لطفا استغفار کنید

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، نقل است قبل از انقلاب و آن زمانی که اتوبوس‌ها دو طبقه بود، مردی پشت سر راننده و مقابل پله‌های طبقه دوم اتوبوس نشسته بود و هر بار که یک خانم بی حجاب وارد اتوبوس می‌شد و از پله‌ها بالا می‌رفت، آن مرد در حالی که تسبیح به دست بود با صدای بلند استغفار و با چشمان خود آن را دنبال می‌کرد. کودکی که شاهد کار‌های این مرد بود، متوجه شد خانمی دیگر وارد اتوبوس شد، ولی آن مرد متوجه ورود او نشد که کودک به مرد تذکر داد و گفت یک استغفرالله دیگر رفت بالا.

حالا حکایت برخی از استغفارکنندگان این است که در زبان استغفار می‌کنند، اما همان رفتار و عملکرد گذشته را دارند. به قول صغیر اصفهانی رفتم به در خدای خود توبه کنم/ از هر گنه و خطای خود توبه کنم/ تحقیق گناه می‌نمودم دیدم/ باید ز ثواب‌های خود توبه کنم.

استغفار یعنی درخواست آمرزش گناهان از خدا به صورت زبانی با گفتن عبارت استغفرالله و به شکل عملی.

از نگاه برخی مفسران در تفسیر آیاتی که توبه و استغفار در کنار هم آمده، مراد این است که از کار‌های گذشته آمرزش بخواهند و برای آینده تصمیم به اطاعت و ترک گناه بگیرند. برخی دیگر این‌گونه معنا کرده اند که آمرزش بخواهند و سپس همان حال را حفظ کنند و برخی نیز گفته اند که آشکارا و با زبان استغفار کنید و در دل از گذشته پشیمان باشید.

روایتی از امام صادق (ع) نقل شده که رسول خدا (ص) فرمود ماه رجب ماه استغفار امت من است پس در این ماه بسیار طلب آمرزش کنید. در مفاتیح نیز برای این ماه ذکر‌های فراوانی ذکر شده که یکی از آن‌ها هزار بار استغفار در این ماه است و این که بگوییم استغفر الله و اساله التوبه. بعضی افراد خوش‌سلیقه هم یک جدول تنظیم کرده و از همان ابتدای ماه رجب حساب و کتاب کرده‌اند که اگر روزی ۳۵ مرتبه بگوییم استغفرالله در پایان ماه رجب حداقل هزار بار این ذکر را گفته ایم، اما این همه ماجرا نیست.

پیامبر اکرم (ص) که از هر گناه و اشتباهی عصمت داشت، هر روز استغفار می‌کرد. آن حضرت فرمود: گاهی بر دلم غبار می‌نشیند و من هر روز ۷۰ بار از خدا آمرزش می‌خواهم. امام خمینی (ره) در شرح این حدیث فرمود اولیای خدا همواره انقطاع به سوی خدا دارند، اما به جهت ماموریت الهی خود، گاه به ناچار در مرآت عالم کثرات، توجه به حضرت حق می‌کنند و همین، نزد آنان کدورت محسوب شده و برای زدودنش استغفار می‌کنند.

اگر بدانیم حضرت علی (ع) چه شرایطی را برای استغفار تعیین کردند، هیچوقت اینگونه استغفار نمی‌کردیم و حداقل برخی از شرایط را رعایت می‌کنیم. شخصی در محضر امیرمومنان گفت «استغفر اللّه» و آن حضرت از معنای استعفار پرسیدند و سپس فرمود استغفار شش مرحله دارد. اول پشیمانی از گناه انجام گرفته، دوم تصمیم بر ترک گناه در آینده، سوم پرداخت حقوق مردم تا خدا را ملاقات کنی و حقی از مردم بر عهده ات نباشد. چهارم اراده بر ادای هر حق واجبی که آن را ضایع کرده‌ای و آن را بپردازی. اما دو مرحله دیگر عبارت است از همّت بر آب کردن گوشتی که از حرام بر تن انسان روییده با اندوه بر گذشته تا جایی که پوست به استخوان بچسبد و چشاندن رنج عبادت بر بدن چنانکه شیرینی گناه را بر آن چشاندی.

برخی معتقدند توبه و استغفار با توجه به میزان معرفت انسان دارای مراتب بسیاری است و آنچه در این روایت بیان شده درجه کمال استغفار است، ولی برای افراد معمولی همچون من همین اندازه که از گناه پشیمان شده و توبه کرده و تصمیم جدی بر ترک آن بگیرم و اگر حقوقی الهی مانند نماز و روزه و یا حقوقی از مردم مانند دین و بدهکاری و ضایع کردن مال و حق ان‌ها به واسطه گناه بر ذمه من آمده آن‌ها را ادا کنم، توبه و استغفارم مورد قبول درگاه الهی خواهد بود.

با این اوصاف استغفار مسئولان و کارگزاران که با مردم بیش از دیگران سر و کار دارند، دشوارتر است. شهید محمدعلی رجایی آن زمان که جمعیت ایران ۳۶ میلیون نفر بود در یکی از سخنرانی هایش می‌گوید خدا در جهنم یک مکانی را قرار داده که فشار عذاب آن، مساوی با گناه ۳۶ میلیون انسان است و آنجا جای من است. چون حرکت و سخن و برخوردم بر روی زندگی ۳۶ میلیون انسان اثر می‌گذارد. یک بله و یک نه سرنوشت ۳۶ میلیون را تحت الشعاع قرار می‌دهد.

شاید تعبیری که امام رضا (ع) برای استغفار بیان می‌کنند، برای برخی از استغفارکنندگان تلخ باشد. چون آن حضرت فرمود کسی که به زبان استغفار کند و در دل پشیمان نباشد، در واقع خود را مسخره کرده است. وقتی یک شهروند به مقررات و قوانین کشورش پایبند نیست، زمانی که رفتار یک مدیر با کارگر یا کارمندش از انصاف خارج می‌شود، هنگامی که رفتار و برخوردمان با پدر و مادر یا خانواده و فرزندان خارج از مهر و لطف می‌شود و زمانی که معیار‌های دینی و سفارش‌های اهل بیت (ع) را در مردمداری و حفظ تقوی و انصاف به فراموشی می‌سپریم و فقط در زبان به موعظه دیگران می‌پردازیم، چگونه دلخوش باشیم که با پایان یافتن ماه رجب باران رحمت الهی بر اثر استعفار‌های ظاهری مان بر سر شهر و روستا ببارد.

چنین رفتاری هر انسان آزاده‌ای را به یاد این آیه می‌اندازد که یا ای‌ها الذین امنوا لم تقولون ما لا تفعلون؛‌ای مومنان چرا آن چیزی را بیان می‌کنید که خود به آن عمل نمی‌کنید و یادآور این حدیث است که دیگران را با غیر زبانتان دعوت کنید که در قالب ضرب المثل می‌گوییم دو صد گفته، چون نیم کردار نیست.

خدا در آیه ۳۳ سوره انفال وجود پیامبر رحمت را مانع عذاب امت دانسته و در ادامه یکی دیگر از موانع عذاب را استغفار مردم اعلام کرده است. حضرت علی (ع) درباره این آیه فرمود: در روی زمین دو امان از عذاب خدای سبحان وجود داشت که یکی از آن دو برداشته شده؛ پس بر شما باد به التزام به دیگری؛ اما آن امانی که برداشته شد، رسول خداست و، اما آن امانی که باقی است، استغفار کردن است.

حالا که شاهد هلال ماه استغفار و رحمت هستیم، روایتی از پیامبر اکرم (ص) را از زبان مفسر قرآن آیت الله عبدالله جوادی آملی مرور می‌کنیم که گفت: خودتان را با استغفار معطّر کنید «تعطّروا بالإستغفار لا تفضحنّکم روائحُ الذنوب» بوی بد گناه شما را رسوا نکند. انسان یک وقت می‌بیند کاری می‌کند، حرفی می‌زند، جایی می‌رود، چیزی می‌نویسد یا چیزی امضا می‌کند که آبرویش ریخته است... ماه رجب به ماه استغفار هم معروف است. زیرا در این زمان بندگان شایستۀ خداوند با طلب آمرزش و مغفرت از سیئات فاصله می‌گیرند و به رحمت الهی نزدیک می‌شوند و در واقع در این جویبار، روح و روان خویش را از هرگونه آلودگی منزه ساخته و رذائل و خباثت را از قلب خود می‌زدایند.

ماه رجب، ماه درخواست ظرفیت است، درست است که بعضی از کار‌های بدی که کردیم از ما ظرفیت را گرفته است، ولی ظرفیت‌دهنده، همچنان بخشنده است لذا از او ظرفیت طلب کنید، استحقاق طلب کنید، لیاقت طلب کنید و بعد از خداوند مسئلت کنید که به این ظرفیت، پاسخ مثبت بدهد و مظروف را عطا کند.