کارگردان و تهیه‌کننده مستند: افراد دغدغه‌مند وارد عرصه فیلمسازی مستند می‌شوند

 به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی سازمان امور سینمایی، چهاردهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» را به دبیری محمد حمیدی‌مقدم، در آذر ۱۳۹۹ و باتوجه به شیوع جهانی بیماری کووید ۱۹ به صورت مجازی و نمایش برخط (آنلاین) برگزار خواهد کرد. حمیدی‌مقدم چند روز گذشته درباره برگزاری آنلاین جشنواره گفت: ورود به اکران آنلاین برای ما تحولی بزرگ بود؛ بی‌خطر نبوده و نیست، اما می‌شود دامنه خطر‌ها را کم کرد. اینجا هم تجربه همه دنیا مقابل ماست و می‌توانیم از آن درس بگیریم. نظر به شرایط حال حاضر و صحبت‌های دبیر جشنواره سینماحقیقت، با مرتضی شعبانی و محسن اسلام‌زاده که هر دو از فعالان نام‌آشنای عرصه فیلمسازی مستند هستند، درمورد جشنواره امسال، ویژگی‌ها و نقش جشنواره در انتقال مفاهیم و اندیشه و سایر موضوعات به گفتگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.

مرتضی شعبانی درباره برگزاری آنلاین چهاردهمین دوره جشنواره سینماحقیقت گفت: شرایط کرونا هر روز حادتر می‌شود و برگزاری جشنواره به صورت معمول تقریبا غیرممکن است و در دنیا هم کمتر جایی ممکن است جشنواره‌ای را به شکل حضوری برگزار کند، اما اینکه دوستان، جشنواره سینماحقیقت را تعطیل نمی‌کنند و نمی‌گذارند برگزاری آن به تعویق بیفتد، فکر و انتخاب درستی است. برگزاری جشنواره به شیوه آنلاین، فرصتی است که مستندسازان آثار یکدیگر را ببینند و با کار‌های هم آشنا شوند. اهتمام مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برای برگزاری جشنواره، قابل توجه است.

برنده جایزه شهید آوینی در دوازدهمین جشنواره سینماحقیقت در پاسخ به این سوال که در آینده و با ازبین‌رفتن کرونا، آیا برگزاری آنلاین جشنواره جذاب است، گفت: دنیا با شرایط کرونا جلو می‌رود و این شرایط فقط مختص به ما نیست. سینما هم درگیر این بحران است، اکران ادامه دارد، اما به دلایل رعایت پروتکل‌های بهداشتی، سینمادوستان به سالن سینما نمی‌روند. طبق اخباری که منتشر می‌شود، این بیماری حداقل تا یک سال و نیم آینده با ما خواهد بود و ما این شرایط را خواهیم داشت، اما نمی‌شود زندگی را تعطیل کرد.

شعبانی ادامه داد: بخشی از زندگی ما سینماست؛ حرفه‌ای که فیلمسازان، مستندسازان و هنرمندان از راه آن امرار معاش می‌کنند؛ به همین علت با شرایط موجود باید دید چه کاری می‌توان کرد. طبیعتا یکی از همین راه‌ها برگزاری آنلاین جشنواره است که می‌توان از این فضا و محیط استفاده کرد؛ چه بسا این روند برای فیلم‌های مستند فرصت بهتری است.

او افزود: پیش از این مردم خیلی رغبت نمی‌کردند یا وقت نمی‌گذاشتند که برای تماشای فیلم مستند به سالن سینما بروند، به جز تعدادی که بسیار به این سینما علاقه‌مندند یا درگیر کار مستند هستند، اما نمایش آنلاین فرصت مناسبی است. همان اتفاقاتی که برای فیلم‌های سینمایی در اکران آنلاین رخ داد، برای سینمای مستند هم رخ می‌دهد و مردم با سینمای مستند آشناتر می‌شوند؛ حتی در آینده که اکران به وضعیت عادی بازگردد و مردم به سینما بروند، با آورده و رویکرد سینمای مستند آشنایی بهتری پیدا خواهند کرد. برگزاری جشنواره در شرایط کرونا یک فرصت است.

تهیه‌کننده مستند «زنانی با گوشواره‌های باروتی» درباره اضافه شدن بخش ویژه کرونا به جشنواره امسال گفت: مستندسازان همیشه به دنبال پدیده‌های اجتماعی هستند. ما در تاریخ شنیده و خوانده‌ایم که بیماری وبا سال‌هایی نه‌چندان دور در ایران بوده و اتفاقاتی در آن زمان به وقوع پیوسته است و ما قصه‌های آن‌ها را می‌شنویم. نسل آینده درباره کرونا و شرایط کنونی ما خواهند شنید که در برهه‌ای از زمان کرونا وجود داشته و فیلمسازان و هنرمندان درباره کرونا قصه‌های خود را به تصویر کشیده و کار هنری کرده‌اند.

این موضوع خوبی است. تمام تلاش فیلمساز این است که همراه جامعه یا جلوتر از آن حرکت کند و همیشه همینطور بوده است، مانند سایر پدیده‌هایی از جنس زلزله، جنگ، سیل و... که فیلمسازان همیشه در قلب آن حضور داشته‌اند.

او افزود: به خاطر دارم که اسفند سال گذشته بسیاری از مستندسازان درگیر قصه کرونا بودند. با توجه به اینکه این بیماری ناشناخته بود و همه از آن ترس داشتند، فیلمسازانی داشتیم که مدت زیادی در بیمارستان‌ها سر می‌کردند، بدون آنکه امکانات ویژه‌ای داشته باشند. با یک ماسک و رعایت مسائل بهداشتی کار خود را پیش می‌بردند. جا دارد از تمام فیلمسازان، فیلمبرداران و تمام کسانی که درگیر این ماجرا بودند، تشکر کنیم.

این مستندساز با اشاره به این موضوع که سینمای مستند با اندیشه سروکار دارد، ادامه داد: در سینمای مستند فیلم‌هایی با محور تاریخ، اجتماع و هنر تولید می‌شوند و تولید در این سینما با فکر و اندیشه گره خورده است. این سینما قابلیت خط‌دادن به جامعه و مستندسازان را دارد و می‌تواند موج بسازد. سینمای مستند از جنس اندیشه و خردورزی است و می‌تواند جهت‌دهی و تولید فکر کند.

ویترین سینمای ایران، سینماحقیقت است؛ در شرایط کنونی دو مساله وجود دارد یکی اینکه امکان تعطیلی جشنواره وجود ندارد و نکته دیگر اینکه با توجه به بیماری کرونا و همه‌گیری آن، نمی‌توان تجمعاتی را در نظر گرفت که سلامتی افراد را به خطر بیندازد. طی یک‌سال گذشته حجم بالایی اثر تولید شده است و بسیاری روی این موضوع حساب کرده‌اند که اثرشان در جشنواره حاضر شود؛ اگر بنا بود امسال جشنواره تعطیل شود، این تعداد فیلم برای سال آینده باقی می‌ماندند که به لحاظ حجم بالا و پرداختن به آن‌ها کار سختی بود. به نظرم برگزاری آنلاین کار درستی است. همانطور که بسیاری از کارهایمان به دورکاری و آنلاین تبدیل شده، برگزاری آنلاین جشنواره نیز کار درستی است. امیدوارم اکران خوبی را شاهد باشیم، از فیلم‌ها مراقبت شود و اکران فیلم‌ها به‌اصطلاح نسوزد؛ یعنی به همان شکل محدود با مخاطبان خاص و حرفه‌ای که هر سال حضور داشتند.

کارگردان مستند «زندگی میان پرچم‌های جنگی»» ضمن اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه «کاش افرادی بتوانند مانند شهید آوینی جهاد مقابله با کرونا را روایت کنند»، گفت: سینمای آوینی یک سینمای دغدغه‌مند است؛ شاید برخی به دلیل نحوه شهادت شهید آوینی سینمای ایشان را صرفا سینمای دفاع مقدس بدانند، اما من به‌هیچ‌وجه چنین نگاهی ندارم. با مرور آثار شهید آوینی با وجود آنکه بسیاری از آثارشان در زمان دفاع مقدس و بعد از آن با حال و هوای دفاع مقدس تولید شده است، به این نتیجه می‌رسیم که شاید مهم‌ترین مساله کشور در زمان او این موضوع، یعنی جنگ بوده است، به‌طوری‌که ما در کنار این آثار، فیلم‌هایی مثل «خان‌گزیده‌ها»، «هفت قصه از بلوچستان» و مستند‌هایی که قبل از جنگ می‌سازند را می‌بینیم؛ حتی بعد‌ها نیم‌نگاهی به مهاجرت از ایران داشته و بعدتر در ماجرای جنگ بوسنی دستی بر آتش دارند؛ در مجموع مقصودم این است که معضلات روز کشور و جهان اسلام دغدغه شهید آوینی بود که درباره آن‌ها کار کرد. در حال حاضر مساله اول کشور و دنیا، کروناست. مساله امروز، کسانی هستند که در خط مقدم کار می‌کنند. من به راحتی برای کسانی که جزو کادر درمان بودند و از بین ما رفته‌اند، واژه شهید را به کار می‌برم، زیرا در حال ایثارگری هستند. کدام‌یک از ما حاضریم در برابر حتی مبالغ آنچنانی این کار را بکنیم، درشرایطی که این عزیزان پول عجیبی هم دریافت نمی‌کنند.

اسلام‌زاده در پایان بیان کرد: سینمای مستند به سینمای حقیقت معروف است و فیلمسازان مستند به جست‌وجوگران حقیقت. در بین پیشکسوتان و اساتید این عرصه از فیلمسازی یا بازنشستگان و کسانی که کمتر در این زمینه فعال هستند، می‌بینم که وضعیت مالی آنچنانی ندارند؛ بنابراین شاید وجه تمایز آن‌ها با سینمای تجاری و داستانی در گام اول، همین است. در این شرایط نتیجه چیست؟ نتیجه این است که معمولا افراد دغدغه‌مند وارد عرصه فیلمسازی مستند می‌شوند و آن‌هایی که تاثیرگذارند، قطعا افرادی هستند که نسبت به مسائلی که برای آن‌ها اهمیت دارد، دغدغه‌مند هستند. مستند در دنیا جایگاه ویژه‌ای دارد و در ۱۰ سال اخیر هم در ایران به جایی رسیده است که می‌تواند حکم تعیین کند. مستندساز با دوربین خود وارد منطقه‌ای می‌شود و درباره معضلی فیلمی تهیه می‌کند که بعد‌ها با به‌رخ‌کشیدن آن خیلی‌ها را به فکر وامی‌دارد. کسانی هستند که وارد اتاق‌های فکر می‌شوند، تصمیماتی گرفته می‌شود و مسوولان تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند و به دنبال راه چاره هستند؛ به همین دلیل از آنجا که در این سال‌ها این اتفاقات افتاده‌است، مستندسازان با انگیزه بیشتری کار می‌کنند و می‌دانند که کار‌ها می‌توانند تاثیرگذار باشند و تبدیل به سند شوند.

 

منبع: صبح نو