اقدام وزیر خارجه اشتباه بود و با تذکر جدی مقامات ارشد نظام مواجه شد / کوتاه آمدن از حداقل برجام، تبدیل به خسارت محض خواهد شد + فیلم

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، مهدی خانعلی‌زاده، پژوهشگر روابط بین‌الملل پیرامون مسئله سیاست خارجه دولت سیزدهم و مذاکرات وین و روند آن طی چند ماه گذشته در گفتگوی تصویری با خبرگزاری دانشجو بیان کرد:   روند کلی سیاست خارجه قابل قبول بوده و خوشبختانه توانسته‌ایم از آن نگاه تک محوری که وجود داشت خارج بشویم و امید است که این فرایند رو به جلو باشد؛ اما دو نگرانی وجود دارد. یک نگرانی مصداقی است. این واژه‌ی نگاه به شرق، واژه و عبارت درستی نیست. چون همان قدر که تک قطبی گرایی در حوزه غربی بد است، تک قطبی گرایی در حوزه شرق نیز بد است. ما نیاز به سبد دیپلماسی داریم. پس نگاه متوازن در نظام بین‌الملل و سیاست بین‌الملل، این عبارت نگاه به شرق باید قدری تصحیح بشود.

وی در ادامه صحبت‌های خود افزود: البته قابل فهم است که ما یک دوره طولانی غربگرایی داشتیم و می‌خواهند آن را خنثی و تصحیح کنند. ولی ما باید در نظر داشته باشیم که چه فرایندی برای این قضیه باید طی شود. مسئله بعدی آن است که اساسا به نظر می‌رسد ذات دستگاه دیپلماسی، یعنی ساختار وزارت خارجه ما هنوز فهم نکرده است که تغییرات اساسی و بنیادین در نظام بین‌الملل شکل گرفته است. همان خطایی که دکتر محمد مصدق کرد و متوجه نشد که آمریکای دکترین مونروئه قبل از ترومن، با آمریکای بعد از ترومن و دکترین ترومن متفاوت است. در دولت قبل ما شاهد آن بودیم، همچنان نگاه پساجنگ سردی برای دهه نود میلادی حاکم بود و فکر می‌کردند که باید با ابرقدرت و تک هژمون جهان ببندیم و از حاشیه آن یکسری کسب منافع برای کشورمان داشته باشیم. فکر می‌کنم با وجود اقدامات بسیار خوبی که در حوزه روابط بین‌المللی و ایجاد توازن در دولت جدید اتفاق افتاده است، هنوز آن نگاه حاکم است.

نگاه به تک قدرتی آمریکا باید کنار رود
خانعلی‌زاده بیان کرد: فشار‌هایی که به تیم مذاکره کننده و فعالیت‌های سیاسی و مقامات کشور داده می‌شود، ناشی از این است که بالاخره باید قدرت آمریکا پذیرفته شود و با آن کنار بیاییم. این نگاه اگر کنار برود مصادیق بسیار خوبی هم خواهد داشت و رویکرد دولت را به سمت بهینه شدن می‌برد. اما اگر این نگاه همچنان حاکم باشد، متاسفانه با وجود اقدامات موثری که شما هم نام بردید و ان شاء الله بیشتر شاهد آن خواهیم بود، نمی‌توان آن راهبرد اصلی که ایران باید در سیاسیت خارجی داشته باشد را اتخاذ کرد.

وی ادامه داد: یک خبری منتشر شد مبنی بر اینکه معافیت‌های تحریمی آمریکا تمدید شده و دیگر قرار نیست فشار بیشتری به ایران وارد شود. اشاره کنیم این دولت آمریکا، همان دولتی است که رئیس جمهور آن، قبل از عید پارسال، زمانی که دولت بایدن تازه مستقر شده بود و طرف ایرانی، آقای دکتر ظریف به شدت اصرار داشتند که باید برای احیای برجام مذاکره شکل بگیرد، که درنهایت بایدن آن «نه» معروف را در مصاحبه گفت و گفت که تحت هیچ شرایطی ما اقدام به رفع تحریم‌ها قبل از آن که ایران به تعهداتش بازگردد، نمی‌کنیم. همان دولت الان آمده و این خبر را اعلام کرده هرچند به معنای اقدام واقعی نیست، و صرفا برای بازی کردن در چهارچوب اون «بلیم گیم» یا بازی مقصر انگاری است که آمریکایی‌ها رقم زده‌اند.

پژوهشگر مسائل بین‌الملل گفت: ما در وین شش که آخرین جایی بود که آقای عراقچی در آن مذاکره‌ای کردند و به یک پیشنویسی رسیدند، شاهد هستیم که برخی موارد حتی فراتر از برجام، یعنی نقض برجام در آن اتفاق افتاد. یک مثال بزنم، چندین جا من گفتم، اشاره شده به متن برجام، و داخل آن به جای آن که واژه «keep» بیاید، به معنی آنکه ایران باید غنی سازی خود را روی ۳.۶ نگه دارد، واژه را عوض کردند و نوشتند «return» یعنی ایران باید تمام دستاورد‌هایی که تا الان داشته، از جمله آی آر ۸، ساتریفیوژ‌ها پی پیشرفته، غنی‌سازی ۶۰ درصد، مواد غنی شده و... را نابود کند و برگردد. اتفاق خوبی که در دوره اخیر افتاد و تیم مذاکره کننده به ریاست آقای دکتر باقری توانستند پیش ببرند، این بود که توانستند این روند را اصلاح کرده و نهایتا تا ۸۰ درصد نظرات اصلاحی خود را اعمال کنند.

باید از حداقل برجام، حداکثر منافع ملی را تامین کنیم
این کارشناس مسائل بین‌الملل در ادامه صحبت‌های خود گفت:، اما به هرحال این ریلی است که دولت قبل گذاشته است. من یک نگاه واقع گرایانه دارم در بین دو دیدگاهی که نسبت به این موضوع وجود دارد. یک دیدگاه که هم دولت قبل داشت هم برخی از افراد دولت فعلی نیز دارند، این است که ما نیاز به یک فضای تنفس برای اقتصاد کشور داریم. اوضاع معیشت مردم و اقتصاد کشور زیاد جالب نیست و باید کمی آسان بگیریم و توافقی با آمریکا انجام داده و امتیاز دهیم تا یک بازه زمانی بگذرد تا ما بتوانیم در داخل، اقتصاد را تقویت کنیم. یک نگاه هم آن است که اساساً طرف مقابل حاضر به رفع تحریم‌ها نیست. ما باید بزنیم زیر میز و اصلاً مذاکره نکنیم و کار‌های خود را پیش ببریم تا طرف مقابل مجبور شود و بیاید و امتیاز دهد. در وسط این دو نگاه، یک نگاه واقع گرایانه‌ای وجود دارد که دکتر باقری دارد و آن این است که از برجام که یک مسئله حداقلی برای ایران بود و با اجرا نشدن توسط امریکا تبدیل به خسارت محض شد، اگر امکان کسب حد اکثری منافع ملی برای اقتصاد کشور و معیشت مردم وجود دارد، حاضریم این را ادامه دهیم. یعنی از حداقل برجام، حداکثر منافع ملی را تامین کنیم.

وی همچنین افزود: اگر طرف مقابل بتواند آن را هضم کند و بپذیرد و اجرایی کند، ایران هم پایبند است. اما اگر این طور نبود، قطعا به نفع منافع ملی نبوده و تبدیل می‌شود به همان خسارت محض. الان که طرفین به پایتخت‌های خودشان بازگشته‌اند و قرار است تصمیم سیاسی بگیرند، الان مقامات کشور باید متوجه باشند که کوتاه آمدن بی‌دلیل از آن حداکثر استفاده‌ای که باید از حداقل برجام بشود، آن را تبدیل به خسارت محض می‌کند و منافع ملی را از بین میبرد.

اقدام وزیر امور خارجه اشتباه بود و با تذکر جدی مقامات ارشد نظام مواجه شد
همچنین این کارشناس در رابطه با اظهارات اخیر وزیر امور خارجه در رابطه با مذاکره با آمریکا گفت: صحبت آقای امیرعبداللهیان مبنی بر مذاکره با آمریکا خیلی دقیق و منطبق بر منافع ملی نبود و اشتباه کردند. بعد از این صحبت نیز ایشان با تذکر جدی مقامات کشور روبرو شدند. حتی دبیر شورای عالی امنیت ملی هم یک توییتی زدند و صحبت‌های آقای امیرعبداللهیان را تصحیح کردند. این مسئله دقیقا مشکلی است که ما در ساختار وزارت امور خارجه داشته و هنوز در دوران پسا جنگ سرد مانده‌ایم و فکر میکنیم تعاملات جهانی بالاخره باید از کانال آمریکا بگذرد. یک زمانی می‌خواستیم صادرات داشته باشیم، آقایان میگفتند باید «اف‌ای تی اف»، باید برجام، میخواستیم با روسیه و چین ارتباط داشته باشیم، میگفتند حتی اگر عضو شانگ‌های هم بشویم، حتی اگر قرار داد با چین هم ببندیمف حتی اگر قرارداد با روسیه هم ببندیم، باید عضو برجام بشویم. حتی متأسفانه مردم بر اثر کرونا روزی ۷۰۰ نفر کشته میدادند. اما سخنگوی دولت، آقای ربیعی، می‌گفتند تا «اف‌ای تی اف» را امضا نکنیم و تعاملات‌مان عادی نشود، نمی‌توانیم واکسن وارد کنیم. خب نتیجه آن نیز این شد که مردم جان خود را از دست دادند و بعد از آن که این تغییر ریل اتفاق افتاد، راحت واردات صورت گرفت.

آمریکا وقتی که ایستادگی ایران روی مواضع خود را دید، سیاست و تیم مذاکراتی خود را تغییر داد
مهدی خانعلی‌زاده در ادامه بیان کرد: فهم این مسئله مهم است که جهان دیگر قرار نیست خود را با آمریکا تنظیم کند و آمریکا فقط یکی از بازیگران مهم و تاثیرگذار جهان است و تک بازیگر نیست و شرط لازم و کافی نیز ارتباط با آن نیست. در شرایط کنونی اتفاقاً آن بایدنی که درمورد برداشتن تحریم‌های ایران صراحتاً گفت نه، بعد از سفر آقای رئیسی به روسیه، گفت ما خبر‌های مثبتی می‌شنویم. وقتی ایستادگی ایران بر روی حق خود را دید، مجبور به تغییر ترکیب تیم مذاکراتی خود شد و آرین طباطبایی و ریچارد نفیو رفتند که کمی قائل به سخت گیری درمقابل ایران بودند. از سمت دیگر دولت بایدن نیز تحت فشار از طرف بدنه حزب دموکرات است که چرا شما به این وعده‌ای که در انتخابات دادید، عمل نمی‌کنید. چیزی که الان وجود دارد این است که پیشرفت رو به جلو، ولی کندی که در مذاکرات بوده، الان تعداد زیادی از پرانتز‌ها را باز گذاشته است.

او در ادامه اظهار کرد: تصمیم سیاسی به این معنا است که دیگر کار از مذاکره گذشته است و دیگر درباره چیزی نمی‌توان مذاکره کرد و باید تصمیم گرفته شود که این امتیاز داده شود یا نه. همان مواردی که آقای دکتر باقری در سرمقاله خود در نشریه فاینشنال تایمز که مقاله بسیار خواندنی و دقیق و فنی بود، نوشته بود. اگر همان محقق شود، قطعا همان استفاده حداکثری از برجام است، اما اگر قرار باشد ۵۰ درصد یا ۴۰ درصد بی‌دلیل با تصمیم سیاسی در کشور، با فشار‌هایی که از از سوی طرفین داخلی وجود دارد، این امتیازات گرفته نشود، دردناک است و می‌بگویم حتی میتواند بدتر از برجام خسارت محض باشد. یعنی همان ریلی که در وین شش رفتیم و صرفاً این نقل از خود دستگاه دیپلماسی و حتی حامیان برجام است که آقای روحانی فشار می‌آورد که روز‌های آخر دولت من است، به هر توافقی که میتوانید برسید.

گذشت زمان، تیک تاک ساعت مذاکرات علیه طرف غربی است
همچنین این کارشناس مسائل بین‌الملل تأکید کرد: اگر خاطرتان باشد امریکا دائما ضرب الاجل معین می‌کرد، ودائما خودش کوتاه می‌آمد. گذشت زمان، تیک تاک ساعت مذاکرات علیه طرف غربی است و نقطه بهینه تحریم‌ها نیز گذشته است. نه به این معنا که نمی‌توانند فشار بیاورند، اما اگر قبلا یک واحد تحریم منجر به ده واحد فشار علیه ایران می‌شد، الان ده واحد تحریم منجر به یک واحد فشار نسبت به ایران می‌شود؛ بنابراین دست برتر با ایران است و آمریکا به این توافق نیاز دارد. من اگر بخواهم توصیه داشته باشم، البته چیزی که به نظر میرسد تیم مذاکره کننده نیز آن را به خوبی رعایت می‌کند، آن است که پافشاری کند بر آن حق واقع گرایانه خود، یعنی ما چیزی غیر واقعی نمی‌خواهیم و آن رویکرد که می‌گوید بزنیم زیر میز و برویم سمت تولید غنی سازی بالای ۹۰ درصد نیست.

خانعلی‌زاده در پایان صحبت‌های خود بیان کرد: اگر بر رویکرد واقع گرایانه بر اساس برجام و استفاده حداکثری از آن پافشاری کنند، به نظرم طرف مقابل هم قابلیت پذیرش آن را دارد. امیدوارم فضا به سمتی نرود که تحلیل‌های غلط زمینه را برای عقب کشیدن تیم مذاکره کننده و امتیاز بی جا دادن فراهم کند. ما دیدیم که ماجرای کره جنوبی و بدهی آن به ایران قرار بود به عنوان یک امتیاز از سوی آمریکا در ذیل مذاکرات وین مطرح بشود که وقتی دکتر باقری خیلی محکم ایستادند و قبول نکردند، منتقل شد به یک کانال دیگر و قرار شد از طریق قطر از طریق تبادل زندانیان، جاسوس‌های آمریکایی در ایران هستند و آزاد شدن منابع ایران در کره جنوبی صورت بگیرد و از مذاکرات وین کنار رفت. اگر همین رویکرد پیش برود، با توجه به شرایطی که فعلا وجود دارد، فکر می‌کنم احتمال عدم پذیرش منافع واقعی ایران، از سوی آمریکا بیشتر از پیش است. اگر بخواهم یک جمله نهایی را بگویم همین است که الان که در شرایط تصمیم‌گیری سیاسی هستیم. در حال حاضر اگر واقع‌نمایی آنچه که هست و ارائه تحلیل‌های درست به مقامات سیاسی کشور و آن خطایی که برخی از مقامات ارشد کشور انجام دادند، تکرار نشود، بزرگترین دستاورد برای کشور به دست خواهد آمد.