به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، بانک مرکزی از سال ۹۷ به تدریج سه بانک بسیار مشکل‌دار کشور را که حتی برای هیات مدیره برخی از آنها مانند بانک سرمایه دادگاه تشکیل شده بود، با خلع ید سهامداران هیات مدیره و مدیرعامل تعیین کرد.
عبور زیان بانک آینده از ۵۱ هزار میلیارد تومان
اما در این مدت از این سه بانک حداقل در ۲ بانک نه تنها شرایط رو به بهبود نرفته بلکه بسیار بدتر از گذشته شده است. طبق جداول زیر که از صورت‌های مالی این سه بانک به دست آمده است، درآمد تسهیلات اعطایی بانک آینده در سال ۹۹ کمتر از سال ۹۸ بوده و کل این درآمد تقریبا معادل دو سال قبل است. در حالی که میزان سود علی‌الحساب پرداختی به سپرده‌ها از سال ۹۷ تا ۹۹ بالغ بر ۵۳.۸ درصد رشد داشته است.
این فاصله موجب کسری ۱۳ هزار و ۷۹۴ میلیارد تومانی بین درآمد تسهیلات اعطایی و سود علی‌الحساب پرداختی به سپرده‌ها شده است. این پدیده یکی از عوامل رشد زیان بانک در دو سال گذشته بوده است.
* ارقام به میلیارد تومان
همچنین بدهی بانک آینده به بانک مرکزی و نظام بانکی روند صعودی داشته و از ۲۲ هزار و ۱۵۱ میلیارد تومان در سال ۹۸ به ۲۹ هزار و ۲۲۰ میلیارد تومان در سال ۹۹ رسیده است. از مجموع این رقم بدهی، بیش از ۵۲۰۰ میلیارد تومان بدهی این بانک به بانک مرکزی است.
همانطور که در جدول بالا درج شده است، زیان‌های سالانه بانک آینده روند افزایشی داشته و از هزار و ۸۰ میلیارد در سال ۹۷ به ۸ هزار و ۳۶۱ میلیارد تومان در سال ۹۸ و ۱۷ هزار و ۳۹۲ میلیارد تومان در سال ۹۹ رسیده است. به همین ترتیب زیان انباشته بانک از ۱۱ هزار و ۷۵۶ میلیارد تومان به ۵۱ هزار میلیارد و ۶۳۸ میلیارد تومان در پایان سال گذشته رسیده است.
سرمایه ثبت شده بانک آینده در این سال‌ها و حتی در سال ۹۹ که مدیریت بانک در اختیار تیم تعیین شده توسط بانک مرکزی بوده، تغییر نکرده است. رقم سرمایه ثبتی بانک آینده ۱۶۰۰ میلیارد تومان است؛ بنابراین نسبت زیان انباشته به سرمایه بانک به ۳۱۲۷ درصد رسیده است. به عبارت دیگر نسبت زیان انباشته به سرمایه ثبتی بیش از ۳۱ برابر شده است. این در حالی است که طبق قانون تجارت اگر زیان یک شرکت سهامی به ۵۰ درصد سرمایه برسد، به‌سرعت باید مجمع عمومی فوق‌العاده تشکیل درباره بانک تصمیم‌گیری شود. یا سرمایه شرکت افزایش یابد یا شرکت با اعلام ورشکستگی، با طی کردن مراحل تصفیه و ختم تصفیه به سمت انحلال حرکت کند.
چرا بانک آینده به این وضعیت افتاد؟
وضعیت فعلی بانک آینده ناشی از سیاست‌ها و اقدامات غلط این بانک در سال‌های گذشته بود. پرداخت تسهیلات به شرکت‌های صوری با سرمایه‌های اندک، اعطای تسهیلات کلان به ذینفعان واحد برای مقاصد نامشخص، پرداخت تسهیلات به شرکت‌های زیرمجموعه و مصرف تسهیلات در پروژه‌های تجاری مانند ایران مال و... باعث کاهش درآمد بانک از محل تسهیلات اعطایی شده است.
از طرف دیگر این بانک برای بزرگ شدن و برای «Too Big to Fail» شدن (بزرگ شدن شرکت/ بانک در حدی که ورشکستگی آن باعث آسیب‌دیدن کل اقتصاد شود و آثار زیان‌باری برای مردم داشته باشد)، در طول سالیان متمادی راهبرد مخرب نرخ سود بالاتر از همه بانک‌ها در پیش گرفت. این بانک در طول سال‌های ۹۲ تا ۹۸ همواره نرخ سودی بالاتر از نرخ سود سایر بانک‌ها به مشتریان خود پرداخت می‌کرد.
این اقدامات بانک آینده موجب تخریب ساختار مالی این بانک شده و با تغییرات مدیریتی حل آن در کوتاه مدت و میان مدت امکان‌پذیر نیست و در بلندمدت بسیار سخت خواهد بود.
بانک سرمایه هر سال بدتر از پارسال
نگاهی به وضعیت بانک سرمایه، کورسوی امیدی برای احیای این بانک برجای نمی‌گذارد. طبق یادداشت توضیحی حسابرس این بانک، حدود ۹۴ درصد از کل تسهیلات اعطایی این بانک غیرجاری است. بررسی صورت مالی بانک سرمایه نشان می‌دهد زیان انباشته این بانک به‌دلایل مختلف که یکی از آنها عدم تامین درآمد مناسب از محل تسهیلات اعطایی و اختصاص آن به سود سپرده، است. درواقع بانک در سال‌های ۹۷، ۹۸ و ۹۹ هر سال سود مازاد به سپرده‌گذاران پرداخت کرده است.
یکی از مهم‌ترین دلایل شکل‌گیری این وضعیت در بانک سرمایه از دست رفتن بخش عمده منابع این بانک در فرایند تسهیلات اعطایی کلان به برخی اشخاص بوده است. محمد امامی، حسن شاملویی، سامان مدلل، بهروز ریخته‌گران، مصطفی انصاری، حسین هدایتی، محمدرضا جهانبانی، علی اقدامیان، گروه محسن/علی صرافیان، حمید خاتمی‌پور، فرهاد صفری ازجمله بدهکاران دانه درشت بانک سرمایه هستند که نام آنها هم در صورت مالی بانک سرمایه درج شده است.
با خالی شدن بانک سرمایه از منابع، کسب درآمد از محل تسهیلات برای بانک به‌شدت کاهش یافته و همین باعث تشدید عدم تعادل‌ها و رشد زیان انباشته در صورت مالی این بانک شده است. همان طور که در جدول زیر قابل مشاهده است، درآمد تسهیلات‌دهی این بانک در سه سال گذشته ۵۰۶ میلیارد تومان، ۳۹۷ میلیارد تومان و ۵۲۰ میلیارد تومان بوده که حتی متناسب با تورم هم رشد نکرده و تقریبا ثابت بوده است.
در بخش پرداخت سود سپرده تاحدودی از میزان پرداخت سود کاسته شده به‌طوری که پرداخت سود سپرده از ۳۵۹۰ میلیارد تومان در سال ۹۷ به ۲۷۷۴ میلیارد تومان در سال ۹۹ رسیده است. از سال ۹۷ تا ۹۹ کسری درآمد تسهیلات نسبت به سود سپرده از منفی ۳۰۸۴ میلیارد تومان به منفی ۲۲۵۳ میلیارد تومان کاهش یافته است.
با این وجود میزان رشد زیان انباشته بانک سرمایه کاهش نیافته است چرا که زیان انباشته از ۱۹ هزار و ۱۹۱ میلیارد تومان به ۲۶ هزار و ۹۷۳ میلیارد تومان در سال ۹۸ و ۳۲ هزار و ۱۹۲ میلیارد تومان در سال ۹۹ رسیده است.
از طرف دیگر بدهی به بانک مرکزی هم روند صعودی داشته و از ۱۶ هزار و ۶۷۷ میلیارد تومان به ۲۵ هزار و ۶۹۰ میلیارد تومان افزایش یافته است.
* ارقام به میلیارد تومان
گفتنی است، با توجه به عللی که برای انباشت زیان بانک سرمایه عنوان شد، حتی با به‌کارگیری کارآمدترین مدیران بانکی احیای این بانک کاری بسیار سخت و طولانی خواهد بود چرا که فرایند وصول مطالبات معوق فرایندی طولانی است و در این مدت از یک طرف به طور مداوم بر زیان انباشته و حجم بدهی به بانک مرکزی افزوده خواهد شد.
بیم‌ها و امید‌ها در بانک دی
مدیریت بانک دی هم مانند دو بانک سرمایه و آینده، در نیمه دوم سال ۹۸ توسط بانک مرکزی تعیین شد. براساس صورت مالی حسابرسی نشده این بانک، جریان درآمدزایی بانک در سال ۹۹ از رشد قابل توجهی برخوردار شده و از ۲۱۷۷ میلیارد تومان در سال ۹۸ به ۳۲۱۸ میلیارد تومان در سال ۹۹ رسیده است. در مقابل، اما میزان رشد سود سپرده پرداختی به سپرده‌گذاران کنترل شده و در سال ۹۹ تنها ۱۶۶ میلیارد تومان رشد داشته است.
در نهایت، مابه‌التفاوت منفی درآمد تسهیلات و سود سپرده پرداختی به سپرده‌گذاران با ۱۲۰۷ میلیارد تومان کاهش از منفی ۳۳۴۵ میلیارد تومان به منفی ۲۱۳۸ میلیارد تومان کاهش یافته است.
با این روند باز هم زیان انباشته بانک دی در سال ۹۹ باید هزار و ۱۱۰ میلیارد تومان افزایش می‌یافت، اما مدیریت بانک، اقدام به فروش بخشی از دارایی‌های خود کرد و با فروش اموال، بالغ بر ۶۴۳۲ میلیارد تومان سود کسب کرد. این اقدم موجب شد زیان انباشته بانک با ۵۳۲۲ میلیارد تومان کاهش از ۱۲ هزار و ۵۱ میلیارد تومان به ۶۷۲۹ میلیارد تومان کاهش یافته است.
بدهی بانک به نظام بانکی هم در سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸ حدود ۲۶۵۱ میلیارد تومان کاهش پیدا کرده و این نشانه خوبی از روند اصلاحی بانک است.
اما نکته‌ای که در این میان وجود دارد، ساختار مالی و دارایی بانک است. بانک دی برای جبران زیان انباشته خود اقدام به فروش دارایی کرده و از طرف دیگر فرایند عملیات مالی که همان تسهیلات اعطایی و پرداخت سود سپرده است، در نهایت زیان به ثبت می‌رساند. در صورتی که مدیریت بانک دی نتواند در میان مدت تعادلی در این بخش به‌وجود بیاورد، از این ناحیه همچنان به زیان‌های بانک افزوده خواهد شد و بانک هم با فروش پی‌درپی دارایی‌ها، خالی خواهد شد.
* ارقام به میلیارد تومان
تعداد بانک‌های مشکل‌دار کشور این سه بانک نیستند، اما این سه بانک، نمونه‌ای از بانک‌هایی هستند که مدیریت آنها توسط بانک مرکزی تعیین شد و پس از این اقدام، انتظار می‌رفت بانک مرکزی تحولات اساسی در این بانک‌ها انجام دهد. اما همانطور که نتایج نشان می‌دهد این سه بانک همچنان در وضعیت نامطلوبی به‌سر می‌برند و حتی دو بانک آینده و سرمایه با افزایش زیان انباشته و عدم تعادل در ترازنامه به شرایط نزولی خود ادامه می‌دهند و به‌عبارت دیگر شرایط این دو بانک بسیار بدتر از سال‌های گذشته شده است.
به نظر می‌رسد به دلیل ساختار سهامداری و اقدامات و سیاست‌هایی این بانک‌ها در سال‌های گذشته، مدیریت جدید توان اصلاحات اساسی در این ساختار‌های معیوب را ندارد؛ بنابراین بانک مرکزی باید تصمیمات جدی در قبال این بانک‌ها اتخاذ کند چراکه ادامه فعالیت این سه بانک و بانک‌های مشابه آنها، نتیجه‌ای جز رشد بیشتر نقدینگی و تورم برای اقتصاد ایران در بر نخواهد داشت.