مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا؛ چرا تحلیگران ایران را در موضع برتر می‌دانند؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو؛ دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، در اظهارات خود ادعا کرد که قرار است «روز شنبه با ایران به‌صورت مستقیم و در سطح بسیار بالا دیدار» داشته باشد. او در برابر خبرنگاران گفت:
«ما با آن‌ها مستقیماً در تماس هستیم. بعضی‌ها می‌گویند مذاکرات با واسطه خواهد بود، اما خیر این یک دیدار مستقیم است.»

اما در فضای واقعی دیپلماسی، نه‌تنها نشانه‌ای از شکل‌گیری مذاکره مستقیم میان تهران و واشنگتن دیده نمی‌شود، بلکه مجموعه‌ای از داده‌ها نشان می‌دهد که ایران، مسیر غیرمستقیم را نه‌تنها ترجیح داده، بلکه آگاهانه برای آن طراحی دیپلماتیک کرده است.

مذاکره غیرمستقیم چگونه عمل می‌کند؟

در عرف روابط بین‌الملل، مذاکره غیرمستقیم زمانی اتفاق می‌افتد که یکی یا هر دو طرف، به دلیل ملاحظات سیاسی، حیثیتی، هویتی یا امنیتی، حاضر به گفت‌وگوی رودررو نباشند. این نوع مذاکره معمولاً با حضور یک کشور یا نهاد میانجی انجام می‌شود که پیام‌ها را منتقل کرده و فضای گفت‌وگو را حفظ می‌کند.

در مذاکره غیرمستقیم، دو شکل رایج وجود دارد:

1. دو طرف در مکان‌های جداگانه هستند و پیام‌ها از طریق واسطه منتقل می‌شود.

2. هر دو در یک ساختمان هستند ولی در اتاق‌های جداگانه‌اند و باز هم واسطه انتقال‌دهنده دیدگاه‌هاست.

ایران چگونه موضع قدرت خود را تحکیم کرد؟

ایران در جریان مذاکرات اخیر، با استفاده هوشمندانه از ابزار دیپلماسی، ابتکار عمل را در دست گرفت. برخلاف خواست آمریکا که سعی داشت امارات را به‌عنوان واسطه تحمیل کند، ایران کشور «عمان» را به‌عنوان میانجی وجیه و بی‌طرف پذیرفت. عمان، کشوری با سابقه میانجی‌گری موفق، بار دیگر نقش انتقال‌دهنده پیام‌ها را ایفا کرد.

از منظر محتوایی نیز ایران تنها حاضر به گفت‌وگو پیرامون موضوعات هسته‌ای شده و هیچ محور فراتر از برجام را نپذیرفته است. این موضع شفاف، از ابتدا بر اساس راهبرد ترسیم‌شده رهبری شکل گرفت:
– مذاکره فقط در موضوع هسته‌ای
– آن هم صرفاً درباره تعهدات اجرا نشده آمریکا در چارچوب برجام
– با واسطه‌گری کشوری مورد وثوق، نه تعیین‌شده از سوی طرف مقابل

این شیوه برخورد، ابزار "مذاکره‌طلبی نمایشی" را از دست آمریکا خارج کرد و ابتکار رسانه‌ای را به ایران بازگرداند.

دروغ مذاکره مستقیم؛ روایت‌سازی آمریکایی برای مهار فشار داخلی و خارجی

ادعای ترامپ درباره گفت‌وگوی مستقیم، در حقیقت نوعی تاکتیک رسانه‌ای برای کاستن از فشارهای داخلی است. دولت او در هفته‌های اخیر به دلیل:

• ناتوانی در بازگرداندن ایران به میز مذاکره در چارچوب خواسته‌های یک‌جانبه

• شکست در ائتلاف‌سازی منطقه‌ای

• و خنثی‌شدن طرح فشار حداکثری

با انتقادهای گسترده‌ای در داخل و حتی در بین متحدان سنتی خود روبه‌رو شده است.

در چنین فضایی، اظهارات نمایشی درباره "مذاکره مستقیم" بیشتر مصرف تبلیغاتی دارد تا واقعیت دیپلماتیک.

ایران مسیر مذاکرات را از موضع برابر پیش می‌برد

همزمان با این تحولات، سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان در بدو ورود به عمان، در گفت‌وگویی صریح اعلام کرد:
«نیت ما رسیدن به یک توافق شرافتمندانه و منصفانه از موضع برابر است. اگر طرف مقابل هم با همین نیت آمده باشد، امکان تفاهم اولیه وجود دارد.»

او تأکید کرد که اگر اراده واقعی از طرف مقابل وجود داشته باشد، درباره جدول زمانی گفت‌وگوها هم می‌توان تصمیم گرفت.

این مواضع نشان می‌دهد که ایران نه‌تنها شرایط را برای هرگونه گفت‌وگوی واقعی تعریف کرده، بلکه چارچوب عزتمندانه‌ای برای آن ترسیم کرده است.

اولین واکنش ترامپ به مذاکرات غیرمستقیم

ترامپ در اولین واکنش به مذاکرات غیر مستقیم ایران وآمریکا اظهار داشت: مذاکرات میان واشنگتن و تهران به‌خوبی پیش می‌رود و در مسیر درستی قرار دارد.

شامگاه شنبه نیز کاخ سفید در خصوص مذاکرات غیر مستقیم نمایندگان ایران و آمریکا در عمان اعلام کرد: مذاکرات با ایران بسیار مثبت و سازنده بود.

در بیانیه صادره از سوی کاخ سفید در این خصوص آمد: ویتکاف (نماینده ویژه رئیس جمهور آمریکا در امور غرب آسیا) به عراقچی اطمینان داد که دستوراتی از ترامپ دریافت کرده است تا در صورت امکان، اختلافات دو کشور را از طریق گفت‌و‌گو و دیپلماسی حل کند.

بیانیه مذکور اضافه کرد: این مسائل بسیار پیچیده هستند و ارتباط امروز ویتکاف، فرستاده ویژه گامی رو به جلو برای دستیابی به یک نتیجه دوجانبه سودمند بود.

طرفین توافق کردند که شنبه آینده دوباره با هم دیدار کنند.

مذاکره مثبت و سازنده

در نهایت، روشن است که ادعای مذاکره مستقیم ترامپ، چیزی بیش از یک مانور رسانه‌ای برای ترمیم چهره آسیب‌دیده‌اش نبود. برخلاف این ادعا، ایران با هدایت دیپلماسی دقیق، مسیر گفت‌وگو را بر اساس منافع و اصول خود تعریف کرده، بدون آن‌که زیر بار خواسته‌های تحمیلی آمریکا برود.

در این بازی پیچیده، اگرچه ترامپ سعی کرد با هیاهو فضای دیپلماتیک را به نفع خود بچرخاند، اما حقیقت میدان، به نفع ایران رقم خورده است.