قرآن نه فقط کتاب فقه، بلکه کتاب زندگی است

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، حجت‌الاسلام محمدعلی مهدوی‌راد قرآن‌پژوه برجسته معاصر و استاد گروه قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه تهران در برنامه تلویزیونی دارالعلم به بررسی نقش قرآن در زندگی معاصر و آسیب‌شناسی نگاه سطحی به کتاب آسمانی مسلمانان پرداخت.

جایگاه قرآن در زندگی امروز

حجت الاسلام مهدوی راد در پاسخ به پرسش نخست کارشناس برنامه درباره جایگاه واقعی قرآن در زندگی مسلمانان امروز، گفت: «سؤال سختی است و پاسخ به آن شاید از خود سوال هم دشوارتر باشد. آیا ما با قرآن زندگی می‌کنیم یا تنها از آن برای تبرک و شعار بهره می‌جوییم؟

وی قرآن را سازنده‌ترین، مهم‌ترین و دقیق‌ترین سند زیست سالم و مؤمنانه دانست و تصریح کرد: قرآن سند مسلمانی ماست و ما بر اساس چشم‌انداز نهایی و کلی قرآن، با این کتاب آسمانی، دوگونه انس وتعامل می‌توانیم داشته باشیم که مواجهه با آن، دقیقاً براساس جایگاهی که قرآن در زندگی و ذهن و زبان ما دارد، تبیین می‌شود.

این قرآن پژوه ادامه داد: اولین مورد، انس تمدنی، علمی، دانشی و فکری با قرآن است؛ همانند یک فقیه، متکلم یا فیلسوفی که به قرآن مراجعه و دیدگاه‌های فقهی خود را از آن استخراج می‌کند و دیگری انس هدایت پذیرانه، هدایت جویانه است که در حوزه عمل، تعامل و زیست مومنانه به ما جواب می‌دهد.

وی افزود: ما بر این باوریم که قرآن کتاب هدایت است و زبان آن نیز هدایتگر است، این امر بدان معناست که در مسیر زندگی و هدایت به قله‌های معرفت و انسانی، زندگی کردن وکرامت، قرآن دست همه انسان‌ها را می‌گیرد.

نقش تمثیل‌های قرآنی در هدایت انسان

مهدوی‌راد در ادامه تمثیل‌های قرآنی را از معارف بسیار لطیف، آموزنده و جهت دهنده در قرآن عنوان کرد و با اشاره به تمثیل «انزال باران» گفت: «همان‌طور که باران بر زمین می‌بارد و هر گودال به اندازه خود از آن بهره می‌برد، هدایت افراد براساس آموزه‌های قرآنی برای همگان است و قرآن نیز برای همه انسان‌ها نازل شده، اما هر کس به اندازه ظرفیت درونی‌اش از آن بهره‌مند می‌شود». این نگاه، مخاطب را به درون خود می‌برد تا ببیند چقدر برای دریافت معارف وحی آماده شده و آمادگی هدایت‌یابی را در خود ایجاد کرده است.

این اندیشمند علوم اسلامی با تاکید بر اینکه زندگی با زیست قرآنی، انبار معلومات نمی‌خواهد خاطر نشان کرد: برای زندگی قرآنی، همین‌که در حد متن عربی قرآن به زبان مقصد فهمیدنی باشد کافی است. براساس دیدگاه ائمه معصومین (ع) ما باید به قرآن مراجعه و در آیات آن تعقل کنیم. بسیاری از ما صرفاً با ظاهر قرآن مأنوس هستیم، درحالی‌که قرآن آمده تا سبک زندگی ما را بسازد و تغییر دهد.

نسبت قرآن با نظام فقهی

یکی از محور‌های کلیدی گفت‌و‌گو با این قرآن پژوه، بررسی نسبت قرآن با نظام فقهی بود و اینکه آیا قرآن صرفاً منبعی برای استنباط احکام است؟ دکتر مهدوی‌راد در این زمینه با ارجاع به تقسیم‌بندی‌های تاریخی آیات قرآن، به ویژه در قرون اولیه اسلامی، تأکید کرد: نگاه محدود به «آیات الاحکام» یک خطای رایج است؛ زیرا قرآن نه فقط کتاب فقه، بلکه کتاب زندگی است، گرچه فقه بخشی از آن است، اما نباید به تمامیت قرآت تقلیل یابد.

این پژوهشگر نامدار علوم قرآنی افزود: برخی از علمای شیعه، به‌ویژه شهید ثانی معتقد بودند تعداد آیات‌الاحکام بسیار بیشتر از چیزی است که در نگاه سنتی مطرح می‌شود؛ اما فراتر از آن، آیات اخلاقی، اجتماعی، تربیتی و قصصی قرآن، اساساً برای «ساختن انسان و جامعة مؤمنانه» و نه فقط برای فتوا نازل شده‌اند.

سنت، مبیّن آیات الهی

مهدوی‌راد درباره نسبت سنت و قرآن با استناد به برخی روایات گفت: سنت، مبیّن آیات الهی است که در کنار قرآن، نقشه راه و نتایج آن را نشان می‌دهد.

این استاد علوم قرآن و حدیث، در ادامه به جایگاه عقل در تفسیر قرآن پرداخت و ضمن تأیید اینکه در سنت اسلامی به اهمیت عقل به‌شدت تأکید شده است تاکید کرد: عقل در قرآن نه‌تنها نفی نشده، بلکه به‌عنوان ابزاری برای فهم حقیقت و زیستن بر پایه وحی معرفی شده است. بر اساس روایات ائمه معصومین (ع) نیز عقل و تعقل، شرط تحقق ایمان معرفی شده است.

وی در پایان، با نقل حدیثی از امام علی (ع) که «اقامه قرآن» را واجب می‌داند، خاطر نشان کرد: باید قرآن، توحید و سنت را به متن زندگی خود بیاوریم.