چرا نرخ ارز روند صعودی گرفته؟/ حکایت اسب چموش و دولت ناشنوا
گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو-محمدعلی امینی؛ قیمت دلار بازهم دارد به تیتر اول رسانه‌ها تبدیل می‌شود. روزنامه‌های اصلاح‌طلب از تک‌نرخی شدن ارز سخن گفته‌اند، نرخی که ممکن است در رقمی بالاتر از 4500 تومان فیکس شود، نوسانات اخیر قیمت دلار هرچند کم بوده اما مردم نگران‌اند. همین چند ماه پیش بود که دلار از مرز 4200 تومان عبور کرد، اما دستوری هم که شده دوباره به کانال 3700 برگشت. ولی انگار نمی‌خواهد ثابت بماند، اسب چموش دلار سودای تاختن دارد.
پیامدهای کاهش دستوری نرخ ارز در حال نمایان شدن
افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر دلایل مختلفی دارد، از سفر حجاج گرفته تا شوک روانی شیطنت آمریکایی‌ها در خلیج‌فارس. از ابتدای سال 92 اما دولت به‌عنوان بزرگ‌ترین عرضه‌کننده دلار، در مواقع مختلف باسیاست کنترل تورم به بازار ارز ورود کرده و به‌صورت دستوری، قیمت دلار را ثابت نگه‌داشته است. اساتید و کارشناسان مختلف، بارها پیامدهای منفی این سیاست را به دولت گوشزد کردند اما گوش اقتصاددان‌های محافظه‌کار به این حرف‌ها بدهکار نبود شاید بتوان انتخابات را عامل مهم آن دانست. محمدرضا علوی کارشناس مسائل اقتصادی در این رابطه گفت: «باید این نکته را در نظر گرفت که از شروع دولت یازدهم تا امروز که پایان عمر دولت بوده و تقریباً ۴ سال را سپری کرده است، نرخ ارز تفاوت چشمگیری با آغاز به کار دولت یازدهم نداشته؛ درحالی‌که تورم سالانه کشور، به‌صورت میانگین ۱۵ درصد بوده؛ بنابراین فنر نرخ ارز، به‌صورت دستوری یا با تزریق ارز بیش از تقاضا، پایین نگه‌داشته شده و در بزنگاه‌هایی که کوچک‌ترین وقفه در عرضه پیش آید، بازار اثرات و تأثیرات منفی خود را با شوک‌های ارزی جبران می‌کند.»
انتخابات 96 تمام شد، دولت علاقه‌ای به پایین ماندن نرخ ارز ندارد و پیامدهای ثبات دستوری قیمت دلار یکی‌یکی نمایان می‌شود. کاهش 9 درصدی صادرات طبق آمار رسمی تجارت خارجی حالا همه را نگران کرده، صادرات اگر کم شود، ارز وارد کشور نمی‌شود و درنتیجه با کاهاش عرضه دلار، قیمت بالا می‌رود. کسری بودجه هم مزید بر علت شده تا دولت بدش نیاید نرخ ارز افزایش پیدا کند. بانک مرکزی هم بعد از 4 سال می‌خواهد هر جور شده سود سپرده‌ها را مهار کند که نتیجه آن، خروج سرمایه از بانک‌ها و ورود به بازار دلار است و طبق معادله عرضه - تقاضا، قیمت دلار بالا خواهد رفت.
«مادر تحریم» چه بر سر کشور می‌آورد؟
عده‌ای اما معتقدند تحریم‌های جدید امریکا که به «مادر تحریم‌ها» مشهور است وضع را به‌مراتب بدتر خواهد کرد و کنترل دلار را از دست دولت خارج می‌کند. تحریم‌هایی که مستقیماً سپاه و هر آن‌کس را که با آن در ارتباط است هدف قرار داده. سبزعلیپور، رئیس مرکز تجارت جهانی ایران در همین رابطه گفته: «تحریم جدید درواقع برنامه‌های اقتصادی ایران را هدف گرفته و در خصوص انتقال سرمایه و سرمایه‌گذاری‌های خارجی محدودیت‌هایی را برای کشورمان ایجاد می‌کند که دقیقاً مانع بزرگی در برابر تحقق برجام می‌باشد و از همه مهم‌تر اینکه اصلاً پیام خوبی برای اقتصاد ایران و همچنین بازار ارز در پی ندارد.» وی در ادامه بیان داشت: «شفاف و بی‌پرده باید عرض کنم هر شخص و یا شرکت و سازمان داخلی و خارجی که با سپاه پاسداران همکاری کرده و خدماتی را به آن نهاد نظامی بدهد، مشمول تحریم‌های سختی خواهد شد که در حال حاضر تعداد اشخاص، شرکت‌ها و سازمان‌های داخلی و خارجی که با سپاه همکاری و مبادلات مالی و اقتصادی دارند کم نیستند، پس باید منتظر تحریم همه آن‌ها باشیم! شما تصور کنید تمام بخش‌های دولتی و غیردولتی که با سپاه پاسداران همکاری و مبادلات دارند پتانسیل لازم برای قرار گرفتن در لیست تحریمی آمریکا رادارند. این وضعیت حتی از دوران قبل از برجام هم بدتر می‌باشد.»
اراده دولت؛ تنها راه‌حل بحران ارزی آینده
تحریم‌های جدید و نمایان شدن پیامد سیاست‌های اشتباه سابق روزهای سختی را پیش روی ما قرار داده است، دولت اما می‌تواند با به‌کارگیری سیاست‌های درست، مسئله نرخ ارز را برای همیشه حل کند، قدسی کارشناس مسائل بانکداری در همین رابطه به خبرگزاری دانشجو گفت: «باید قانون مالیات بر عایدی سرمایه اجرا شود. این یعنی اینکه دولت در مورد هر دارایی که قابلیت سفته‌بازی دارد (دارایی‌هایی که اشخاص آن‌ها را می‌خرند باهدف اینکه از افزایش قیمت آن منتفع گردند) بایستی مالیات‌های تنظیم‌گرانه وضع کند. این کار باعث می‌شود که انگیزه مردم برای کسب سود در فعالیت‌های مولد تقویت شود. نتیجه آنکه که سرمایه مردم وارد بخش‌های مولد و لااقل فعالیت‌های واقعی اقتصاد می‌شود. این اتفاق برای اقتصاد ایران لازم و ضروری بوده و می‌تواند بهترین راه باشد.» راه‌حل درمان مسئله ارز مشخص است اما دولت تاکنون به هر دلیلی زیر بار اجرای آن نرفته است.
انتصاب معاون ارزی بانک مرکزی هم این روزها موردتوجه کارشناسان قرارگرفته است، ادمین کانال اقتصاد سیاسی در کانال خود نوشت: «بعد از رونمایی از فهرست نخست تحریمی ذیل تحریم HR.3364 نود روز بعد از امضای ترامپ، معاونت ارزی بانک مرکزی خط مقدم نبرد خواهد بود. حضور یک معاون ارزی باتجربه ممکن است ضربه‌گیر بخش مهمی از اثرات جدا مخرب این تحریم باشد. تصمیمات در آن فضا طبعاً در لحظه و نه‌فقط در فضای مالی باید اتخاذ شود.»
بیماری قدیمی نرخ دلار این روزها درحال عود کردن است، بروز پیامد کنترل دستوری قیمت دلار برای رد کردن انتخابات و بالا بودن نرخ سپرده‌های بانکی ازیک‌طرف و همچنین وضع تحریم‌های جدید از طرف دیگر، دست در دست هم داده‌اند تا شاید دوباره شاهد جهش‌های ناگهانی نرخ ارز باشیم. دولت اما می‌تواند جلوی این اتفاقات را به‌صورت واقعی (نه دستوری) بگیرد. اولین قدم پذیرش سیاست‌های اشتباه گذشته و شنیدن صدای اساتید و اقتصاددان‌های منتقد است.