به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، ساعت ۱۱ صبح دیروز یکباره سیستم سوخت‌رسانی مختل شد. ابتدا شهرهای تهران، شیراز، ساری و بوشهر با مشکل سوختگیری مواجه شدند و در کمتر از ۱۵ دقیقه این مشکل سراسری شد. ابتدا مردم در جایگاه‌های سوخت معطل ماندند و پس از مدتی اعلام شد که بنزینی برای عرضه در کار نیست و باید جایگاه را ترک کنند. اول اعلام شد سامانه ایراد فنی پیدا کرده و چندی بعد، تایید شد پای حمله سایبری در میان است. آنچه دیروز اتفاق افتاد، نشان داد ایران باید مراقبت بیشتری از سامانه‌های هوشمند در کشور کند تا با این معضل روبه‌رو نشود. بروز ایرادات در این موارد، نشان‌دهنده اهمیت آن است که چرا در سال ۱۳۹۴ بخشی از این سامانه کنار گذاشته شد و به‌روز رسانی آن عملیاتی نشد. گزارش میدانی جام‌جم در این‌باره نشان می‌دهد حدود شش ساعت سوخت‌رسانی در کشور مختل شد و همه مردم سرگردان مانده بودند که از کجا باید سوخت تامین کنند. موضوعی که تا پایان شب گذشته تا حد زیادی حل شد و تعداد قابل توجهی از جایگاه‌های سوخت به صورت آفلاین(دستی) وارد مدار شدند.
کارت وارد دستگاه می‌شود. پس از وارد کردن رمز کارت سیستم هوشمند میزان باقیمانده از سهمیه سوخت را نشان می‌دهد. پس از آن از طریق سی‌پی‌یو دستگاه، اطلاعات به سرور اصلی ارسال می‌شود و بنزین از مخزن به نازل منتقل خواهد شد. پس از پایان سوختگیری اطلاعات به سرور مرکزی فرستاده می‌شود که متعلق به شرکت ملی نفت است. آنچه دیروز اتفاق افتاد، اختلال در سیستم سوخت‌رسانی و سرورهای اصلی شرکت ملی نفت بود.
بررسی میدانی خبرنگار ما از چند جایگاه سوخت نشان می‌داد نمایشگرها خاموش بودند و امکان سوختگیری تا پیش از ساعت ۱۵ وجود نداشت. حتی یکباره کل نمایشگرها برای چند ثانیه‌ای روشن بود و دوباره خاموش می‌شد. مدیر یکی از جایگاه‌های عرضه سوخت در این‌باره توضیح داد اگر این کار تکرار شود، همه دستگاه‌های سوخت با مشکل مواجه می‌شود و امکان از بین رفتن آن وجود دارد. سری به چند جایگاه سوخت زدیم تا از چند و چون ماجرا با خبر شویم. برخی جایگاه‌های سوخت کاملا تعطیل بودند و تا ساعت ۱۶ تنها ۱۵ جایگاه در پایتخت فعال بود، اما با تغییر سیستم سوخت‌رسانی از آنلاین به آفلاین، حوالی ساعت ۱۷ تا ۱۹ به تعداد جایگاه‌ها افزوده شد و جایگاه‌های سیار سوخت نیز اقدام به سوخت‌رسانی کردند.
صف اجباری در خروجی شهرها
جایگاه‌های سوخت در خروجی شهرها مملو از خودروهای بدون بنزین بود. به این صورت که خودروها در جایگاه‌های سوخت می‌ماندند و با این‌که به آنها گفته می‌شد بنزینی برای عرضه نیست، باز هم حرکت نمی‌کردند. دلیل حضور آنها در جایگاه‌های سوخت این بود که بنزینی در خودروی‌شان نبود و اگر جایگاه سوخت را ترک می‌کردند، چند کیلومتر جلوتر که معلوم نبود کجای جاده، باید توقف می‌کردند.
تهدید و قطع سامانه
مسعود رضایی، مدیر سامانه هوشمند سوخت درباره قطع سوخت‌رسانی در کشور توضیح داد ظهر دیروز این سامانه با تهدید مواجه شده و پس از بروز اشکال نرم‌افزاری، اغلب جایگاه‌های سوخت کشور به صورت خودکار از مدار خارج شده است. بررسی میدانی خبرنگار ما نشان داد در جایگاه‌هایی که سوخت‌رسانی برقرار شده است، امکان سوختگیری سهمیه‌ای وجود ندارد و در صورت خروج سیستم از حالت آنلاین، امکان سوختگیری به صورت آفلاین و دستی امکانپذیر است. بر همین اساس تیم‌های شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی به جایگاه‌های سوخت مراجعه کرده و سوخت‌رسانی را از حالت سیستمی به روش دستی تغییر دادند، از این رو امکان سوختگیری با کارت سوخت فعلا وجود ندارد و مسؤولان قول داده‌اند تا ظهر امروز این مشکل حل شود.
سهمیه کارت‌های سوخت چه می‌شود؟
یکی از نگرانی‌های عامه مردم، سهمیه‌ای بود که در کارت‌های سوخت داشتند که مدیر سامانه هوشمند سوخت در این‌باره توضیح داد: «با قاطعیت می‌گویم هیچ اتفاقی برای سهمیه کارت‌های سوخت نخواهد افتاد، فقط یک وقفه چندساعته است که بعد از گذر از آن، هموطنان می‌توانند از کارت‌های سوخت استفاده کنند و سهمیه آنها هم محفوظ است. با توجه به اهمیتی که سامانه هوشمند سوخت دارد، لایه‌های مختلف امنیتی این سامانه برای جلوگیری از اختلال در سهمیه‌ها به محض دریافت تهدید به صورت خودکار عمل می‌کند و گزارش‌های اولیه هم نشان می‌دهد که سامانه هوشمند سوخت به صورت خودکار از مدار خارج شده تا برای کل سامانه اتفاق خاصی رخ ندهد. مشکل رخ داده در سامانه هوشمند سوخت از بیرون یا داخل شبکه بوده که سامانه، تهدید را شناسایی و خود را از مدار خارج کرده است. البته این اتفاق برای نخستین بار نیست. بلکه در سالیان گذشته هم این اتفاق افتاده و ما آن را مدیریت کرده‌ایم. در این باره هم راهکار فنی را پیدا و به روزرسانی خواهیم کرد تا مشکل به صورت اصولی حل شود.» سخنگوی صنف جایگاهداران سوخت کشور هم گفته مشکل پیش‌آمده در جایگاه‌های سوخت یک مشکل نرم‌افزاری است. امین رضانواز درباره اختلال در پمپ‌بنزین‌های سراسر کشور توضیح داده این سامانه در هشت سال گذشته مستهلک شده و باید به‌روزرسانی می‌شد، اما این اقدام انجام نشده است.
شیوع ویروس شایعه بنزینی
موضوع دیگری که بین مردم شایع شده این است که بنزین قرار است با نرخ ۳۰۰۰ تومان عرضه شود و این یک آزمون‌وخطا برای این ارزیابی آستانه تحمل مردم بوده است. احمد وحیدی، وزیر کشور دراین‌باره توضیح‌داده افزایش نرخی در کار نیست و مشکل سامانه رفع خواهد شد. همچنین چندی پیش مسعود میرکاظمی، رئیس سازمان برنامه‌وبودجه توضیح داد دولت به دنبال گران‌کردن حامل‌های انرژی نیست و بودجه۱۴۰۱ بر این پایه تهیه و تدوین نخواهد شد.
آرام‌شدن وضعیت
شش‌ساعت(ساعت۱۷ روز گذشته) پس از اختلال در شبکه سوخت‌رسانی تعداد جایگاه‌های فعال سوخت بیشتر شد اما ابتدا برای خودروها محدودیت‌هایی در نظر گرفته شد تا بنزین به همه خودروهای در صف تعلق بگیرد. به این صورت که به هر خودرو امکان سوختگیری فقط ۳۰لیتری داده شد تا بنزین جایگاه‌های فعال بتواند نیاز خودروهای بیشتری را رفع کند. حوالی ساعت۱۸ سوختگیری در جایگاه‌های فعال به حالت عادی بازگشت اما جایگاه سوختی که متعلق به موتورسیکلت‌هاست صف‌های طویلی را نشان می‌داد. جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت‌ملی فرآورده‌های نفتی گفته مشکلی در تولید و توزیع سوخت در کشور نداریم و این‌که گفته می‌شود کمبود سوخت در کشور وجود دارد صحت نداشته و اکنون ایران یکی از صادرکنندگان بنزین در خاورمیانه است.
مسافران در جاده نماندند
نگرانی دیگری که در این زمینه وجود داشت خودروهای مسافری و باری بودند که در جاده تردد داشتند و به گفته داریوش امانی، رئیس سازمان راهداری کشور هیچ اتوبوسی در جاده‌ها متوقف نشده است. وی توضیح داده پس از توقف فعالیت جایگاه‌های سوخت، هیچ اتوبوس یا کامیونی در جاده‌ها متوقف‌نشده و جابه‌جایی مسافران ادامه دارد و تاکنون گزارشی مبنی بر توقف فعالیت کامیون‌های سوختی و حامل کالاهای فاسدشدنی به سازمان راهداری واصل نشده و قرار است کامیون‌ها و اتوبوس‌ها گازوئیل را با نرخ ۶۰۰تومان سوختگیری کنند و پس از رفع مشکل سامانه کارت‌سوخت، مابه‌التفاوت نرخ سوخت یارانه‌ای با آزاد که ۳۰۰تومان است به کارت‌سوخت رانندگان کامیون‌ها و اتوبوس‌ها واریز می‌شود.
سوخت‌رسانی در حالت آفلاین
گاهی جبران یک اشتباه هزینه‌های سنگینی دارد و گستره یک ملت را درگیر تصمیم‌گیری‌های غلط و شتاب‌زده می‌کند. آبان۹۸ و خاطرات سیاه و کدر آن روزها نمونه واقعی این موضوع است؛ وقتی در روزهای پاییز دو سال قبل به دلیل سوءتدبیر دولت روحانی در افزایش از پیش اعلام‌نشده و شبانه، قیمت بنزین سه‌برابر شد و اعتراضات مردم دست‌به‌دست چرخید تا سر از خشونت و کشته‌شدن تعدادی از مردم درآورد، دیگر طبیعی بود آبان‌ماه جاری نیز جای پای مطلوب ضدانقلاب برای فعالیت‌های ضدامنیتی شود، حتی در همان آبان دو سال قبل هم هجوم افراد مسلح به مراکز حساس نظامی و مراکز انبار سوخت و کالای استراتژیک دقیقا همزمان با حمایت گسترده رسانه‌ای ضدانقلاب نشان داد که آنها از مدت‌ها قبل برای ناآرامی و بحران در کشور برنامه‌ریزی کرده و فقط منتظر بهانه‌ای برای عملیاتی‌کردن برنامه خود بودند. اتفاقی که سرویس‌های اطلاعاتی رژیم صهیونیستی و غرب به دنبال آن بودند. در حالی که از حدود دو هفته قبل اطلاعات آشکار و پنهان نشان می‌داد ممکن است آبان‌ماه دوباره موسم زمینه‌سازی برای تنش اجتماعی-سیاسی باشد، با حمله سایبری به سامانه سوختگیری جایگاه‌های سوخت در روز گذشته این احتمال رنگ‌واقعیت گرفت و نقشه شوم بنزینی را برای به‌هم ریختن اعصاب و روان مردم طراحی کردند؛ اتفاقی که پایگاه خبری نزدیک به شورای‌عالی امنیت‌ملی و مرکز‌ملی فضای‌مجازی هم آن را تایید کرد.
جنگ‌سایبری در سایه
ماجرای سه‌شنبه بنزینی یک بازیگر دیگر غیر از سرویس‌های جاسوسی رژیم صهیونیستی و غرب هم داشت؛ رسانه‌های فارسی‌زبان آن‌طرف آبی. این موضوع همزمان با تدارک مجازی گسترده رسانه‌های ضدانقلاب درمورد حوادث آبان۹۸ احتمال حمله‌سایبری را تقویت‌کرد اما به نظر می‌رسید برنامه دقیق مقابله‌ای و پدافندی برای این جنگ‌سایبری تهیه‌نشده بود؛ کما این که در همان ساعتی که به مناسبت هفته پدافند غیرعامل سردار جلالی، رئیس سازمان پدافند در حال تشریح برنامه‌های سایبری کشور بود و داشت از برگزاری ۵۰رزمایش سایبری از ابتدای سال تاکنون خبر می‌داد و تاکید می‌کرد ما در این رزمایش‌ها ضعف‌های سایبری و زیرساختی دستگاه‌ها را احصا و ۷۰دستگاه را مصون‌سازی کرده‌ایم،این پرسش مهم از سوی مردم مطرح است که چرا سیستم سوخت‌رسانی کشور با یک حمله سایبری از دسترس خارج شد؛ حتی تابلوها و بیلبوردهای تبلیغاتی برخی شهرها هم در آستانه سالگرد وقایع بنزینی آبان۹۸ هک و شعارهای سیاسی با موضوع بنزین روی آن درج شد. البته موضوع فقط وقایع بنزینی آبان‌ماه نبود و فکت‌های متعددی وجود دارد که بروز یک حادثه سایبری و امنیتی را در آبان تقویت می‌کند. ماجرای نامه‌های خزانه خالی و کسری‌بودجه شدید کشور در روزهای آغازین دولت‌سیزدهم یکی از همین اطلاعات آشکار بود که سیگنال‌های خوبی برای بحران‌سازی می‌فرستاد.
دولت‌سیزدهم که در شرایط نامطلوب اقتصادی سکان هدایت اقتصاد کشور را در دست گرفت و آمار مراکز دولتی و غیردولتی نشان می‌داد، چالش‌هایی مانند کسری بودجه، تورم، رکود اقتصادی از‌جمله میراث‌های شومی است که در چند ماه نخست دولت جدید گریبان اقتصاد ایران را می‌گیرد درحالی در آبان ماه یک حمله سایبری روی دست کشور گذاشت.»
بنابراین بعد از گمانه‌هایی از خالی‌شدن خزانه دولت توسط دولت قبل و تلاش جریان نفوذ برای حل کسری بودجه از طریق افزایش قیمت بنزین که با مخالفت دولت رئیسی مواجه شد. هک سیستم هوشمند سوخت کشور و بیلبوردها اتفاق افتاد و این حمله سایبری بار دیگر نشان داد که جریان ضدانقلاب یا با بحران بی‌تدبیری می‌تازد یا فتنه‌ای می‌سازد.
آبان ۹۸ تمام نشده
به هرحال سلسله اتفاقات پشت پرده به ویژه در ماه‌های اخیر بازنمایی واضحی از زنده‌کردن و حتی تکرار وقایع آبان ۹۸ در آبان ۱۴۰۰ داشت و نکته مهم این که این موضوع هنوز هم تمام نشده است، امکان دارد همین حالا که سازمان‌های پدافندی و آفندی در حال رفع و رجوع حمله سایبری بنزینی هستند، اتفاق دیگری بیفتد و اتاق‌های تصمیم‌گیری پدافندی را دوباره غافلگیر کند. این گزاره دقیقی است که دشمن پرونده وقایع آبان را در این جنگ پیچیده سایبری و هیبریدی بر زمین نمی‌گذارد و به سادگی از آن نمی‌گذرد، چراکه شکاف اجتماعی ناشی از یک بی‌تدبیری تاریخی آن را تبدیل به پاشنه آشیلی کرده که هرسال با بهانه‌ای زخم آن دهان باز می‌کند. مثلا در همین دو هفته اخیر که آتش تهیه آبان بنزینی در توییتر و تایم‌لاین ضدانقلاب داغ شده بود، شایعه گران‌شدن بنزین تا ۱۲ هزار تومان و حتی ۲۰ هزار تومان هم شنیده شد و آنقدر این خبر کذب در فضای مجازی چرخید تا برای مردم باورپذیر شود. از سوی دیگر برخی تحلیل‌ها به این سمت رفت که برنامه دولت تک‌نرخی‌کردن قیمت بنزین است و این طور القا شد که این اختلال‌ها هم به این دلیل اتفاق افتاده تا قیمت‌ها را به سمت آزادشدن ببرند درحالی که این تحلیل‌ها مبتنی بر اطلاعات و آدرس غلط بود و بوی فتنه‌آفرینی و طراحی ضدامنیتی می‌داد.
تایید حمله
یکی از اتفاقات خوب دیروز، سرعت عمل دستگاه‌ها و نهادهای امنیتی درخصوص روشنگری این اتفاق بود تا مردم متوسل به رسانه‌های خارجی نشوند. پس از این‌که جایگاه‌های سوخت از دسترس خارج شد در شبکه‌های اجتماعی بیان شد که حمله سایبری بوده است و با فاصله کوتاهی سازمان‌های مرتبط و مرکز ملی فضای مجازی با تایید این خبر، درخصوص حمله سایبری به سامانه هوشمند سوخت، اطلاعیه‌ای صادر کرد. همزمان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز در بیانیه جداگانه‌ای تاکید کرد که تمامی زیرساخت‌های ارتباطی و مخابراتی کشور بدون هیچ مشکلی در حال خدمات‌رسانی هستند. «تمام سامانه‌های ارتباطی و مخابراتی در سراسر کشور بدون هیچ‌گونه اختلالی در حال ارائه خدمات هستند. بر‌اساس پیگیری‌های به‌عمل آمده و با تلاش کارشناسان وزارت نفت، اختلال به‌وجود آمده در سامانه‌های جایگاه‌های سوخت نیز در حال رفع است و در ساعات آینده به‌تدریج به حالت پایدار باز‌می‌گردد. در همین حال در ساعت ۱۲ و ۳۸ دقيقه خبرگزاری ایسنا هم مورد حمله سایبری قرار می‌گیرد و خبری با عنوان قطع ناگهانی بنزین در جایگاه‌های سوخت تهران و شهرستان‌ها به‌دلیل حمله سایبری بارگذاری می‌شود و پس از چند دقیقه مسؤولان این خبرگزاری خبر را حذف و اطلاعیه‌ای صادر می‌کنند که سایت خبرگزاری مورد حمله قرار گرفته است.
لزوم هوشمندترشدن سازمان پدافند
فراگیری موضوع بنزین که زندگی همه ما را به آن وابسته کرده، می‌طلبد که اولا مخاطب در میانه این جنگ اطلاعاتی با هوش سیاسی-رسانه‌ای دقیق‌تری اخبار را رصد و خط تحلیل‌ها را دنبال کند و به جایابی وقایع روز و همزمانی اتفاقات با برخی وقایع مهم مثل فتنه بنزینی توجه داشته باشد و دوما مسوولان در عملیات سایبری و جنگ الکترونیک جلوتر از دشمن قرار بگیرند. متاسفانه با وجود برگزاری مانورهای متعدد سایبری در سال ۱۴۰۰ یکی از مهم‌ترین کالاهای مصرفی مردم در حوزه سوخت مورد حمله قرار گرفت و از دسترس خارج شد. بنابراین هوشمندترشدن سازمان پدافند یکی از اولویت‌های جدی کشور در این بازه زمانی است. همچنین تجربه اتفاقات تاریک و سخت سال ۹۸ تاکنون به همه ما ثابت کرد که سیاستگذاری و تصمیم‌گیری دقیق، عملیات آفندی، پدافندی، رسانه‌ای و پیوست‌شدن اقناع افکار عمومی به حکمرانی چقدر مهم و حیاتی است.
دشمنی که هنوز از عملیات سیاسی - روانی وقایع دوری مثل ۲۵ خرداد و موضوع حصر و فتنه ۸۸ نمی‌گذرد چطور ممکن است برای سالگرد آبان ۹۸ نقشه‌های دقیق امنیتی و رسانه‌ای تهیه نکرده باشد، بنابراین بدیهی است که نهادهای نظامی، امنیتی و پدافندی با پیشفرض‌بودن این موضوع باید در سالگرد فتنه بنزینی در حالت آماده‌باش قرار می‌گرفتند و وقتی نشانه‌های این حمله سایبری از دو هفته قبل عیان شد، برنامه‌ریزی موردی می‌کردند تا دوباره هزینه‌ای سنگین به اقتصاد و معیشت و روان مردم وارد نشود.
اطلاع‌رسانی لحظه‌ای رسانه ملی
در فراز و نشیب حمله سایبری روز گذشته به جایگاه‌های سوخت کشور یکی از اتفاقات نسبتا خوب، ورود به‌موقع و روایت لحظه‌ای صدا و سیما از این مشکل بنزینی بود. بخش خبری ۱۴ برخلاف رویه سابق این بار میداندار یک روایت خبری و تحلیلی جاندار شد و این تغییر محسوس مورد توجه کاربران شبکه‌های مجازی هم قرار گرفت به‌طوری‌که این گزارش به‌طور گسترده‌ای در فضای مجازی وایرال شد. خبر با روایت بروز یک مشکل نرم‌افزاری و سایبری در سیستم هوشمند سوخت‌رسانی آغاز شد و با گزارش میدانی و پخش تصاویری از سرگردانی مردم در پمپ‌بنزین شهرهای مختلف از‌جمله تهران، اصفهان، شیراز، بیرجند، ارومیه، مشهد و کهگیلویه و بویر‌احمد ادامه پیدا کرد. این نوع پردازش اخبار نشان داد صدا و سیما به‌صورت دقیق، جزئی و مصداقی به موضوع فراگیری همچون بحران بنزین ورود کرده و در خط مقدم اطلاع‌رسانی قرار دارد. گزارشگران صدا و سیما در گفت‌وگوهای جداگانه با جایگاهداران بنزین به بررسی مشکلات پرداختند و در عین حال به خبرهای مهمی همچون اختلال در جایگاه‌های سوخت و قطع شدن سامانه هوشمند کارت بنزین هم اشاره شد. روابط‌عمومی وزارت نفت هم در رسانه ملی به مردم اطمینان خاطر داد که مشکلی برای سهمیه سوخت آنها ایجاد نخواهد شد و سهمیه‌ها ذخیره می‌شود.
منبع: جام جم