دانشگاه؛ محور استقلال علمی و دفاعی کشور/ تحقیقات دانشگاهی شاه کلید چالش‌های پساجنگ

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- رها باقری: دانشگاه‌ها در دوران جنگ، همواره یکی از مهم‌ترین سنگرهای دفاع از امنیت ملی بوده‌اند. مرور تاریخ دفاع مقدس، گواهی روشن بر این ادعاست؛ دورانی که دانشگاهیان، مهندسان، اساتید و دانشجویان بسیجی با راه‌اندازی «جهاد دانشگاهی» و تیم‌های تخصصی طراحی، موفق به تولید پل‌های شناور، تانک‌های بومی، راکت‌ها و سامانه‌های مهندسی معکوس شدند.

وزیر علوم با تأکید بر نقش مؤثر نهادهای علمی در دوران بحرانی، گفت: «ما دانشگاهیان از همین امروز برای دوران پساجنگ آماده هستیم، به‌طوری‌که پارک‌های فناوری، شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز علمی ما فعال هستند.»

نقش بی‌بدیل دانشگاه‌ها در میدان جنگ

این فعالیت‌ها نه در پشت جبهه، بلکه در خط مقدم میدان جنگ انجام شد و همین الگو امروز نیز در بحران‌های نوین از سوی نهادهای علمی کشور تکرار می‌شود. به همین دلیل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، نقش دانشگاه‌ها در حفظ و ارتقای امنیت ملی را حیاتی دانست و بر آمادگی کامل مراکز علمی در دوره‌های بحرانی تأکید کرد.

حسین صراف، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در این باره گفت: «شعار دانشگاه در خدمت جنگ در دوران دفاع مقدس محقق شد؛ دانشگاهیان در خدمت جامعه بودند، مهندسان پل ساختند، پزشکان به امداد مشغول شدند و امروز نیز دانشگاهیان، اعم از اساتید و دانشجویان، خود را در قبال مردم مسئول می‌دانند.»

او افزود: «ما از همین امروز برای دوران پساجنگ آماده‌ایم. پارک‌های فناوری، شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز علمی کشور در حال فعالیت هستند و تلاش داریم دین خود را در عرصه علم و فناوری ادا کنیم.»

جایگاه دانشگاه‌ها در نگاه راهبردی مقام معظم رهبری

رهبر معظم انقلاب اسلامی همواره نگاهی راهبردی و کل‌نگر به نهاد دانشگاهی داشته‌اند؛ از نظر ایشان، دانشگاه صرفاً محل تولید علم نیست، بلکه منبع اقتدار، استقلال و قدرت ملی کشور محسوب می‌شود. ایشان تأکید داشته‌اند که دانشگاه‌ها باید در خط مقدم حل مسائل اساسی کشور قرار گیرند و نخبگان علمی بخشی از ساختار امنیت، اقتصاد، فرهنگ و رسانه هستند، نه بیرون از آن.

رهبر انقلاب بارها تأکید فرموده‌اند: «دانشگاه‌ها باید موتور محرکه تحول علمی و فناوری کشور باشند و در پشتیبانی از امنیت ملی نقش کلیدی ایفا کنند.» این نگاه، نشان‌دهنده پیوند عمیق بین علم، سیاست، امنیت و توسعه پایدار در ایران است.

دانشگاه، محور استقلال علمی و دفاعی کشور

رهبر معظم انقلاب اسلامی، همواره بر نقش راهبردی دانشگاه‌ها در حرکت کشور به‌سوی پیشرفت، اقتدار و خودکفایی تأکید داشته‌اند. از نگاه ایشان، پیوند مؤثر و واقعی بین دانشگاه و صنعت، یکی از ارکان اصلی پیشرفت علمی، رشد اقتصادی و افزایش توان دفاعی کشور است. این دیدگاه برخاسته از یک نگاه عمیق و راهبردی به جایگاه علم در قدرت‌سازی ملی است؛ نگاهی که دانشگاه را نه صرفاً محل آموزش، بلکه مرکز تولید قدرت نرم و بستر توسعه فناوری‌های پیشرفته می‌داند.

تأکید رهبری بر اتصال نهاد علم به ساختار تولید کشور

رهبر انقلاب بارها در دیدار با دانشگاهیان و مسئولان حوزه علم و فناوری تأکید کرده‌اند که «دانشگاه‌ها باید به صنعت و نیازهای کشور متصل شوند» و این اتصال نباید فقط در حد شعار باقی بماند. ایشان این موضوع را لازمه تحقق اقتصاد مقاومتی، استقلال ملی و کاهش وابستگی به بیگانگان دانسته‌اند. از نگاه ایشان، اتصال دانشگاه به صنعت، ضامن توسعه پایدار کشور و ستون فقرات پیشرفت دفاعی و امنیتی ایران است.

در بیانات مختلف، رهبر انقلاب با صراحت فرموده‌اند: «علم، در صورتی ارزشمند است که در خدمت زندگی مردم و قدرت ملی قرار گیرد.»

این نگاه به‌خوبی نشان می‌دهد که فناوری‌های بومی، صنایع دفاعی، و توانمندی‌های فناورانه کشور باید بر پایه دانش داخلی و ظرفیت دانشگاهی شکل گیرند.

دانشگاه؛ موتور محرکه نوآوری در حوزه دفاعی

در عرصه دفاع و امنیت نیز رهبر انقلاب، دانشگاه را بازوی علمی و خلاق نیروهای مسلح معرفی کرده‌اند. ایشان با اشاره به پیشرفت‌های دفاعی کشور در حوزه‌هایی مانند موشک‌ها، پهپادها، پدافند هوایی، جنگ الکترونیک و سایبر، بارها تأکید کرده‌اند که این موفقیت‌ها حاصل اعتماد به دانشمندان جوان، شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز دانشگاهی بوده است.

این رویکرد، دانشگاه را نه فقط ناظر، بلکه کنش‌گر فعال در پیشرفت دفاعی کشور معرفی می‌کند. حضور نخبگان دانشگاهی در پروژه‌های صنایع نظامی، همکاری با نیروهای مسلح در زمینه تکنولوژی‌های نوین، و توسعه فناوری‌های بومی دفاعی، بخشی از تحقق این راهبرد کلان است.

دانشگاه، پیش‌ران اقتصاد دانش‌بنیان و قدرت نرم ملی

از منظر رهبری، دانشگاه‌ها باید نه‌تنها در حوزه نظامی، بلکه در همه حوزه‌های کلیدی از جمله انرژی، زیست‌فناوری، پزشکی، فناوری اطلاعات، هوافضا و کشاورزی، به تولید دانش و راه‌حل برای کشور بپردازند. ایشان بارها هشدار داده‌اند که فاصله گرفتن دانشگاه از مسائل واقعی کشور، آن را به نهاد غیراثرگذار تبدیل می‌کند. بنابراین، حضور دانشگاه در میدان صنعت، راهبردی برای حفظ استقلال، شکوفایی علمی و مقاوم‌سازی اقتصاد کشور است.

سنگرهای دفاعی دانشگاه‌ها در شرایط بحرانی

در شرایط جنگی یا بحرانی، دانشگاه‌ها با بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی و تخصصی خود، می‌توانند در چند محور اساسی به امنیت ملی کمک کنند:

۱. تحقیقات و توسعه فناورانه

دانشگاه‌ها با انجام تحقیقات پیشرفته، می‌توانند به بازسازی کشور پس از جنگ کمک کرده و فناوری‌های نوینی در حوزه‌های انرژی، کشاورزی، بهداشت و زیرساخت ارائه دهند.

۲. تربیت نیروی انسانی متخصص

آموزش و تربیت نیروهای تخصصی برای بازسازی و توسعه کشور، از مهم‌ترین وظایف دانشگاه‌ها در دوران پساجنگ است. این نیروها در حوزه‌هایی مانند خدمات عمومی، مدیریت بحران و توسعه صنعتی نقش‌آفرینی می‌کنند.

۳. ارائه مشاوره‌های علمی و راهبردی

دانشگاه‌ها می‌توانند به دولت و بخش خصوصی مشاوره‌های تخصصی در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و فرهنگی ارائه دهند و نقش مؤثری در سیاست‌گذاری‌های کلان ایفا کنند.

۴. توسعه فناوری‌های دفاعی و امنیتی

در حوزه تحقیقات نظامی و فناوری‌های دفاعی مانند موشک‌ها، پهپادها، سامانه‌های راداری، جنگ الکترونیک و امنیت سایبری، دانشگاه‌ها به‌عنوان بازوی علمی نیروهای دفاعی عمل می‌کنند.

دانشگاه‌ها؛ هدف دشمنان علم و اقتدار

تجربه دفاع مقدس ثابت کرده که دانشگاه‌ها یکی از مؤثرترین نهادها در مدیریت بحران‌های ملی هستند. در همین راستا، ترور نخبگان علمی در سال‌های اخیر نشان‌دهنده آن است که دشمنان، تأثیر و جایگاه راهبردی این نهادها را به‌خوبی درک کرده‌اند. به همین دلیل، حفاظت از نخبگان علمی و تقویت ظرفیت‌های دانشگاهی از الزامات دوران جنگ و پساجنگ به‌شمار می‌آید.

دانشگاه، محور اقتدار ملی در دوران بحران

با مرور عملکرد دانشگاه‌ها در دوران دفاع مقدس و نقش فعلی آن‌ها در پیشرفت‌های دانش‌بنیان، به‌روشنی می‌توان گفت که دانشگاه‌ها یکی از ارکان اصلی امنیت ملی و توسعه کشور هستند. آینده ایران، وابسته به قدرت علمی و فناورانه‌ای است که در همین مراکز شکل می‌گیرد؛ از این‌رو، حمایت، تجهیز و توجه به دانشگاه‌ها باید در اولویت سیاست‌گذاری‌های کلان قرار گیرد.