دفاع مردم صربستان از روسیه، چرایی‌ها و تاریخچه

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو، در کمتر از یک ماه است که صدر نشین همه خبر‌ها مسائل و واکنش‌های مربوط به بحران اوکراین و جنگ اوکراین است. در دو سه روز گذشته با توجه به اینکه خبر‌های بین المللی حاکی از آن است که مردم صربستان در تظاهراتی به دفاع از روسیه در بحران اوکراین پرداخته اند گفتگویی با مدیر فرهنگی انجمن دوستی ایران و صربستان دکتر مریم خالقی نژاد در این خصوص را داشته ایم که به مباحث روابط روسیه و صربستان و بحران اوکراین پرداخته ایم.

* با توجه به اینکه واکنش کشور‌ها در مقابل حمله روسیه به اوکراین بر اساس ارتباط تاریخی میان آن‌ها رقم می‌خورد پیشینه روابط روسیه و صربستان چطور بوده است؟

صربستان بعد از استقلال مثل همه کشور‌ها یک رکن اساسی در روابطش و جهت گیری‌های سیاسی خود دارد و آن هم منافع ملی و بین المللی و منافع شهروندانش است. بعد از فروپاشی یوگسلاوی و عثمانی روابط تحت تاثیر این اتفاقات واقع میشود و با استقلال صربستان از یوگسلاوی شاهد افزایش روابط دوستانه هستیم. اما در خصوص روابط دو کشور مقامات هر دو کشور معتقدند که یک روابط برادرانه با هم دارند که تا کنون هیچ عامل بین المللی بر عمق این رابطه تاثیر نزاشته است.

بعد از استقلال صربستان روابطش با روسیه به صورت نرمال به عنوان یک متحد همواره برقرار بوده است به همین دلیل ما میبینیم که در سال ۲۰۱۹ و سفر پوتین به صربستان با تاکید بر گسترش روابط بیشتر حدود ۱۹ سند همکاری میان دو کشور امضا میشود، کلا دو کشور اقداماتی را انجام میدهند که برای عمیق‌تر شدن روابط موثر واقع شود. مثلا ببینید در عرصه فرهنگی سال‌ها پیش گروهی موسیقی از روسیه به صربستان میروند و در شهر‌هایی مختلف صربی به اجرای موسیقی روسی می‌پردازند، همچنین روسیه به افزایش و تقویت توانایی‌های نظامی و فنی صربستان کمک کی می‌کند.

می‌دانید که در ماجرای کوزوو و ناتو روسیه در کنار صربستان بود، همین باعث شده در خاطر و تاریخ مردم صربستان این حمایت ثبت شود. از طرفی روسیه در جنگ جهانی دوم بخاطر صربستان وارد جنگ شده است و از همه مهمتر در زمان حمله ناتو و بمباران ناتو روسیه قطعنامه بریتانیا رو علیه صربستان نپذیرفت؛ بنابراین در تاریخ سیاسی دو کشور این حمایت‌های روسیه همیشه اقدامی عملی برای روابط بهتر بوده و هست به نظرم در اذهان مردم هم تاثیر دارد. شما فکر کنید در سخت‌ترین شرایط که کشوری درگیر بحران داخلی در مقابل ناتو است روسیه از صربستان حمایت می‌کند بی تردید مردم این امر را فراموش نمیکنند و همین ذهنیت مردم منجر به تقویت روابط میان ملت‌ها و تاثیر بر سیاست خواهد گذاشت.

نکته‌ای که در این روابط وجود دارد آن است که صربستان در مقابل روابطش را با کشور‌های غربی پیش می‌برد و روابط خوبش با روسیه به منزله عدم روابط با اروپا و غرربب نمی‌باشد.

* در حال حاضر بیشترین روابط میان صربستان و روسیه در چه زمینه‌ای هست؟

همانطور که عرض کردم روابط روسیه و صربستان در ابعاد و محور‌های مختلفی برقرار است، اما در خصوص پاسخ سوال شما اگر بخواهم بگویم بیشترین روابط در چه عرصه‌ای جاری است بی تردید مثل خیلی از کشور‌های دیگر روابط اقتصادی بالاترین میزان را شامل می‌شود؛ که برای هر دو طرف سودآور هست. چرا که روسیه ظرفیت و زمینه‌های همکاری زیادی را با صربستان در حوزه اقتصاد دارد و یه نکته مهم اینکه صربستان در زمان تحریم‌ها به مثابه پل ارتباطی بود میان روسیه و اروپا. اگر اشتباه نکنم خیلی از تبادلات اقتصادی صربی‌ها با روسیه بدون عوارض گمرک بوده و در حال انجام است.

در زمینه گازی هم می‌دانید که صربستان یکی از وارد کننده گان گاز روسیه می‌باشد که سال‌ها قبل در یک بازه زمانی روسیه با قیمت خیلی خوب و پایین گاز را به صربستان فروخت، با توجه به اینکه یک سری محدودیت‌هایی در عرضه گاز اروپا وجود دارد، واردات گاز از روسیه برای صربستان با آن قیمت پیشنهادی به عنوان یه گزینه طلایی تلقی میشود.

گمان میکنم که در سال ۲۰۱۳ بوده است که دو کشور قرار دادی را با یکدیگر در خصوص واردات گاز روسیه به صربستان می‌بندند که در آن شرایط بحران گاز اروپا در زمینه تامین انرژی بسیار به صربستان کمک کرده است.

* در مباحث اول به مساله کوزوو اشاره کردید و بمباران ناتو در این مورد توضیح میدهید؟

کوزوو بحرانی بود که هنوز هم حل نشده است، شاید به دور از ذهن نباشد اگر بگوییم موضوعی شبیه به بحران اوکراین از نظر جدا شدن از خاک یه کشور است با این تفاوت که کوزوو در بالکانیزاسیون یک بحران داخلی بود که به بحران بین المللی تبدیل شد و نهایتا کار به رای گیری‌های بین المللی کشیده شد. در این منطقه آلبانیایی تبار‌های هستند که خواهان استقلال و جدایی از صربستان می‌باشندرد حالیکه کوزوو از نظر جغرافیایی در قلب مناطق صرب نشین قرار دارد این امر نشان دهنده اهمیت کوزوو برای صربستان است؛ که با به حکومت رسیدن میلوشویچ ریس جمهور یوگسلاوی در قبل از فروپاشی طرح استقلال داخلی کوزوو باطل میشه. البته بگذریم از اینکه این ریس جمهور وعده‌هایی در مورد صربستان بزرگ رو داده بود. اما در مورد کوزوو همین تصمیم باعث شروع جدی‌تر بحران کوزوو شد که از این بحران به عنوان اخرین بحران و تنش بالکانیزاسیون یاد میکنند که هنوز هم که هنوزه حل نشده است. در طول دوران بحران کوزوو فقط در زمان ریاست جمهوری تیتو بوده که تقریبا دوره نه چندان پر تنش و تا حدودی آرام رو سپری کرده است. اما بعد از اینکه دوباره در سال ۱۹۹۱ جمهوری‌های پنجگانه شکل میگیرند، کوزوو دوباره با نارامی‌هایی روبه رو میشود و با سیاست‌های بلگراد مخالف هست.

گستره ژوئوپلیتیکی بالکان که فروپاشیده شد هرکدام به واحد‌های کوچکتری تبدیل شدند و این امر در بیشتر شدن این بحران خیلی تاثیر داشته است. چیزیکه در این بحران بسیار تعیین کننده است تفکرات قومیتی هست. در این بحران جالبه که بدانید ناتو در ۱۹۹۹ به کمک کوزوو میره و حتی از این منطقه به عنوان حیات خلوت امریکا نام میبرند. اتفاقا امریکا معتقده که روسیه هم مرز با کوزوو نیست و نباید این دوتا در حیات خلوت‌های یکدیگر دخالت کنند. برا‌ی همین در سال ۲۰۰۷ مذاکره کننده گان غربی در خصوص مساله کوزوو استقال تحت نظارت رو بیان می‌کنند، اما روسیه مخالف هست. سرانجام در سال ۲۰۰۸ کشور‌های غربی استقلال کوزوو را اعلام میکنند و علیرغم این استقلال کوزوو همچنان حساسیت‌های خویش را برای صربستان و روسیه دارد.

* در این بحران روسیه چه واکنشی در مقابل کوزوو داشت؟

خدمتتان عرض کنم که در این بحران بی تردید روسیه به جهت درگیری‌های مشابهی که خودش دارد و همچنین بخاطر اشتراکات منافعی که با صربستان دارد همیشه از صربستان حمایت کرده است. حتی در زمانی که فکر میکنم چهار الی سه سال پیش بوده (سال ۹۷) روسیه اقدام به تشکیل ارتش کوزوو را از طرف کشور‌های دیگر رد و محکوم میکند و اعلام کرده است که این اقدام نقض قطعنامه ۱۲۴۴ شورای امنیت می‌باشد. بی تردید حضور ناتو در بالکان و تهدید برخی منافع روسیه منجر به نزدیکی بیشتر و اتخاذ این عکس العمل روسیه در مقابل کوزوو و حمایت از صربستان شده است.

* اکنون خبر‌هایی در خصوص حمایت مردمان صربستان از روسیه منتشر شده شما حمایت صربستان از روسیه رو چطور ارزیابی و تحلیل میکنید؟

اول نیاز هست که عرض کنم صربستان به مانند دیگر کشور‌ها در هر بحرانی سود و منفعت ملی خودش را در نظر دارد. اگرچه ریس جمهور صربستان بی طرفی نظامی دولت خویش را اعلام گرده و بیان نموده است که “ما به هنجار‌های حقوق بین الملل احترام میگذاریم”، ولی باید توجه کنیم که بعد از رعایت و احترام به حقوق بین الملل این کشور با روسیه یک دوستی دیرینه و ارتباطات رو به پیشرفتی را دارد نمونه بارز آن در خصوص تحریم‌ها علیه روسیه برای اتمام جنگ اوکراین است، همانطور که آن‌ها اعلام کردند که بر ضد منافع کشورشان است که بخواهند روسیه را تحریم کنند. خود ریس جهمور صربستان اعلام میکند که ما در حال پیشبرد روابطمان با اورپا هستیم، ولی به دوستی‌های سنتی هم احترام میگذاریم و میخواهیم روابط خوبی را داشته باشیم. پس تکلیف دولت صربستان در مقابل روسیه مشخص است. ولی چیزی که اینجا تاثیرگذارتر هست همانطور که شما فرمودید مردم به خیابان‌ها آمده اند و از روسیه حمایت کرده اند. این حمایت مردم در خیابان‌ها و شعار‌هایی که سر داده شده است نشان دهنده همان حافظه تاریخی و حمایتی است که روسیه از صربستان در مساله کوزوو داشته و از نظر هنجار‌های عاطفی باید اینچنین انتظاراتی را داشت.

* خانم دکتر اگر بخواهید در یک جمله پایانی روابط آتی صربستان و روسیه را بگویید آیا احتمال تاثیر بحران اوکراین در این ارتباط وجود دارد؟

واقعا آینده را با توجه به اینکه اکثرا اعتقاد دارند که در دوران گذار نظم بین المللی هستیم نمیشود پیش بینی کرد، اما اگر نگاه واقع بینانه داشته باشیم منافع دو کشور همچنان در تعمیق روابط مسکو و بلگراد هست و تنها ذکر یک نکته به نظرم برای آینده و پیش بینی روابط شاید کافی باشه که بر میگردد به حساسیت ناتو برای شوروی که به مرز‌های اوکراین و شوروی نزدیک شده است و تقریبا از نگاه صربستان در کوزوو هم همین مساله جاری است؛ بنابراین صربستان و روسیه که متحد هم هستند در این زمینه اشتراکاتی دارند که بر آینده تاثیر خواهد گذاشت.

منبع: اندیشکده روابط بین‌الملل