آیا حضور ارگان‌ها سطح کیفی جشنواره فیلم فجر را افزایش خواهد داد؟!

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو - زهرا قربانی رضوان؛ جشنواره در سه بخش «سودار سیمرغ» «نگاه نو» «انیمیشن»بهمن ماه در برج میلاد تهران برگزار خواهد شد. در میان آثار نام جواد عزتی اینبار در قامت کارگردان دیده می‌شود و نبود کارگردانانی، چون رامبد جوان و مهران مدیری و محمود کلاری از حاشیه‌های دیگر این جشنواره محسوب می‌شد. ترکیب هیئت انتخاب فیلم امسال کاملا مردانه است و همین امر مورد انتقاد بسیاری از اهالی هنر قرار گرفت. مجتبی امینی درباره عدم حضور زنان در هیات انتخاب جشنواره فجر ۴۲ مطرح کرد: «در بین اعضای هیات داوران از بانوان حتما بهره می‌بریم، اما در هیات انتخاب به واسطه سخت بودن کار نتوانستیم در خدمت آنان باشیم.» پرسشی که ایجاد می‌شود این است که چطور در ادوار گذشته این اتفاق سخت نبوده است؟!

از نکات دیگر نقش گسترده حضور سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی در ساخت و حمایت از این آثار است که سال گذشته نیز شاهد آن بودیم. محمدرضا عباسیان، عضو هیات انتخاب چهل‌ودومین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر درباره انتخاب فیلم‌ها و سهم بالای فیلم‌های ارگانی و سازمانی در دوره‌های اخیر جشنواره فیلم فجر بیان داشته است: این یک واقعیت است که عمده فیلم‌هایی که در سینمای ایران تولید می‌شود، با سرمایه نهاد‌های دولتی به مرحله تولید می‌رسد. فارغ از این مساله، معتقدم در جشنواره امسال برخلاف جشنواره سال گذشته، فیلم‌های بخش خصوصی درخواست بیشتری برای حضور در جشنواره داشتند، اما واقعیت تلخ این بود که بسیاری از این آثار استاندارد‌های لازم محتوایی برای حضور در جشنواره فجر را نداشتند. در مجموع آنچه به عنوان فهرست نهایی جشنواره معرفی شده، ترکیبی از فیلم‌های خصوصی و سازمانی است و این نکته را هم تاکید می‌کنم که اصلا سازنده آثار مدنظر هیات انتخاب نبوده است. یعنی اینکه فیلم محصول کدام بخش است، اصلا برای ما ملاک انتخاب نبوده است. کمااینکه از بخش خصوصی هم امسال فیلم‌های خوبی را در جشنواره خواهیم دید.»

بنیاد سینمایی فارابی حمایت ۱۲ فیلم از این آثار را برعهده دارد. در حالی که سال گذشته با ۵ اثر در جشنواره حضور داشته است. این آمار نشان می‌دهد که هر سال سهم این ارگان در حضور جشنواره پررنگ‌تر می‌شود. حال باید دید باتوجه به این حمایت‌های ارگانی کیفیت آثار هم به همین صورت رو به افزایش دارد یا خیر. «آبی روشن» ساخته بابک خواجه پاشا با همکاری سازمان اوج، «آپاراتچی» به کارگردانی قربانعلی طاهری فر با همکاری سازمان سینمایی سوره و مدرسه سینمایی اندیشه و هنر، «آسمان غرب» به کارگردانی محمد عسگری با همکاری سازمان سینمایی سوره، «بهشت تبهکاران» به کارگردانی علی قائم مقامی و مسعود جعفری جوزانی با همکاری بخش خصوصی، «دست ناپیدا» به کارگردانی انسیه شاه حسینی با همکاری بنیاد شهید و بخش خصوصی، «دو روز دیرتر» به کارگردانی اصغر نعیمی با همکاری بنیاد روایت فتح و موسسه بهمن سبز، «شور عاشقی» به تهیه کنندگی داریوش یاری با همکاری بنیاد شهید و بخش خصوصی، «شه سوار» به تهیه کنندگی حسین نمازی با همکاری بخش خصوصی، «صبح اعدام» به کارگردانی بهروز افخمی با همکاری سازمان سوره و بخش خصوصی، «قلب رقه» به کارگردانی تقیانی پور با همکاری بنیاد رسانه‌ای بیان، «معجزه پروین» به کارگردانی محمدرضا ورزی با همکاری میراث فرهنگی، «میرو» به کارگردانی حسین ریگی با همکاری بنیاد شهید و بخش خصوصی آثاری است که امسال از این بنیاد در جشنواره حضور دارد. فارابی ۱۷ اثر خود را در جشنواره به ثبت رساند که در نهایت ۱۲ اثر برای حضور در این دوره از جشنواره انتخاب شدند. با نگاهی به این آثار می‌توان دید موضوع قالب آن‌ها در ژانر‌های دفاع مقدس و ارزش‌های ملی است و از طنز و درام خانوادگی نیز غافل نمانده است.

آثار که با حمایت سازمان سوره به جشنواره امسال راه یافتند به شرح زیر است: «آسمان غرب» به کارگردانی محمد عسگری، «احمد» به کارگردانی امیر عباس ربیعی، «صبح اعدام» به کارگردانی بهروز افخمی، «باغ کیانوش» به کارگردانی رضا کشاورز، «آپاراتچی» به کارگردانی قربانعلی طاهرفر، پویانمایی «رویاشهر» به کارگردانی محسن عنایتی، پویانمایی «ساعت جادویی» به تهیه کنندگی و کارگردانی محمد بصیری نیک است.

آثار تولیدی سازمان سینمای اوج به شرح زیر است: «مجنون» به کارگردانی مهدی شاه محمدی، «پرویز خان» به تهیه کنندگی سازمان اوج به کارگردانی علی ثقفی، «آبی روشن» به کارگردانی قاسم لطفی خواجه پاشا، پویانمایی «ببعی قهرمان» به کارگردانی حسین صفارزادگان و میثم حسینی است. این در حالی است که سال گذشته این سازمان با ۲ فیلم در جشنواره حضور داشته است.

مهرزاد دانش، داور سی هفتمین جشنواره فیلم فجر در شبکه ایکس نوشت: «تا همین چندین سال قبل، با کنجکاوی و تمایل زیاد، رصد می‌کردم چه فیلمی به جشنواره رسیده و چه فیلمی بازمانده و هر فیلمی چه ویژگی‌ای دارد و با رفقا کلی بحث و جدل درباره پیش‌بینی خوب و بد فیلم‌ها و... امروز فهرست پذیرفته‌شده‌های جشنواره اعلام شد و حتی حسش نیست نگاهی گذرا به فهرست شود.»

محمود گبرلو در بخش سوم یادداشت خود درباره جشنواره فجر نوشت: در فراخوان جشنواره اهداف اینچنین ذکر شده است: "هدف، معرفی آثار برگزیده یک سال سینمای ایران بر پایه هویت ملی و دینی است". اما چون اهداف در فراخوان، همانند سال‌های قبل، کلی بیان شد، ده‌ها سوال بحران‌زا به وجود آورد و ایجاد شک و شبهه کرد. معلوم است متولیان جشنواره، تدبیر تازه و کاربردی اتخاذ نکردند که سینماگر احساس کند استدلال درست و منطقی وجود دارد. نمونه‌اش جملات متناقض یکی از اعضای هیات انتخاب که ادعا کرد: "نزدیک ۳۰ فیلم از میان بیش از ۷۰ فیلم دیده شده، انتخاب شده است". یعنی نزدیک به ۴۰ فیلم رد شدند؛ و یا ایشان مبنای عدم انتخاب را "چهره غیرسینمایی" دانست، در صورتی که نام، اشخاص و ارگان ملاک نیستند و ملاک مفاهیم اثر است، اما درباره مفاهیم در نظر گرفته شده برای هیات انتخاب، توضیحی ارایه نداد. ضمن آنکه همه ۷۰ یا ۱۰۰ فیلم متقاضی، در حلقه قوانین جمهوری اسلامی و با مجوز‌های رسمی ساخته شده‌اند و، چون سینماگران، آثار خود را متناسب با اهداف جشنواره می‌دانستند در آن شرکت کردند. مشخص است با یک بی‌تدبیری و روش نامتناسب روبرو هستیم. به نظر می‌رسد حتی اگر ساختار فیلم‌ها در حد جشنواره نبودند. تدبیر حکم می‌کند، در شرایط حساس کنونی، جشنواره نباید دچار خودباوری بشود و احساس کند هر آنچه که می‌پسندد و یا می‌گوید باید دیگران بپسندند و بگویند!

مجتبی امینی، دبیر چهل و دومین جشنواره فیلم فجر در برنامه «نقد سینما» شبکه چهار در پاسخ به این انتقاد که عمده فیلم‌های جشنواره فیلم فجر ارگانی است، گفت: لفظ فیلم‌های ارگانی غیر کارشناسی است. اولاً اینکه یک سوم آثار جشنواره فیلم فجر از بخش خصوصی است. اینکه می‌گویند دو سوم آثار ارگانی است باید گفت بخشی از این آثار مشارکت ارگان‌ها با بخش خصوصی است. یعنی من تهیه‌کننده مقداری پول داشتم و به سمت ارگان‌هایی مانند فارابی رفتم و فیلم ساختم. بخش دیگر آثار هم از بخش دولتی است.
حال در ادامه باید دید حضور ارگان‌های دولتی به چه صورت پیش خواهد رفت و سهم بخش خصوصی و هنرمندان مستقل در این جشنواره به چه شکل خواهد بود. آیا حضور این ارگان‌ها سطح کیفی جشنواره را افزایش خواهد داد؟