بازداشت دوترته در مانیل؛ پای رئیس‌جمهور پیشین فیلیپین به دادگاه لاهه باز می‌شود؟

گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو به نقل از رویترز؛ رودریگو دوترته، رئیس‌جمهور پیشین فیلیپین، روز سه‌شنبه هنگام ورود به فرودگاه مانیل، پایتخت این کشور، به درخواست دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) بازداشت شد. این اقدام، گامی کلیدی در پیگیری پرونده‌ی هزاران قتل فراقانونی است که در دوران ریاست‌جمهوری او رخ داده‌اند.

دفتر فردیناند مارکوس جونیور، رئیس‌جمهور کنونی فیلیپین، تأیید کرده است که بازداشت دوترته بر اساس حکم اینترپل انجام شده است.

سیاست جنجالی «جنگ با مواد مخدر» و پیامدهای آن

دوترته که در سال ۲۰۱۶ با وعده‌ی سرکوب بی‌امان قاچاقچیان مواد مخدر به قدرت رسید، سیاست‌های سختگیرانه‌ای را در این زمینه اجرا کرد. او در سخنرانی‌های خود بارها گفته بود: «من قاچاقچیان مواد مخدر را نابود خواهم کرد.»

اما این سیاست به قیمت جان هزاران نفر تمام شد. پلیس فیلیپین اعلام کرده است که ۶۲۰۰ مظنون در جریان عملیات‌های مبارزه با مواد مخدر کشته شده‌اند، اما گروه‌های حقوق بشری معتقدند که تعداد قربانیان بسیار بیشتر از این رقم است.

در واکنش به انتقادات، دوترته بارها تأکید کرده که هیچ‌گاه دستور قتل مظنونان را صادر نکرده و تنها به پلیس اجازه‌ی استفاده از سلاح در دفاع از خود را داده است.

دیوان کیفری بین‌المللی تحقیقات درباره‌ی جنایات ادعاشده در فیلیپین را از سال ۲۰۱۹ آغاز کرد، اما دوترته همان سال کشورش را از عضویت در این دادگاه خارج کرد. با این حال، این دادگاه اعلام کرده است که جرایمی که پیش از خروج فیلیپین از این معاهده رخ داده‌اند، همچنان در حوزه‌ی صلاحیت آن قرار دارند.

بازداشت دوترته می‌تواند به محاکمه‌ی احتمالی او در لاهه منجر شود و پیام روشنی درباره‌ی مسئولیت‌پذیری رهبران سیاسی در قبال نقض حقوق بشر ارسال کند.

اولین واکنش دوترته: «من جرمی مرتکب نشده‌ام»

در ویدئویی که دخترش، ورونیکا دوترته، در اینستاگرام منتشر کرد، رئیس‌جمهور پیشین با لحنی اعتراض‌آمیز از بازداشت خود سخن گفت.

او در این ویدئو اظهار داشت: «قانون چیست و من چه جرمی مرتکب شده‌ام؟»

وی در ادامه افزود: «من با میل خود اینجا نیامدم. کسی دیگر مرا آورده است. حالا شما باید پاسخگوی این محرومیت از آزادی باشید.»

دوترته هنگام بازگشت از هنگ‌کنگ، در حالی که یک کت رسمی و پیراهن راه‌راه بر تن داشت، در فرودگاه مانیل بازداشت شد. تصاویر منتشرشده نشان می‌دهند که او در کنار چند افسر پلیس و اعضای گروه تحقیق و کشف جرایم دیده می‌شود.

سالوادور پانلو، مشاور حقوقی سابق دوترته، این بازداشت را «غیرقانونی» خوانده و مدعی شده که رئیس‌جمهور پیشین از حق داشتن وکیل محروم شده است.

او در بیانیه‌ای اعلام کرد: «دیوان کیفری بین‌المللی هیچ صلاحیتی برای رسیدگی به امور داخلی فیلیپین ندارد. این بازداشت یک اقدام سیاسی است.»

اما در مقابل، سازمان دیده‌بان حقوق بشر از این اقدام استقبال کرده و آن را «نقطه‌ی عطفی برای اجرای عدالت» در فیلیپین خوانده است.

در بیانیه‌ی این سازمان آمده است: «بازداشت دوترته گامی مهم برای تحقق عدالت است. این اقدام نشان می‌دهد که هیچ فردی، حتی یک رئیس‌جمهور سابق، فراتر از قانون نیست.»

آینده‌ی پرونده دوترته؛ انتقال به لاهه

بازداشت دوترته، آغاز فرآیندی پیچیده است که می‌تواند به محاکمه‌ی او در دیوان کیفری بین‌المللی منجر شود. با این حال، انتقال او به لاهه ممکن است با موانع قانونی و دیپلماتیک مواجه شود، به‌ویژه اگر مقامات فیلیپین تصمیم بگیرند که او را تحویل ندهند.

با توجه به موضع‌گیری‌های تند دوترته در گذشته علیه دیوان کیفری بین‌المللی، مشخص نیست که دولت کنونی فیلیپین چگونه با این پرونده برخورد خواهد کرد. اما برای بسیاری از قربانیان و خانواده‌هایشان، این بازداشت امیدی تازه برای تحقق عدالت به شمار می‌رود.