بیات: ضعف پیوند دانشگاه و صنعت، حلقه مفقوده توسعه اقتصادی کشور است

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، گفتگویی با موضوع «نقش دانشگاه در تحقق شعار سال برای پیوند میان صنعت و دانشگاه در جهت تولید» و با حضور مهرداد بیات (دکترای مهندسی صنایع و استاد رشته کسب و کار) برگزار شد.

مهرداد بیات گفت: بحث سرمایه‌گذاری و تولید، در گرو همدلی و همکاری میان اجزای مختلف سیستم است. وی گفت: امنیت سرمایه‌گذاری اولین موضوعی است که مطرح می‌شود، اما این فقط بخشی از ماجراست.  در تمام کتاب‌های مدیریت، بحث سیستم مطرح است. سیستم یعنی مجموعه‌ای از اجزا که باید با هماهنگی کامل حرکت کنند. اگر بهترین سرمایه‌گذار، بهترین ماشین‌آلات و بهترین تکنولوژی را هم داشته باشیم، بدون همدلی پیشرفتی حاصل نخواهد شد.  متأسفانه قوانین و مقررات ما یکپارچه نیستند و هر وزارتخانه مسیر خود را می‌رود.

وی با اشاره به اهمیت درک صحیح از مفهوم سیستم افزود: «سیستم یعنی مجموعه‌ای از اجزا که هر یک ویژگی‌هایی دارند و بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند. اگر یک عضو بدن درد بگیرد، بقیه اعضا نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرند. اقتصاد نیز همین است؛ وقتی لنگ می‌زند، همه‌چیز دچار مشکل می‌شود.»

وی تأکید کرد: برای شروع هر فعالیت تولیدی یا سرمایه‌گذاری، تحقیق و برنامه‌ریزی ضرورت دارد. اصطلاحاً به آن FS (امکان‌سنجی) گفته می‌شود. در سال ۱۳۴۶، روس‌ها که برای ساخت ماشین‌سازی اراک آمدند، ابتدا تأکید کردند که باید مرکز آموزش ساخته شود، سپس کارخانه. همین روند در ذوب‌آهن و تراکتورسازی تبریز نیز رعایت شد.

ضعف ارتباط دانشگاه و صنعت

وی گفت: یکی از حلقه‌های مفقوده در توسعه اقتصادی کشور، نبود تعامل مؤثر و هدفمند میان دانشگاه و صنعت است. در حال حاضر، دفاتری تحت عنوان دفتر ارتباط صنعت و دانشگاه در وزارتخانه‌ها و کارخانجات بزرگ کشور وجود دارند، اما این دفاتر صرفاً شکلی و فاقد فعالیت مؤثر هستند. دانشگاه‌ها در حال حاضر تنها حدود ۳۰ درصد از هزینه‌های خود را از دولت دریافت می‌کنند و ۷۰ درصد باقی‌مانده را باید از طریق پروژه‌های تحقیقاتی و همکاری با صنایع تأمین کنند. اما متأسفانه این تعامل به درستی شکل نگرفته است.

وی افزود: در شرایطی که صنعت کشور با چالش‌های پیچیده‌ای همچون عدم توانایی در ساخت برخی قطعات استراتژیک مانند گیربکس مواجه است، دانشگاه‌ها می‌توانند با اجرای پروژه‌های تحقیقاتی کاربردی، بخشی از این نیازها را برطرف کنند.

وی ادامه داد: «برای مثال، در حوزه خودروسازی، دانشگاه علم و صنعت می‌تواند با طراحی آلیاژهای جدید و بهینه‌سازی قطعات خودرو، علاوه بر ارتقای کیفیت محصولات، هزینه‌های تولید را نیز کاهش دهد. این امر در صورت تقویت ارتباط بین صنعت و دانشگاه کاملاً امکان‌پذیر است. امروزه در جهان، شرکت‌هایی مانند تسلا از همکاری با دانشگاه‌ها بهره می‌برند تا به جای استفاده از سوخت‌های فسیلی، بخشی از سیستم‌های خود را به صورت برقی و هوشمند طراحی کنند. اما متأسفانه در کشور ما چنین همکاری‌هایی بسیار محدود و ناکارآمد است.

آسیب‌شناسی تعامل دانشگاه و صنعت

بیات با آسیب‌شناسی تعامل میان دانشگاه و صنعت افزود: مشکل تنها در نبود ارتباط نیست؛ بلکه در کیفیت پایین ارتباط موجود است. بسیاری از پروژه‌هایی که در دانشگاه تعریف می‌شود، کاربرد واقعی در صنعت ندارد یا بدون نیازسنجی از صنایع طراحی شده‌اند. در برخی موارد، صنایع نیز تمایل کافی برای استفاده از ظرفیت دانشگاه‌ها ندارند و ترجیح می‌دهند مشکلات خود را از طریق روش‌های غیرعلمی یا واردات حل کنند.

این فاصله زمانی بیشتر آشکار می‌شود که می‌بینیم برخی از تولیدات نوآورانه دانشگاهی، مانند پروژه‌های نانوکاشی یا تکنولوژی‌های چاپ دارویی، سال‌ها قبل به سرانجام رسیده‌اند اما صنایع داخلی بی‌اطلاع مانده‌اند و همچنان به دنبال واردات مشابه خارجی هستند.

وی تأکید کرد: برای حل این معضل، باید سیاست‌های ارتباط دانشگاه و صنعت به طور جدی بازنگری شود. ایجاد دفاتر ارتباط فعال، تشویق صنایع به بهره‌گیری از توان پژوهشی دانشگاه‌ها، تعریف پروژه‌های مشترک هدفمند و نظارت مؤثر بر حسن اجرای این همکاری‌ها از جمله راهکارهای ضروری در این مسیر است.

دانشگاه‌های علمی کاربردی و مراکز ملی مهارت باید نقش فعال‌تری در این زمینه ایفا کنند و با تربیت نیروی کار متخصص و کارآزموده، نیازهای واقعی صنعت را پاسخ دهند.

مشکلات اساسی در فرآیند تولید

وی با اشاره به چالش‌های موجود در حوزه تولید افزود: مشکلاتی همچون کمبود منابع مالی، قوانین دست‌وپاگیر، عدم اطلاع‌رسانی صحیح و عدم همکاری میان ارگان‌ها از جمله موانع اصلی توسعه تولید در کشور است. مثلاً در صنعت چاپ دارویی، پنج سال است که در ایران قوطی‌های خاص تولید می‌شود، اما بسیاری از فعالان صنعت خبر ندارند و همچنان وابسته به ترکیه هستند.

در اردکان یزد، تولید نانوکاشی پنج سال پیش انجام شد، اما بسیاری همچنان به دنبال فناوری خارجی هستند. این نمونه‌ای از ضعف در اطلاع‌رسانی است.

وی افزود: ارتباط صنعت و دانشگاه باید واقعی و موثر باشد تا این دستاورد‌ها به صنعت منتقل شوند. در دانشگاه باید استعداد‌های دانشجویان کشف شود. به جای پس زدن دانشجو، باید او را تشویق و حمایت کنیم. باید با زبان بدن، رفتار و فعالیت‌های دانشجویان آشنا شویم و آنها را تشویق کنیم. هر موفقیتی، هرچند کوچک، باید با تحسین همراه باشد.

 امروز ما به تکنسین‌های ماهر نیاز بیشتری داریم تا مهندسین صرفاً تئوری. دانشگاه‌های علمی کاربردی و ملی مهارت باید در تربیت نیروی عملیاتی و تکنسین‌های توانمند بیشتر تلاش کنند.

کشوری که ۲۶۱ روز آفتابی دارد و در مناطق جنوبی دمای ۷۲ درجه ثبت می‌شود، باید از انرژی خورشیدی حداکثر استفاده را ببرد. در مناطقی مثل منجیل و آذربایجان انرژی باد و انرژی ژئوترمال در دسترس است، اما تاکنون استفاده مناسبی از این منابع نشده است.

وی در پایان تأکید کرد: باید با تنظیم برنامه‌های مدون، فرم‌های مکتوب و سیستم‌های نظارتی قوی، دستگاه‌های اجرایی را پاسخگو کرد.هر پیشنهادی که از سوی دانشگاه و دانشجو ارائه می‌شود، باید مستندسازی، بررسی، ابلاغ و پیگیری شود. وزرا و معاونان باید در برابر اهمال در اجرای طرح‌ها پاسخگو باشند.