چرا آلمان از ورود پناهندگان و مهاجرین استقبال می‌کند؟

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو؛ مهاجرت به آلمان همواره موضوعی چالش‌برانگیز بوده است که نظرات مختلفی را در پی داشته است. آلمان سال‌هاست با چالش‌های جمعیتی و اقتصادی روبه‌روست. نرخ باروری ۱.۵ فرزند به‌ازای هر زن و پیش‌بینی کاهش ۲۵ میلیون نفری جمعیت تا سال ۲۰۵۰، کشور را با بحران کاهش نیروی کار مواجه کرده است. در حالی که برخی معتقدند مهاجرت به آلمان می‌تواند به باری مالی برای دولت و نظام رفاهی این کشور تبدیل شود، بررسی‌ها و تحقیقات جدید نشان می‌دهد که این روند در واقع می‌تواند به‌ویژه در بلندمدت، به رشد اقتصادی آلمان کمک کند. این تناقضات در تحلیل‌های اقتصادی در پی مطالعه‌ای جدید از سوی مارتین فردینگ، اقتصاددان برجسته آلمانی، به‌شدت برجسته شده است. فردینگ در مطالعه‌ خود نتیجه می‌گیرد که مهاجرت نه تنها هزینه‌ای برای دولت ندارد بلکه می‌تواند در درازمدت باعث رشد و افزایش درآمدهای آلمان شود. 

به گزارش بلومبرگ، اقتصاددانان و جمعیت‌شناسان اتفاق نظر دارند که آلمان چاره‌ای جز پذیرش مهاجرت ندارد نه فقط به دلایل انسانی، بلکه به دلایل راهبردی اقتصادی که به آینده کشور گره خورده است. با پیر شدن جمعیت و کاهش نرخ تولد، مهاجرت با تمام ظرفیت‌های انسانی و مهارتی‌اش، نقشی حیاتی در پایداری بازار کار و نظام رفاه اجتماعی دارد.

تاثیر مثبت مهاجرت بر رشد اقتصادی

خبرگزاری دویچه وله در یک گزارش اشاره کرد که طبق مطالعه‌ای که توسط مارتین فردینگ، اقتصاددان معروف و مشاور اقتصادی دولت آلمان، ارائه شده، به‌طور شگفت‌آوری نشان می‌دهد که مهاجرت می‌تواند در بلندمدت برای آلمان بسیار سودآور باشد. فردینگ توضیح می‌دهد که افزایش سالانه ۲۰۰ هزار مهاجر به آلمان می‌تواند منجر به افزایش ۱۰۰ میلیارد یورویی در اقتصاد کشور شود. این پژوهش که در تاریخ ۶ ژوئن ۲۰۲۵ در برلین منتشر شد، برخلاف پژوهش‌های قبلی که مهاجرت را به‌عنوان یک هزینه سنگین برای دولت و نظام رفاهی ارزیابی می‌کردند، به تحلیل دقیق‌تر و واقع‌بینانه‌تر مهاجرت می‌پردازد.

فردینگ همچنین به این نکته اشاره کرده که هر مهاجر دائمی که وارد آلمان می‌شود، به‌طور متوسط ۷,۱۰۰ یورو از بار مالی دولت می‌کاهد. او معتقد است که هزینه‌های اولیه مهاجرت، از جمله کمک‌های دولتی برای پناهجویان و فرآیندهای ادغام، در نهایت با رشد اقتصادی بیشتر جبران می‌شود.

مهاجرین سودآورند یا هزینه‌آور؟

در حالی که فردینگ به تاثیرات مثبت مهاجرت بر رشد اقتصادی اشاره می‌کند، برند رافلهویزن، اقتصاددان دیگر، در سال گذشته با تحقیقی متفاوت به نتیجه‌گیری کاملاً متفاوتی رسید. رافلهویزن که تحلیل‌های اقتصادی خود را بر مبنای هزینه‌های بلندمدت مهاجرت تدوین کرده، به این نتیجه رسید که مهاجرت برای آلمان تا کنون ۵.۸ تریلیون یورو هزینه داشته است. رافلهویزن در تحلیل خود تنها به هزینه‌ها و فشارهای مالی مهاجرت بر بودجه دولت و صندوق‌های بیمه اجتماعی اشاره کرده است، در حالی که فردینگ بر این باور است که چنین محاسباتی ناقص هستند و تاثیرات مثبت مهاجرت، مانند پر کردن مشاغل خالی و تقویت تولید داخلی، در این تحلیل‌ها گنجانده نشده است.

این مقابله بین دو دیدگاه هنوز هم یکی از موضوعات داغ در بحث‌های اقتصادی آلمان است. برخی کارشناسان مانند فردینگ معتقدند که مهاجرت می‌تواند مشکلات اقتصادی کشور را حل کند، به‌ویژه در شرایطی که آلمان با بحران نیروی کار مواجه است.

مارسل فراتسشر، رئیس مؤسسه پژوهش‌های اقتصادی آلمان (DIW)، می‌گوید که مهاجران در کوتاه‌مدت بار اقتصادی بر دوش دارند، اما در بلندمدت سود زیادی به اقتصاد می‌رسانند و بدون آن‌ها، بسیاری از شرکت‌ها با مشکلات جدی مواجه خواهند شد.

به‌عنوان نمونه، دولت آلمان حدود ۱۲۰۰ یورو برای هر پناهنده صرف آموزش زبان می‌کند. با این حال، اگر یک پناهنده به اشتغال تمام‌وقت دست یابد، دولت در طول ده سال ۲۰ هزار یورو درآمد مالیاتی کسب می‌کند یعنی معادل بازدهی ۱۵۰۰ درصدی.

بحران نیروی کار ماهر در آلمان

در حال حاضر، آلمان به حدود ۲۸۸ هزار نیروی کار خارجی نیاز دارد تا با چالش‌های اقتصادی و کمبود نیروی انسانی مقابله کند.

از زمان تصمیم صدراعظم پیشین، آنگلا مرکل، برای باز کردن درهای کشور به روی سوری‌ها و دیگر پناه‌جویان در حال فرار از جنگ، آلمان در مرکز بحران مهاجرت اروپا قرار گرفته است. این تصمیم که مربوط به یک دهه پیش است، واکنش‌های شدیدی در سطح اروپا ایجاد کرد؛ جایی که جریان‌های راست‌گرای پوپولیست با بهره‌برداری از ترس‌های عمومی، سیاست‌های کشورهای مختلف از جمله ایتالیا و بریتانیا را تحت تأثیر قرار داده‌اند.

طبق گزارش مؤسسه تحقیقات اقتصادی آلمان (DIW)، آلمان برای حفظ سطح فعلی نیروی کار خود، سالانه به ۴۰۰ هزار مهاجر جدید نیاز دارد  عددی بیش از جمعیت شهر بن.

اما سیاست‌های ابتدایی آلمان در زمینه مهاجرت دچار اشکالاتی بوده‌اند، از جمله ممنوعیت اشتغال برای پناه‌جویان در ابتدای ورود که منجر به از بین رفتن مهارت‌ها و تجربیات مفید شد. همچنین، اسکان دادن پناه‌جویان در مناطق روستایی با نرخ بیکاری بالا، علی‌رغم مسکن ارزان‌تر، مانع ادغام مؤثر آن‌ها شده است.

یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها در آلمان، کمبود نیروی کار ماهر در برخی از بخش‌ها، به ویژه بخش سلامت است. ۶۸ هزار پزشک غیر آلمانی در آلمان مشغول به کار هستند و این رقم در حال افزایش است. مؤسسه تحقیقات بازار کار (IAB) تخمین زده که آلمان به سالانه ۴۰۰ هزار مهاجر متخصص نیاز دارد تا کمبود نیروی کار در بخش‌های مختلف، از جمله پزشکی، فناوری اطلاعات و ساخت و ساز، جبران شود. به‌ویژه با توجه به کاهش نرخ باروری در آلمان و افزایش جمعیت سالمند، نیروی مهاجر می‌تواند به عنوان یک راه‌حل بلندمدت برای این بحران عمل کند.

به طور کلی در کمتر از یک دهه، مهاجرین با ورود به بازار کار، تأسیس شرکت‌ها و پر کردن کمبود نیرو در بخش‌هایی مانند سلامت، فناوری، تولید و حمل‌ونقل از دریافت‌کنندگان کمک دولتی به تأمین‌کنندگان مالیات تبدیل شده‌اند.

چالش‌های ادغام و شکاف‌های جنسیتی

با وجود این مزایا، مهاجرت به آلمان همچنان با چالش‌هایی همراه است. یکی از مشکلات عمده، شکاف‌های جنسیتی در زمینه اشتغال مهاجران است. در حالی که ۷۳٪ مردان مهاجر در آلمان مشغول به کار هستند، تنها ۲۹٪ زنان مهاجر وارد بازار کار شده‌اند. این شکاف به دلایل مختلفی مانند هنجارهای فرهنگی و موانع ساختاری به‌ویژه در پذیرش مدارک تحصیلی خارجی ایجاد شده است.

این شکاف‌های جنسیتی به‌ویژه در پناهجویان سوری مشهود است، به طوری که بسیاری از زنان سوری که در کشور خود پرستار یا معلم بوده‌اند، به دلیل مشکلات در صدور مجوز کار و پذیرش مدارک، مجبور به پذیرش مشاغل کم‌مهارت‌تر شده‌اند.

تاثیرات مهاجرت بر بخش‌های ضروری

با این حال، مهاجران به‌ویژه پناهجویان سوری، در پر کردن خلأهای نیروی کار در بخش‌های ضروری مانند سلامت، لجستیک و خدمات اجتماعی بسیار موثر بوده‌اند. بر اساس گزارش‌های منتشر شده، ۶۱٪ از پناهجویان سوری تا سال ۲۰۲۵ مشغول به کار خواهند شد که حدود ۷۵٪ از آن‌ها در مشاغل تخصصی مشغول به کار خواهند بود. این آمار نشان‌دهنده این است که مهاجران می‌توانند نقش اساسی در پایداری اقتصادی آلمان ایفا کنند.

سرمایه‌گذاری در آموزش زبان و اعتبارسنجی مدارک می‌تواند در حل بسیاری از این مشکلات و تسریع ادغام مهاجران در بازار کار موثر باشد. به عنوان مثال، دولت آلمان به ازای هر پناهنده حدود ۱۲۰۰ یورو صرف آموزش زبان می‌کند. با این حال، اگر یک پناهنده موفق به اشتغال تمام‌وقت شود، در مدت ده سال می‌تواند ۲۰ هزار یورو به درآمد مالیاتی دولت کمک کند. این یعنی بازدهی ۱۵۰۰ درصدی برای سرمایه‌گذاری در آموزش و ادغام مهاجران.

مهاجرت به آلمان یک فرصت اقتصادی برای کشور است. همان‌طور که مؤسسه IAB نیز تأکید کرده، آینده اقتصاد آلمان در گرو توانایی‌اش برای تبدیل پناهجویان به مشارکت‌کنندگان فعال است. با توجه به بحران نیروی کار و پیر شدن جمعیت آلمان، مهاجرت به‌ویژه مهاجرت متخصصان، می‌تواند به‌عنوان راه‌حلی برای تامین نیروی کار ماهر و تقویت بازار کار عمل کند.

جمعیت سالخورده آلمان، تهدیدی جدی برای پایداری اقتصادی کشور است. طبق گزارش آژانس فدرال کار، بدون مهاجرت، نیروی کار آلمان هر سال ۲۰۹ هزار نفر کاهش می‌یابد.

به طور مثال مهاجران سوری با میانگین سنی ۲۸ سال در مقابل ۴۷ سال برای جمعیت بومی، مانند پادزهری جمعیتی عمل می‌کنند. از سال ۲۰۱۴ تاکنون، آن‌ها باعث جبران کاهش ۳.۵ میلیون نفری جمعیت شده‌اند و در تثبیت بازار کار و حمایت از صندوق‌های بازنشستگی نقش ایفا کرده‌اند.

یک چهارم مهاجرین به دنبال ترک آلمان هستند

با وجود نیاز مبرم آلمان به نیروی کار ماهر، بسیاری از مهاجران در حال تفکر درباره ترک این کشور هستند. این تناقض چالشی بزرگ برای آینده اقتصادی آلمان ایجاد کرده است

امروزه نیاز فوری به نیروی کار ماهر در بخش‌های مختلف وجود دارد: از جمله در حرفه‌های پزشکی، به‌ویژه در مراقبت‌های بهداشتی، فناوری اطلاعات، ساخت و ساز، و صنایع نیازمند نیروی کار ماهر.

علاوه بر این، آلمان با کمبود معلمان مهدکودک‌ها، آشپزان و رانندگان کامیون و اتوبوس مواجه است. در پایان سال ۲۰۲۴، حدود ۱.۴ میلیون فرصت شغلی در شرکت‌های آلمانی وجود داشت.

در عین حال، تعداد مهاجرانی که در آلمان مشغول به کار هستند در حال افزایش است. در سال ۲۰۲۴، ۱۶ درصد از کارکنان در آلمان مهاجر بودند، که نسبت به سال ۲۰۱۰ بیش از دو برابر شده است. این تعداد در مشاغل پزشکی بالاتر از بقیه است، به‌طوری‌که بیش از یک نفر از هر شش پزشک در آلمان تابعیت غیر آلمانی دارند.
مؤسسه تحقیقات اشتغال که تحت نظارت آژانس کاریابی فدرال آلمان است، مطالعه‌ای جدید منتشر کرده که بر اساس آن، ۲۶ درصد از مهاجران گفته‌اند که در سال گذشته فکر کرده‌اند از آلمان بروند. این رقم معادل ۲.۶ میلیون نفر است و حدود ۳ درصد از آن‌ها (۳۰۰ هزار نفر) برنامه‌های واقعی برای ترک کشور دارند.

مهاجران اغلب به مالیات‌های بالا، بوروکراسی پیچیده و تبعیض به‌عنوان دلایل اصلی تمایل به ترک این کشور اشاره می‌کنند . یک سوم مهاجران اعلام کرده‌اند که تبعیض را به‌ویژه در محل کار، بازار مسکن، یا تعامل با پلیس تجربه کرده‌اند. همچنین یک سوم دیگر از مهاجران احساس می‌کنند که یا به‌طور کامل مورد استقبال قرار نمی‌گیرند یا تنها به‌طور جزئی مورد پذیرش هستند. این عوامل به‌طور قابل‌توجهی تمایل به مهاجرت را افزایش می‌دهند.