به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، دانشمندان اخیرا درباره یک موضوع کنجکاو شده‌اند: آیا دمای ماه دراثر قرنطینه جهانی کووید ۱۹ کاهش یافته است؟ سال گذشته دو پژوهشگر مدعی شدند که امواج ضربه‌ای ناشی از تعطیلی‌های دنیاگیری، می‌توانستند تا سطح ماه حس شوند و باعث کاهش نسبی دمای قمر زمین شدند.
حالا پژوهشی جدید با زیرسؤال بردن ادعای فوق، می‌گوید نمی‌توان کاهش دمای ماه را به کاهش انتشار جهانی گاز‌های گلخانه‌ای ناشی از قرنطینه نسبت داد. پس از آنکه چندین پژوهش نشان دادند که قرنطینه‌ها تأثیر چشمگیری بر کیفیت هوای سراسر جهان داشتند، دو پژوهشگر در هند بررسی کردند که آیا تغییرات جوی ممکن است بر ماه نیز اثرگذار بوده باشد یا خیر.
دورگا پراساد، دانشمند آزمایشگاه تحقیقات فیزیکی (PRL) در احمدآباد و نویسنده اصلی مطالعه در ایمیلی به اسپیس‌دات‌کام گفت: «ما فکر می‌کردیم که فرصتی نادر برای بررسی اثرات کووید بر ماه داشته باشیم.» پراساد و جی امبیلی، دیگر نویسنده‌ی مطالعه که او هم از PRL بود، داده‌های جمع‌آوری شده از نقاط مختلف نزدیک استوای ماه توسط مدارگرد شناسایی ماه ناسا (LRO) را بررسی کردند. آنها دریافتند که دمای سطحی در شب بین آوریل و می ۲۰۲۰ بین ۹ تا ۱۰ درجه‌ی سانتی‌گراد کاهش یافته است. این دو نفر این کاهش را به تعطیلی جهانی در اوج دنیاگیری نسبت دادند. بااین‌حال همه با این نتایج موافق نیستند.
شیرین هاک، پژوهشگر دانشگاه هند غربی در ترینیداد می‌گوید: «این فرآیند در واقعیت بسیار پیچیده است و من معتقدم تمام عوامل درنظر گرفته نشده‌اند.» هاک و همکارانش دیدگاهی مخالف با داده‌های اصلی را ارائه کردند.
این نما هلال نازک ماه را در حال غروب بر فراز رصدخانه‌ی پارانال ESO در شیلی نشان می‌دهد. علاوه بر هلال درخشان، بقیه دیسک ماه به‌صورت کمرنگ دیده می‌شود. به این پدیده زمین‌تاب می‌گویند که دلیل آن انعکاس نور خورشید از زمین و روشن شدن سطح ماه است.
با ظهور کووید ۱۹ در آغاز سال ۲۰۲۰، چین به‌عنوان مبدأ ویروس، اولین کشوری بود که برخی از شهر‌های خود را تعطیل کرد. طی ماه‌های بعدی، کشور‌های دیگری هم از این روش پیروی کردند و به این ترتیب پس از اعلام دنیاگیری در ماه مارس از سوی سازمان جهانی بهداشت، جهان تعطیل شد.
در ماه ژوئن کشور‌ها شروع به کاهش کنترل خود کردند؛ زیرا جهان به چیزی که بسیاری آن را «وضعیت عادی جدید» می‌نامیدند، وارد شد. چندین پژوهش مستقل نشان دادند که قرنطینه‌ها تأثیر چشمگیری بر جو زمین داشتند؛ نتیجه‌ای که با شواهد غیررسمی تأیید شده است. عکس شهر‌های بزرگ مانند لس‌آنجلس، آسمان صاف و غیرمعمولی را در بهار ۲۰۲۰ نشان داد. با ماندن مردم در خانه، گاز‌های گلخانه‌ای تولیدشده در سفر‌های هوایی و خودرویی به طور چشمگیری کاهش یافت.
وقتی نور خورشید به زمین می‌رسد، بخشی از آن جذب سطح می‌شود و بقیه به صورت تابش منعکس می‌شود. زمین گرم‌شده نیز پرتو‌های خود را ساطع می‌کند. هر دو نوع تابش تحت تأثیر گاز‌های گلخانه‌ای محبوس‌شده در جو قرار می‌گیرند. مجموع این تابش‌ها، درخشش ضعیفی ایجاد می‌کند که به عنوان تشعشعات زمینی یا زمین‌تاب شناخته می‌شود.
در طول روز قمری، ماه انرژی خورشید و زمین را دریافت می‌کند. در شب، در حالی که ماه پشت به خورشید و رو به سمت روز زمین است، فقط گرمای سیاره‌ی ما را جذب می‌کند. بر اساس پژوهش‌های قبلی، تابش زمین می‌تواند دمای شب ماه را تحت تأثیر قرار دهد. فرآیند بازتابی نور زمینی از ماه اولین بار توسط لئوناردو داوینچی پیشنهاد شد. پراساد می‌گوید: «وقتی ذرات معلق در هوا کاهش می‌یابند، تابش خورشیدی کمتری به فضا پراکنده می‌شود»
پژوهشگر‌ها به آزمایش رادیومتر قمری Diviner LRO روی آوردند؛ ابزاری که برای اندازه‌گیری دما در سطح ماه طراحی شده است. آنها شش مکان را در سمت نزدیک ماه با مقادیر ناهمواری و روشنایی مشابه پیدا کردند که همگی در نزدیکی خط استوا قرار دارند تا میزان تابش مستقیم پرتو‌ها به سطح ماه را به حداقل برسانند. دما بین ساعت ۱۰ شب و ۴ صبح به وقت محلی در ماه اندازه‌گیری شد تا به این صورت مقدار گرمای باقی‌مانده‌ی سطحی که در طول روز جذب شده به حداقل برسند. دما از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲ ثبت شدند که قبل و بعد از اوج قرنطینه در آوریل تا می ۲۰۲۰ را دربرمی‌گرفتند.
نتایج سپتامبر گذشته در مجله اعلانات ماهانه انجمن سلطنتی نجوم (MNRAS) منتشر شد.
داده‌های یکسان، تفسیر‌های متفاوت
بااین‌حال، نتیجه‌گیری مطالعه قطعی نیست. هاک شروع به بحث درباره‌ی نتیجه‌ی جدید با ستاره‌شناسان دیگر کرد. او به همراه ویلیام شونبرگ، همکارش از دانشگاه علم و صنعت میسوری تصمیم گرفتند نتایج جدید را بررسی کنند؛ زیرا هر دو آن را باور نکردنی یافتند. یافته‌های آنها نیز ژانویه ۲۰۲۵ در MNRAS منتشر شد.
بدون شک، پدیده‌ی زمین‌تاب عامل گرم‌شدن سطح ماه است. این فرآیند توسط پژوهش‌های قبلی مستند شده بود. هاک و شونبرگ همچنین کاهش دمای سطحی را در شب‌های بین آوریل و مه ۲۰۲۰ مشاهده کردند. آنها در واقع نقش تعطیلی سراسری را در این کاهش دما زیر سؤال می‌برند.
پژوهشگر‌ها به زمان‌بندی کاهش دما اشاره کردند. در حالی که مقاله‌ی پراساد و امبیلی اندازه‌گیری‌های انجام‌شده بین آوریل و مه را برجسته می‌کند، مقاله هاک اشاره می‌کند که دما در سال ۲۰۱۹، یعنی قبل از اینکه قرنطینه در سراسر جهان رخ دهد، شروع به کاهش کرده است. به باور آنها این افت تدریجی است، نه ناگهانی. پراساد ضمن مخالفت با این دیدگاه می‌گوید:شونبرگ و هاک ادعا کرده‌اند که با تجزیه و تحلیل بصری خط روند، دما زودتر شروع به کاهش کرده است. این خط روند فقط برای وضوح بصری ترسیم شده و یک درون‌یابی میانگین از همه مشاهدات است. آنچه مهم‌تر است خوشه‌های داده‌ها در ماه‌های اوریل و می‌است؛ بنابراین این یک کاهش نیست، بلکه افتی ناگهانی به شمار می‌رود. نویسندگان، نمایش داده‌های ما را اشتباه فهمیده و تفسیر نادرست کرده‌اند.
مقاله جدید همچنین به کاهش قابل توجه دما در سال ۲۰۱۸ اشاره کرد که پراساد و آمبیلی نیز به آن اشاره کرده بودند. این کاهش به صورت آشکار ربطی به قرنطینه‌ی کووید نداشت و به گفته‌ی مؤلفان می‌تواند چشمگیر باشد.
پراساد تأکید کرد که مقاله او و آمبیلی تنها دوره‌ی قرنطینه را تجزیه و تحلیل می‌کند و ربطی به کاهش دمای اولیه ندارد. او می‌گوید: تحلیل ما به ویژه فقط بر دوره آوریل تا مه تمام سال‌ها متمرکز است، زیرا این دوره قرنطینه شدید در سال ۲۰۲۰ بود.
بااین‌حال شونبرگ می‌گوید: «در حال حاضر نمی‌توان با اطمینان اعلام کرد که افت دمایی که شاهد بودیم، نتیجه کاهش فعالیت‌های انسانی روی زمین در طول قرنطینه کووید ۱۹ است. ما باور داریم که این موضوع همبستگی است که با علیت اشتباه گرفته می‌شود.»
پراساد و آمبیلی همچنان پشت تفسیر خود از داده‌ها ایستاده‌اند. آنها می‌گویند: هرگز اشاره نکردیم که مشاهده‌ی ما فقط به دلیل قرنطینه کووید است. از آنجایی که هیچ علت دیگری برای حمایت از این مشاهده‌ی منحصر‌به‌فرد پیدا نکردیم، به نظر می‌رسد قرنطینه کووید قابل قبول‌ترین عامل باشد.
هاک و شونبرگ قدردان انعطاف همکارانشان هستند با این‌حال بر این باورند که عنوان اصلی مقاله، «آثار قرنطینه‌ی جهانی کووید ۱۹ بر ماه ما» عدم قطعیت را رد می‌کند. آنها معتقدند که این نتیجه‌گیری مبهم به نظر می‌رسد و ادعا می‌کند که کاهش دمای ماه به وضوح به یک قرنطینه جهانی مربوط می‌شود.
پراساد تأکید می‌کند که پژوهش‌های آینده برای درک بهتر نتایج مشاهدات آنها لازم است. او می‌گوید: در نبود هر توضیح ملموس دیگری برای مشاهده افت غیرعادی دما که دقیقا با دوره قرنطینه شدید مصادف شده، احتمالا قرنطینه کووید ۱۹ تنها علت است.