چهلمین جشنواره فیلم فجر؛ حضور فیلمسازان ناشناس و غیبت نام آشنایان

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو؛ فاطمه قربانی رضوان؛ چهلمین جشنواره فیلم فجر با حضور بیست و دو فیلم از 12 تا 22 دی ماه به عنوان مهم‌ترین جشنواره فیلم ملی ایران کار خود را آغاز می‌کند. ترکیب فیلم‌های منتخب این دوره نشان از حضور چند نسل از فیلمسازان در کنار یکدیگر است. از حضور مسعود کیمیایی به عنوان کارگردان سرشناس سینمای قبل از انقلاب تا رضا میرکریمی کارگردانی که پس از انقلاب با فیلم‌های بسیاری خوش درخشید و فیلمسازان نسل امروز یعنی بهروز شعیبی،کیوان علیمحمدی، محمدحسین مهدویان و هادی حجازی فر. ترکیب این نسل از هنرمندان که وزنه فیلمسازان جوان در آن سنگین تر است حائز توجه ست. رویکرد این دوره از جشنواره در این باره را می‌توان نشان از توجه به نسل فیلمسازان جوان، تلاش و پشتکار آنها برای حضور در مهم ترین جشنواره فیلم ملی کشور دانست اما با این حال باید صبر کرد تا پس از اکران فیلم این دسته از فیلمسازان که نام برخی از آنها هنوز ناشناخته است، دست به قضاوت زد و دید تا چه میزان اعتماد به این سینماگران درست و گامی در جهت اعتلای فیلمسازی بوده است.

آشنایانِ ناشناس

حضور کارگردانان و تهیه کنندگانی که شاید نام آنها در نگاه نخست کمی ناآشنا باشد در این دوره قابل توجه است. فیلمسازانی که با جستجوی نامشان به نام پدران‌شان در سینما و سیاست می‌رسیم. یوسف حاتمی کیا پسر ابراهیم حاتمی کیا با فیلم «شب طلایی» در مقام کارگردان در این دوره از جشنواره حضور دارد. دو فرزند نماینده سابق و فعلی مجلس شورای اسلامی هم امسال در جشنواره شرکت دارند؛ علی حضرتی فرزند الیاس حضرتی با فیلم «شهرک» و عباس نادران پسر الیاس نادران نماینده مردم تهران در مجلس با فیلم «شادروان» در مقام تهیه کننده حضور دارند. این نوع اعتماد و ورود این افراد به عرصه سینما و فیلمسازی و حضور پر رنگشان در مهم ترین جشنواره کشور باید مورد بررسی قرار گیرد تا به شکلی شفاف علت حضور یکباره این فیلمسازان مشخص گردید.

فیلم‌های غایب

غایبان سرشناس، چیزی که دوره چهلم را از ابتدا قابل توجه کرده است. تعدادی از فیلم‌های پر سرو صدا که حضورشان می‌توانست رونق بخش این دوره از جشنواره باشد اما حالا با غیابشان چالش‌ها و سوالات زیادی را ایجاد کرده اند. مهم‌ترین غایب این دوره فیلم «قاتل و وحشی» از حمید نعمت الله است که سال گذشته نیز از سوی جشنواره مورد پذیرش قرار نگرفت. مسعود نقاش زاده، دبیر چهلمین جشنواره فیلم فجر در گفتگو با هنرآنلاین درباره سرنوشت «قاتل و وحشی» گفت:« به دلیل اینکه فیلم آقای نعمت الله در دوره های گذشته جشنواره فرم حضور را پر کرده بود، براساس آیین نامه جدید جشنواره فیلم فجر امکان بازبینی «قاتل و وحشی» در دوره چهلم وجود ندارد.»

در واکنش به این اظهار نظر کانون کارگردانان در دفاع از نمایش فیلم حمید نعمت الله در جشنواره فجر بیانیه‌ای را صادر کرد و با برشمردن دلایل قانونی بودن حضور این فیلم در جشنواره فجر نوشت:« کانون کارگردانان سینمای ایران کنار گذاشتن غیرقانونی فیلم «قاتل و وحشی» از جشنواره فجر را محکوم می‌کند و خواستار نمایش این فیلم برای هیات انتخاب است. نمایش « قاتل و وحشی» در بخش مسابقه جشنواره فجر یا حتی خارج از مسابفه می‌تواند نشان دهد که دولت جدید قصد ندارد با ادبیات توقیف سخن بگوید و قضاوت سینمائی را به مردم و منقدین می‌سپارد.»

فیلم‌های مانی حقیقی، سعید روستایی، هومن سیدی و وحید جلیلوند هم در فهرست فیلم‌های منتخب نیستند. فیلم هومن سیدی «جنگ جهانی سوم» به دلیل طولانی شدن مراحل فنی؛ فیلم های روستایی «برادران لیلا» و حقیقی «تفریق» به علت آماده نشدن و نرسیدن فیلم ها به جشنواره و فیلم «شب، داخلی، دیوار» وحید جلیلوند به علتی نامعلوم در لیست فیلم‌های امسال جشنواره قرار نگرفتند.

گبرلو مجری تلویزیون و منتقد سینما در صفحه شخصی اینستاگرام خود در ارتباط با شیوه انتخاب فیلم‌های این دوره نوشت:« نمیدانم چرا مسئولین جمهوری اسلامی دوست ندارن عملکرد خود را شفاف بیان کنند مثل همین هیئت انتخاب. چه اشکالی داشت بجای نقاش زاده یکی از هیات انتخاب در یک برنامه زنده تلویزیونی یا اینترتی دلایل رد و یا انتخاب فیلم‌ها رو بیان می‌کرد. بعید می‌دونم آقای افخمی یا شاه حسینی یا شهیدی ابایی از آشکار کردن مواضع همیشه شفاف خود داشته باشند مگر یه چیزهایی باشد که ما نباید بدانیم! که دوران آن هم به سر آمده! مگر مواضع وزارت خارجه است که باید با همه سران مشورت کرد! چند فیلمساز با عقیده آشکار خود چند فیلم را تخصصی انتخاب کردند خوب نظرات را شفاف بیان کنند.»

از طرفی بحث اعضاء هیئت داوران این دوره از جشنواره فیلم فجر و نگاه سلیقه ای به انتخاب‌ها بحث‌هایی را به وجود آورده است. گروهی معتقدند ترکیب داوران این دوره از جشنواره رویکردی خاص دارد و با توجه به سابقه هنری و فکری داوران خروجی لیست فیلم‌ها خالی از نگاه جانب دارانه نیست.

گبرلو در ارتباط با هیئت داوران این دوره از جشنواره نوشت:« فیلم‌های انتخاب شده را ندیدم اما با این هیئت انتخاب که همه‌شان را از سال های دور می‌شناسم همین فیلم‌ها انتخاب می‌شد. چنانکه اگر هیئت انتخاب دیگری بود برخی از این فیلم‌ها انتخاب نمی‌شد. ضمن اینکه مطلع هستید این فیلم‌ها محصول سیاست دولت جدید نیست! محصول سیاست‌های گذشته است. یعنی اگر بخواهید دقیقا با مواضع سیاست دولت جدید بخصوص تیم سینمایی آشنا شوید باید منتظر جشنواره سال بعد و بعدتر باشید. اتفاقات جدیدی در حال رخ دادن است. سیاست ها در حال دگرگونی است. آدم ها در حال تغییراند. نگاه جدیدی بعد چهل سال در حال بروز است. ما باید خود را آماده نگاه ها و عملکرد جدید بکنیم. هر چند بگوییم محصول آقازاده ها، ارگان ها یا نظامی ها هستند ولی به هر حال یک فیلم هستند.»

جشنواره فجر نیاز به سیاست‌گذاری‌های شفاف دارد و در هر دوره باید این شفافیت به وضوح قابل بررسی و ارزیابی باشد. چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر را می‌توان اولین جشنواره‌ای دانست که باید منتظر ماند و دید در شرایطی که عرصه برای حضور فیلمسازان جوان فراهم است تا چه حد شاهد کشف استعدادهای جدید خواهیم بود.