رونق پنبه در گلستان؛ میان‌بُری برای توسعه و احیای سرزمین‌طلای سفید

به گزارش گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو؛ بیکاری و نبود شغل یکی از دغدغه‌ها و مشکلات مشترک اهالی استان‌های مختلف کشور است که شدت و حدت آن به فراخور ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های طبیعی یا صنعتی محل سکونت با این چالش دست به گریبان هر منطقه متغیر است.

در استان گلستان هم معضل اشتغال و بیکاری و البته حل این چالش در زمره اولویت‌های مسئولان استان قرار دارد و برای آن برنامه‌های متعددی ترسیم شده است.

با توجه به ویژگی‌های اقلیمی و زمین شناختی استان گلستان، این منطقه در زمره قطب‌های اصلی کشاورزی در کشور تلقی می‌شود و صد‌ها هزار نفر در زمینه کشت انواع محصولات کشاورزی از قبیل گندم، جو، کلزا، سویا و البته پنبه فعال و شاغل بوده و هستند.

اما به مرور و به دلایل مختلف شاهد کاهش سطح زیر کشت برخی از این محصولات استراتژیک مانند پنبه در استان گلستان بودیم که تبعات و مشکلات اقتصادی این استان را در حوزه اشتغال و معیشت دوچندان کرده است.

بر اساس مستندات و آمار‌های موجود دهه ۵۰ هجری شمسی، حدود یک چهارم مزارع گلستان به وسعت تقریبی حدود ۱۷۰ هزار به زیر کشت محصول پنبه بود. ده‌ها هزار نفر از ساکنین این استان شمالی به صورت مستقیم در اراضی زراعی پنبه مشغول به کار بودند و هزاران نفر دیگر در ده‌ها کارخانه پنبه پاک کنی و واحد‌های بسته‌بندی آن روزگار سپری و امرار معاش می‌کردند. ولی به مرور زمان و به دلایل مختلف همچون پایین بودن قیمت خرید پنبه، حمایت اندکی دولت از این محصول استراتژیک، رواج وجایگزینی کشت‌های مقرون به صرفه‌تر سبب بی‌رغبتی کشاورزان به کشت پنبه شد.

دوره طولانی کاشت تا برداشت، هزینه بالای پنبه کاری و واردات پنبه از خارج در کنار تغییرات اقلیمی، هزینه‌های فراوان سموم و چند مرحله بودن سمپاشی، نبود و کمبود ادوات آبیاری نوین و کم آبی، فقدان ماشین آلات ویژه برداشت پنبه و خشکسالی از دیگر دلایل کاهش محسوس اراضی زیر کشت پنبه در گلستان شد؛ تا جایی که در سال ۱۳۹۷ حداکثر سطح زیر کشت این محصول به ۱۰ هزار هکتار کاهش یافت.

بسیاری از کارشناسان اقتصاد کشاورزی بر این باورند که تلاش‌های اخیر دولت برای توسعه کشت پنبه و ارائه بسته‌های حمایتی می‌تواند در توسعه اقتصادی، رونق صنایع وابسته، کاهش بیکاری و افزایش صادرات پنبه نقش بسزایی ایفا کند و با استمرار این رویکرد‌های حمایتی بتوانیم سطح معیشتی اهالی گلستان را بهبود ببخشید.

اسماعیل جرجانی یکی از پنبه کاران گلستان در گفتگو با خبرنگار دانشجو اظهار کرد: پنبه کاری دغدغه‌های بسیار بیشتری نسبت به سایر محصولات دارد؛ کشت پنبه چند ماه بیشتر از سایر محصولات مانند کلزا و جو زمین را درگیر می‌کند، اما درآمد وعایدی آن بسیار کمتر از محصولات زراعی مشابه است.

وی ادامه داد: یکی از موضوعاتی که سبب شده تا کشاورزان از کشت پنبه چشم پوشی کنند موضوع نبود کارگر است؛ به علت گرانی و هزینه بالای ادوات مدرن پنبه کاری و پنبه چینی باید به ناچار به سراغ کارگران و روش‌های سنتی برویم در حالی که اصلا کارگری وجود ندارد.

جرجانی گفت: در گذشته روستا نشینان و اعضای خانواده دهقانان به صورت گروهی و همیاری در پنبه چینی مشارکت می‌کردند، اما در روزگار فعلی چنین عادت و رسمی فراموش شده است و برای در اختیار گرفتن کارگر باید به سراغ شهرستان‌های بسیار دور با فاصله بیش از ۵۰ کیلومتر و بیشتر برویم که این موضوع هزینه‌های برداشت پنبه را افزایش می‌دهد.

وی ادامه داد: در گذشته کشت پنبه هزینه کمتری داشت؛ زیرا بخشی از کار‌های مرتبط با مزرعه توسط اعضای خانواده انجام می‌شد، اما با کاهش جمعیت خانوار‌ها و البته بی رغبتی جوانان به امور مزرعه، هزینه‌های پنبه کاری چند برابر شده و همه کار‌ها توسط کارگر انجام می‌شود و درآمد حاصله کفاف هزینه‌ها را نمی‌دهد.

جرجانی ادامه داد: باید تسهیلات و مشوق‌ها افزایش یابد، تا پنبه کاری رونق بگیرد؛ این رویه به نفع مملکت است؛ به طور متوسط در هر هکتار پنبه کاری برای ۵ نفر شغل مستقیم ایجاد می‌شود و حدود نیمی از سال و در مراحل مختلف کاشت داشت و برداشت شغل ثابت برای روستا نشینان ایجاد می‌شود و در کنار این در کارخانه‌ها هم شغل‌های زیادی خلق می‌شود.

رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی گرگان در گفتگو با خبرنگار دانشجو اظهار کرد: در دهه‌های گذشته استان گلستان را به عنوان سرزمین طلای سفید می‌شناختند، اما برخی سیاست‌های غلط سبب شد تا این فرصت ارزشمند که زمینه ساز هزاران شغل و رونق اقتصادی بود از بین برود.

امیر یوسفی افزود: چالش‌های پنبه کاری بسیار متعدد است، اما یکی از دغدغه‌های موجود به ماشین آلات و تجهییزات آن مربوط است که باید برای آن چاره اندیشی کرد.

وی گفت: تا زمانی که وارد کردن پنبه و سایر فرآورده‌های این محصول با ارز ارزان‌قیمت وارد شود، تولید کننده داخلی توان رقابت با محصولات خارجی را نداشته و محکوم به شکست است.

به گفته یوسفی، اگر بتوانیم قیمت تمام شده پنبه را کاهش دهیم می‌توانیم در صادرات این محصول هم موفق باشیم.

رئیس جهاد کشاورزی گلستان هم در گفتگو با خبرنگاران اظهار کرد: ما به دنبال این هستیم که بر اساس مصوبات سال ۹۷ هیئت وزیران، کشت پنبه را جایگزین کشت برنج در استان کنیم. محمد برزعلی افزود: با توجه به مباحث علمی و تحقیقاتی که در موسسه تحقیقات پنبه کشور صورت گرفته به لحاظ فنی استان گلستان جایگاه خوبی در سطح خاورمیانه دارد، اما در حوزه تولید باید یک چرخش تحول آفرین داشته باشیم.

وی، پنبه را جایگزین مناسب کشت شالی در گلستان دانست و گفت: سال گذشته، برای اولین بار در کشور کشت قراردادی پنبه در گلستان اجرا شد.

برزعلی ادامه داد: استان گلستان اولین استانی بود که سال گذشته کشت قراردادی پنبه را با همت بخش صنعت، تولیدکننده و بخش تسهیلگری در سازمان جهاد کشاورزی با موفقیت اجرا کرد و تلاش بر آن است که این رویه استمرار داشته باشد.

به گزارش خبرگزاری دانشجو، استان گلستان به سبب صد‌ها هزار هکتار زمین مستعد کشت و زرع، حدود ۴۰ کارخانه پنبه پاک کنی، روغن کشی، واحد ریسندگی و بافندگی و همچنین مرکز تخصصی تحقیقات پنبه به عنوان یکی از مستعدترین استان‌های کشور برای احیای صنعت پنبه محسوب می‌شود که با ارتقای حمایت‌های دولت و تقویت بسته‌های تشویقی می‌توان به احیای دوباره کشت پنبه در سرزمین طلای سفید امیدوار بود