرح برق امید محقق نمی شود!
باید گفت به دلیل پایین بودن بیش از حد معیارهای تعیین شده برای کم‌مصرف ها در این طرح، بخش زیادی از صورتحساب‌های زیر این الگو مربوط به خانه‌های خالی و غیر دائم است. به علاوه آن دسته از مشترکین واقعی که در این محدوده مصرف می‌کنند، افراد بسیار کم برخوردار هستند که از سطح زندگی بسیار نازلی بهره می‌برند، همچنین صورتحساب ماهانه برق در این محدوده مصرف مبالغ اندکی (برای مثال در حدود ۵ تا ۸ هزار تومان) دارد.
بنابراین از آنجا که تخفیف داده شده تنها به خانواده‌های بسیار کم مصرف می‌رسد و میزان آن در مقایسه با قیمت تجهیزات برقی کم مصرف، بسیار ناچیز است، این طرح حتی انگیزه‌ای برای حرکت مشترکین به سمت استفاده از تجهیزات برقی کم مصرف نیز ایجاد نمی‌کند. بنابراین از جنبه‌های مختلف، طرح برق رایگان دولت، برخلاف اهداف تعیین شده، به کاهش مصرف به شکل موثر در جامعه منجر نخواهد شد.
به اذعان کارشناسان، ناتوانی در شناسایی دقیق خانه های خالی و غیر دائم نقطه ضعف اساسی طرح برق امید دولت است و از این رو تا زمانی که این نقطه ضعف برطرف نشود، اجرای این طرح توجیه ندارد.
در این راستا کمک گرفتن از داده‌های سازمان امور مالیاتی برای سکونتگاه‌های خالی و همچنین اطلاعات کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی جهت شناسایی خانوارهای نیازمند در نقاط مختلف کشور (که احتمالا بخشی از کم مصرف‌های واقعی را تشکیل می‌دهند) بسیار سودمند خواهد بود.
از آنجا که در هفته‌های اخیر موضوع مالیات بر خانه‌های خالی در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار دارد، سازوکارهای قانونی شناسایی آنها در حال تکمیل است و لذا وزارت نیرو می‌تواند از این فرصت استفاده کند. اما شناسایی سکونتگاه‌های غیردائم چالش جدی وزارت نیرو است که لازم است تدابیر ویژه‌ای برای حذف آنها از طرح برق رایگان صورت بگیرد؛ چراکه در غیر اینصورت این طرح از هدف اصلی خود دور خواهد شد.
در این زمینه لازم است مجلس شورای اسلامی از شأن حاکمیتی و جایگاه نظارتی خود استفاده کند و تا زمان شناسایی کامل خانه های‌خالی و غیردائم، اجازه اجرایی شدن این مصوبه هیئت دولت را ندهد.
* برق امید یک اقدام پوپولیستی
کارشناسان حوزه انرژی و البته برخی از سیاسیون معتقدند این طرح بیشتر به جای آنکه تشویقی برای کم مصرف ها باشد بیشتر بار سیاسی دارد به طوریکه حتی یکی از اعضای شورای شهر تهران معتقد است دولت در سال پایانی فعالیتش به دنبال کارهای پوپولیستی رفته است.
جواد نوفرستی یکی از کارشناسان حوزه انرژی درباره اهداف تعیین شده برای این طرح به خبرنگار رادار اقتصاد می گوید اهدافی که برای طرح تعیین شده آرزوهای قشنگی است اما این روشی که در این طرح تعیین شده مناسب نیست.
وی ادامه می دهد طرحی که قرار است اجرا شود تصمیم‌گیری بر مبنای اطلاعات ناصحیح است و بخشی از این نقدها را نیز مدیران توانیر قبول دارند.
نوفرستی با اشاره به گفته های رخشانی مهر می گوید: طبق گفته رخشانی مهر معاون شرکت توانیر ۳۰ میلیون نفر هستند که مشتریان کم مصرف برق محسوب می‌شوند و مصرف آنها در اقلیم عادی کشور زیر ۱۰۰ کیلووات است که همین داده مبنای برق رایگان قرار گرفته است.
وی ادامه می دهد: طبق آمار توانیر ۱۶.۵ درصد همین ۳۰ میلیون نفر مصرفی بین یک تا ۵۰ کیلووات ساعت دارند این اطلاعات به طور قطع برای مشترکان دائم مصرف نیست و هیچ مشترکی حتی فقیرترین فرد جامعه نمی‌تواند ادعا کند که در ماه این مقدار مصرف می‌کند و واضح است که مصرف با میانگین ۱۲ کیلووات ساعت مربوط به سکونت غیر دائم است.
این کارشناس انرژی اضافه می کند: ۱۴ درصد دیگر بین ۵۱ تا ۱۰۰ کیلووات ساعت با میانگین ۷۹ کیلووات مصرف دارند و بدون شک بین ۸۰ تا ۹۰ درصد این مشترکان نیز اقامتگاه‌های موقت دارند بنابراین امکان ندارد خانواده‌ای که یک یخچال و یک تلویزیون و ۲ تا لامپ داشته باشد زیر ۱۰۰ کیلووات ساعت مصرف داشته باشد؛ مشترکان سکونت دائمی که واقعا کم مصرف محسوب می‌شوند و کمتر از ۱۰۰ کیلووات مصرف می‌کنند، نهایتا دو میلیون مشترک هستند.
وی درباره امکان‌پذیر بودن تبدیل خوش مصرفها به کم‌مصرف‌ها اظهار کرد: محال است که در این طرح خوش مصرفها به کم مصرف تبدیل شوند زیرا مصرف آنها در همین حد هست و کاهش به کمتر از ۱۰۰ کیلووات ساعت امکان‌پذیر نیست. اولین گروهی که پله ۱۰۱ تا ۱۵۰ کیلووات ساعت مصرف می‌کنند حدود ۴ میلیون مشترک است که میانگین ۱۲۶ کیلووات ساعت مصرف دارد. خانواده‌ای که در این حد مصرف می‌کند هنوز کولر آبی ندارد و این خانواده چطور حداقل ۲۶ درصد کاهش مصرف خواهد داد و خانواده‌ها توان مالی این موضوع را ندارد.
* طرح برق رایگان سیاسی است
رضا مقدم یکی دیگر از کارشناسان حوزه نیرو هدف اصلی طرح را سیاسی دانست و اشاره کرد: نکته‌ای که وجود دارد قبض برق خانواری که ۱۰۰ کیلووات مصرف می‌کند، ۶ هزار تومان است این خانواده اگر ۴ نفره باشد به ازای هر فرد ماهانه ۱۵۰۰ تومان هزینه برق پرداخت می‌کنند.
وی افزود: سه دسته مصرف کننده داریم که به کم مصرف، خوش مصرف و پرمصرف طبقه‌بندی می‌شوند. طبق طرح امید هر مشترک با مصرف زیر ۱۰۰ کیلووات برق رایگان می‌گیرد و افراد خوش مصرف نیز تشویق می‌شوند تا مصرف خود را کاهش دهند.
وی افزود: در صورتی که طرح برق امید به صورت کامل محقق شود، حدود ۵۰۰ میلیارد تومان از درآمد توانیر حذف خواهد شد. سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا با این طرح می‌توان مصرف خوش مصرفها را کاهش داد؟ واقعا امکان‌پذیر نیست که از خوش مصرفی به کم مصرفی برسند زیرا حداقل مصرف آنها همان مقدار است و آورده‌ای برای دولت نخواهد داشت.
مقدم تصریح می کند برداشت شخصی من از طرح دولت این است که مجموعه وزارت نیرو هنوز برخی ابعاد این طرح تشریح نشده است به عنوان مثال احتمال دارد که سقف پرمصرفی هم کاهش پیدا کند اگر این رخ دهد جمعیت پرمصرف‌ها نیز افزایش خواهد یافت. بنابراین هدف دولت از اجرای این طرح افزایش پر مصرف ها است تا بتواند درآمد بیشتری به دست آورد و الا دولت می داند که فقط چیزی حدود ۲ میلیون مشترک بیشتر وجود ندارد که بتواند براساس الگوی ارائه شده برقشان رایگان خواهد شد که عملا این دو میلیون نیز هیچگاه در خانه نیستند که برق مصرف کنند.
منبع: رادار اقتصاد