عملکرد ضعیف هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان مجلس؛ از ماجرای درازهی تا عنابستانی!
به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو-امیر قشقایی؛ سیلی‌زدن نماینده‌ی مجلس به یک سرباز وظیفه، یکی از چالشی‌ترین اخبار ماه اخیر بود که با واکنش‌ها کاربران در فضای مجازی همراه شد اما برعکس اعتراض کاربران، سکوت و عدم برخورد مجلس با این نماینده، سؤال مهمی را مطرح می‌کند؛ هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان دقیقا چه وظیفه‌ای دارد؟
علی‌اصغر عنابستانی، نماینده سبزوار در مجلس یازدهم، عصر چهارم بهمن هنگامی که قصد عبور از خط ویژه را بدون داشتن گواهی تردد، داشت؛ با ممانعت سرباز پلیس راهور مواجه شد. عنابستانی اما به جای که به راننده خود بگوید تا مثل دیگر وسایل نقلیه از مسیر عمومی برود، از ماشین پیاده می‌شود و به عابد اکبری، سرباز راهور سیلی زد؛ یا شاید بهتر باشد بگوییم به قانون و شأن نمایندگی خود سیلی زد.
«هر خری که هستی برای خودت هستی»، «با باتوم به شکم من کوبید»، «شیشه‌ی عقب ماشین روی سرم خرد شد»؛ این‌ها اظهارات عجیب عنابستانی در حین و پس از درگیری با سرباز ناجا بود. اگرچه او چنین برخوردی را انکار کرد اما دوربین‌های راهنمایی‌رانندگی و اظهارات افراد حاضر در صحنه حکایت از ماجرای دیگری داشت.
هیئتی که تنها نام نظارت بر نمایندگان را یدک می‌کشد
رفتار توهین آمیز عنابستانی با عابد اکبری اتفاق جدیدی نیست. حمدالله کریمی نماینده بیجار در مجلس دهم، در سال 96 با یک سرباز راهور در فرودگاه درگیر شد و در ای درگیری بینی سرباز شکسته شد. سال 97 نیز؛ فحاشی محمدباسط درازهی نماینده سراوان به یکی از کارمندان اداره گمرک، خشم مردم را نسبت به رفتارهای توهین‌آمیز نمایندگان برانگیخت.
این‌ها نمونه‌ای از رفتارهای نادرست نمایندگان در ارتباط با دیگران در موقعیت‌های مختلف است. رفتارهایی که مرجع برخورد و رسیدگی به آن در همان مجلسی است که نماینده‌ی خاطی مشغول فعالیت در آن است؛ یعنی هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان.
«باید یک سازوکار نظارتی در مجلس تعریف کنید که اگر کسی در مقام نمایندگی کوتاهی یا سوء استفاده کرد، بتوانید او را مؤاخذه کنید». این سخنان رهبر انقلاب منجر به تشکیل هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان در سال 91 شد. تشکیل این هیئت، به قول تهیه کنندگان آن "یک اقدام عملی" در پاسخ به گفته‌های رهبر انقلاب بود. اما در مقام عمل، نتوانست در پیشگیری و برخورد با نمایندگان خاطی، موفق عمل کند و به مطالبه‌ی رهبری جامه‌ی عمل بپوشاند.
شاید اگر هیئت نظارت بر نمایندگان برخوردی جدی و قانونی با کریمی یا درازهی می‌کرد، امروز شاهد سیلی امثال عنابستانی نبودیم.
نه‌تنها تاکنون هیچ برخورد و توقیفی از سوی هیئت نظارت در برابر رفتار عنابستانی انجام نشده، بلکه موسی غضنفرآبادی سخنگوی هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان در پاسخ به این پرسش که آیا این هیئت به رفتار عنابستانی، رسیدگی می‌کند یا نه، پاسخ داد:«هنوز به این موضوع ورود نکرده‌ایم اگر طرح شکایتی شود، بررسی می‌کنیم.»
او همچنین در پاسخ به این سوال که آیا چنین رفتاری از سوی نماینده‌ی مجلس نیاز به شکایت دارد، اظهار داشت:«هیئت این موضوع را بررسی می‌کند اما جزء اولویت ما نیست و موضوعات دیگری در دستور داریم.»
در همین باره امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، رئیس هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان اظهار داشت:«در باره‌ی اتفاق رخ داده، عنابستانی در جلسه با فرمانده نیروی انتظامی، روایتی از گفتگوی خود با ایشان ارائه داد که نیاز به تحقیق داشت و همزمان نیروی انتظامی شکایت خود را به دستگاه قضا اعلام کرد؛ در این بین ما هرچه تلاش کردیم شاهدان حاضر در صحنه و سربازی که چنین برخوردی با او شده را نزد ما بیاورند تا با پرس و جو مشخص شود که روایت اقای عنابستانی درست هست یا خیر، حاضر نشدند بیایند و یا شهود بیاورند.»
قاضی زاده در همین باره ادامه داد:«نیروی انتظامی گزارش مکتوبی برای ما ارسال کرده که با گفته‌های آقای عنابستانی کاملا متفاوت است. چون نیروی انتظامی در دستگاه قضایی طرح شکایت کرد و دستگاه قضا بر خلاف هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان، ابزار تحقیق و تفحص دارد؛ در نهایت تصمیم گرفتیم تا قوه قضایی حکم خود را در این باره اعلام کند و سپس ما در هیئت نظارت، رای خود را باتوجه به تصمیم قضایی اتخاذ شده، صادر کنیم.»
چرا هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان عملکرد خوبی نداشته؟
به نظر می‌رسد آنچه تاکنون منجر به عدم اقدام به موقع و بازدارنده از سوی هیئت نظارت شده، تعارض منافع نمایندگان است که رد‌پای آن را می‌توان در دوره قبل مجلس و عدم برخورد جدی با رفتارهای نادرست نمایندگان نیز مشاهده‌کرد. به‌همین دلیل برخی کارشناسان حوزه‌ی قانون‌گذاری نیز، ساختارهای معیوب نظارتی را دلیل عدم کارایی هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان دانسته‌اند.
برخی از کارشناسان نظارت درون پارلمانی را از اساس اشتباه می‌دانند چرا که موجب می‌شود نمایندگان در تصمیم‌گیری درباره‌ی نماینده‌ی متخلف، برخی مصالح شخصی یا جناحی را در اولویت قرار دهند و با این اقدام، اجرای کامل و صحیح قانون به حاشیه برود.
محمد‌اسماعیل سعیدی نماینده تبریز در مجلس دهم به نظارت نمایندگان بر نمایندگان منتقد بود و در این باره اظهار داشت:«به اعتقاد بنده، هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان باید نهادی خارج از خود نمایندگان باشد تا رفتار نمایندگان، اصلاح و تذکرات لازم در صورت لزوم به آنان داده شود.»
مجلس یازدهم هم چون مجلس پیشین، بی تفاوت در رفتار نمایندگان
دیگر نقد به هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان، عدم انتشار گزارش دقیق از عملکرد خود در طول 8 سال تأسیس خود بوده است. «محرمانه‌بودن پرونده‌ها» جمله‌ای است که مطالبه‌گران انتشار عملکرد هیئت می‌شنوند.
از مجموعِ پرونده‌های تشکیل شده در هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان طی سال‌های اخیر اطلاعات دقیقی در دسترس نیست، اما محمدجواد جمالی نوبندگانی، سخنگوی هیئت نظارت در مجلس دهم اعلام کرده که ۲۵۰ پرونده در این هیئت در دور دهم مجلس تشکیل شده بود.
احمد توکلی، مقداد نجف‌نژاد، علی مطهری و حمید رسایی، نادر قاضی‌پور و جواد کریمی قدوسی از جمله نام‌های آشنا در مجلس قبل بودند که برای آنها در هیئت نظارت پرونده تشکیل شد. برای برخی حکم برائت صادر شد و مابقی هم بدون صدور رأی بلاتکلیف باقی ماندند تا در دوره‌ی یازدهم مجلس به آنها رسیدگی شود. اما گویا بهارستانِ دوره یازدهم نیز میلی به نظارت بر رفتار نمایندگان و اصلاح ساختار هیئت نظارت ندارد؛ حال باید منتظر ماند و دید مجلس یازدهم در این باره تغییر رویکرد می‌دهد؟