سرگذشت دوساله‌ کمبود انسولین/ دارو موجود است، ولی با کوله پشتی قاچاق می‌شود!

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو-زهراسادات روئین‌پیکر؛ درد دارد، ولی خودش تزریق می‌کند. نه نیازی به کشیدن دارو در سرنگ دارد و نه حتی زحمت رقیق کردن. فقط فرو کردن یک سوزن در شکم یا بازو و تمام. تزریق انسولین به همین راحتی انجام شد. دارویی در ظاهر ساده، ولی واجب‌تر از نان شب برای بیماران قندی. تا وقتی که موجود بود از قلم انسولین استفاده می‌کردند. بعد از اعلام خبر کمبود، در بیمارستان‌ها گفته شد که دیگر استفاده از انسولین قلمی ممنوع است. پرستاران باید از انسولین ترکیبی به بیمار تزریق می‌کردند. دو سالی می‌شود که خبر کمبود انسولین قلمی به گوش می‌رسد. زمزمه‌های کمبود از اردیبهشت سال ۹۸ آغاز شد.

کمبود انسولین از چه زمانی شروع شد؟

در تاریخ ۲۲ اردیبهشت سال ۹۸ بود که سخنگوی سازمان غذا و دارو از رفع کمبود داروی انسولین در کشور خبر داد. بعد از گذشت نه ماه از این خبر دبیر انجمن داروسازان ایران در خصوص توزیع انسولین‌های قلمی گفت: با تدابیر اندیشیده شده، می‌توان گفت کمبودی که در ماه‌های گذشته وجود داشت، دیگر حس نمی‌شود. در این زمان سازمان غذا و دارو اقدام خوبی انجام داد و برنامه‌ توزیع دارو را در کشور راه‌اندازی کرد. شیوه‌ توزیع انسولین به شکل «منتخب» بود. یعنی یک سری از داروخانه‌ها را به صورت منتخب گزینش کرد و دارو را در اختیار آن‌ها قرار داد. دلیل این کار چه بود؟ مثلا وقتی در یک شهر که صد داروخانه دارد به هر کدام دو بسته دارو داده شود، یک بسته را نگه می‌دارد برای آشنایان نزدیک خود یا برای قاچاق. حالا اگر دارو‌ها از صد داروخانه جمع شود و به ده داروخانه داده شود، نهایتا دو بسته برای آشنایان باقی می‌ماند و بقیه‌ی آن را به مردم می‌فروشند. در این حالت نظارت بر روی آن‌ها هم راحت‌تر صورت می‌گیرد.

پاس‌کاری مردم بین نظرات مسئولین!

ماجرای کمبود انسولین و اظهار نظرات مختلف مسئولین وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو تا چندین ماه ادامه پیدا کرد. مشکلات بیماران دیابتی همچنان ادامه پیدا کرد تا اینکه در ۲۷ شهریور ماه سال ۹۹، ۱۲۰ پزشک فوق تخصص غدد طی نامه‌ای اعتراض خود نسبت به کمبود انسولین را به ریاست جمهوری وقت رساندند. حسن روحانی در پاسخ به درخواست پزشکان متخصص در ۳۱ شهریورماه نامه‌ای به دکتر نمکی ارسال کرد. کمی بعد از این نامه‌نگاری‌ها، صدای اعتراض مردمی به توییتر هم رسید و در ۲۷ مهرماه هشتک «انسولین نیست» در توییتر ترند شد. در تاریخ سی مهر ماه ۹۹ بود که سخنگوی هلال احمر در گفتگو با ما گفت: داروخانه‌های هلال احمر مسئول توزیع انسولین هستند که متاسفانه این سهیه در حال حاضر کم است و ممکن است بیمار دیابتی به داروخانه‌های هلال مراجعه کند، اما نتواند داروی خود را تهیه کند. ماجرای کمبود انسولین از سال ۹۸ آغاز شد و تا الان که به سال ۱۴۰۰ رسیدیم این مشکل پابرجاست.

قاچاق انسولین سود بیشتری دارد!

در مورد انسولین باید ببینیم نیاز کشور تامین شده یا نه که همچنان کسری وجود دارد. تامین انسولین یا از طریق واردات است یا تولید. انسولین قلمی که در اصطلاح عامیانه به آن پن گفته می‌شود. نزدیک به شش هفت سال است که وارد کشور شده است. ذائقه‌ مردم هم تغییر کرده و به جای استفاده از انسولین‌های ویالی از قلم آن استفاده می‌کنند. نکته‌ی مورد توجه این‌جاست که وقتی برای انسولین‌های وارداتی ارز مرجع ۴۲۰۰ تومانی اختصاص می‎دهیم، قیمت آن در ایران در مقایسه با کشور‌های همسایه بسیار ارزان‌تر می‌شود. اگر قیمت یک قلم انسولین ۴ دلار باشد، با دلار ۴۲۰۰ تومانی چیزی حدود بیست هزار تومان می‌شود. در صورتی که با دلار ۲۵ هزار تومانی صد هزار تومان می‌شود؛ بنابراین طبیعی است که قاچاق معکوس این دارو به شدت به صرفه باشد.

نه تنها انسولین که این قضیه در مورد بسیاری از دارو‌های وارداتی صدق می‌کند. عامل اصلی کمبود بازار همین قاچاق معکوس است. برای تامین انسولین در سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸، ۱۵ درصد افزایش واردات داشتیم، ولی با این وجود میزان کسری سال ۹۹ بیشتر بوده است. هر چه اختلاف نرخ ارز مرجع با نرخ واقعی ارز بیشتر باشد، این کمبود هم بیشتر خواهد شد. به زبان ساده‌تر انسولین بیشتری توزیع کردیم، ولی با کمبود بیشتری مواجه شدیم. راه اصلی و اساسی که توسط سازمان غذا و دارو انجام نشد این بود که به جای دادن ارز به تامین‌کننده یا مبدا باید به مصرف‌کننده یا مقصد تعلق می‌گرفت. در واقع باید ارز دارو را از انسولین حذف می‌کردیم تا قیمت آن واقعی شود و مابه‌التفاوت قیمت توسط بیمه پوشش داده می‌شد و پرداختی مردم تغییر نمی‌کرد. این کار منطقی بود، ولی متاسفانه انجام نشد.

سامانه تیتک؛ اقدام قابل تحسین

اقدام قابل تقدیری که سازمان غذا و دارو انجام داده این است که توسط سامانه تیتک زنجیره‌ توزیع را تا حدودی شفاف کرده است. همین اقدام کمک بسیاری کرده که دارو از زنجیره خارج نشود. مثلا همین الان سازمان غذا و دارو دقیقا می‌داند که چه دارویی را چه کسی آورده، به کدام پخش داده، پخش به کدام داروخانه داده و داروخانه چه کاری با دارو کرده است. یعنی حتی فروش آزاد انسولین هم منوط به ثبت کد ملی بیمار در تیتک است. اتفاق خوبی که به دنبال این کار می‌افتد این است که دیگر کارتونی انسولین قاچاق نمی‌شود! هر کد ملی تعداد محدودی انسولین در ماه سهمیه دارد که البته در این شرایط هم باز قاچاق رخ می‌دهد. یک نفر صد کد ملی داشته باشد، هر کد ملی هم سه سهمیه داشته باشد، می‌تواند در ماه سیصد انسولین بگیرد و با کوله‌پشتی به آن طرف مرز انتقال دهد و از فروش آن‌ها سود خوبی به جیب بزند.

قبلا انسولین هم مثل بقیه‌ی دارو‌ها در داروخانه‌ها توزیع می‌شد. بیماران بر اساس سهمیه‌ای که داشتند به صورت آنلاین تایید و دریافت می‌کردند. وقتی اختلاف ارز به وجود آمد و قاچاق معکوس توسعه پیدا کرد، به تدریج دارو از داروخانه‌های سطح کشور کم و جمع شد. وقتی دارو کم شود بیمه‌ها هم به نقدفروشی روی می‌آورند و دیگر در بیمه هم ثبت نخواهند کرد. در این صورت مردم مجبورند دارو را نقد بخرند. همان دارو‌هایی هم که وجود دارد کم‌کم به بازار‌های غیررسمی نشر پیدا می‌کنند. در نتیجه دارو‌ها دچار کمبود شدند.