چرا وقتی محمد مسلم ثقفی را شیعه جعفری-فاطمی خواندند گریست؟/ نشانه بارز هر شیعه از نگاه محمدبن‌مسلم ثقفی

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»- راحیل طهوری؛ معصومین (ع) دارای جایگاه بسیار والایی هستند؛ به نحوی که ما انسان‌ها را یارای رسیدن به آن مرتبه نیست، اما برخی افراد هدفشان را در زندگی به خوبی تشخیص می‌دهند؛ هدف را قرب الهی قرار می‌دهند و برای رسیدن به آن از هیچ چیز فروگزار نمی‌کنند.

آنها تمام همّ و غم خود را صرف دستیابی به هدف می‌کنند، اما در بسیاری مواقع دستیابی به هدف تنها در  برنامه‌ریزی و تلاش خلاصه نمی‌شود، بلکه باید با استفاده از وسایل مناسب، رسیدن به هدف را تسریع بخشید.

قرآن کریم می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّـهَ وَابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ»؛ اى کسانى که ایمان آورده‌اید، از خدا پروا کنید و [براى تقرب‌] به سوى او وسیله بجویید. (آیه35/ سوره مائده)

«وسیله» در آیه فوق معنى بسیار وسیعى دارد و هر کار و هر چیزى را که باعث نزدیک شدن به پیشگاه مقدس پروردگار مى‏شود، شامل مى‏گردد که مهم‌ترین آنها را على (ع) در نهج البلاغه این‌چنین برمى‏شمرد: «بهترین چیزى که به وسیله آن مى‏توان به خدا نزدیک شد، ایمان به خدا و پیامبر او و جهاد در راه خداست که قلّه کوهسار اسلام است و همچنین جمله اخلاص «لااله‌الّا‌اللّه» که همان فطرت توحید است و برپا داشتن نماز که آیین اسلام است و زکات که فریضه واجبه است و روزه ماه رمضان که سپرى است در برابر گناه و کیفرهاى الهى و حج و عمره که فقر و پریشانى را دور مى‏کند و گناهان را مى‏شوید و صله رحم که ثروت را زیاد و عمر را طولانى مى‏کند، انفاق‌هاى پنهانى که جبران گناهان مى‏نماید و انفاق آشکار که مرگ‌هاى ناگوار و بد را دور مى‏سازد و کارهاى نیک که انسان را از سقوط نجات مى‏دهد و نیز شفاعت پیامبران و امامان و بندگان صالح خدا که طبق نص صریح قرآن باعث تقرب به پروردگار مى‏گردد، در مفهوم وسیع توسل داخل است.» (1)

چهار تن از مردم هستند که مرده و زنده آنها، نزد من محبوبترند

یاران حقیقی اهل بیت کسانی هستند که برای دستیابی به هدفشان به اهل بیت توسل جسته‌اند و چنین کسانی قطعاً به قرب الهی خواهند رسید. یاران اهل بیت به بهترین وسایل (اهل بیت) برای رسیدن به قرب الهی تمسک یافته‌ و از توسل به وسایل نامربوط و گمراه‌کننده خودداری کرده‌اند. از جمله این افراد محمد بن‏ مسلم‏ ثقفى‏ است که امام صادق (ع) در وصف او چنین می‌گوید: «چهار تن از مردم هستند که مرده و زنده آنها، نزد من محبوبترند؛ محمد‌بن‌مسلم‌ثقفى،و زرارة، محمد‌بن‌على‌بن‌نعمان ملقب به مؤمن‌الطاق و یزید‌العجلى»(2)

حقیقتاً ایشان چگونه زندگی کرده اند که در نزد امام چنین جایگاه والایی یافته اند؟ جایگاهی که آرزوی تمام شیعیان است! در این قسمت و قسمت‌های آتی به معرفی افراد ذکر شده در گفتار امام صادق(ع) می‌پردازیم.

 
محمد بن‏ مسلم‏ ثقفى

محمد بن‌مسلم‏ ثقفى‏ از دانشمندان کوفه و شاگردان عالی‌قدر حضرت باقر و صادق (ع) بوده و نزد آن دو امام جایگاهى بزرگ داشته و در فقه و حدیث و قداست نفس میان اصحاب ممتاز بوده و هم از کسانی است که به بهشت مژده داده شده‏ است. (3)

اگر کسى ارادتمند و پیرو داشته باشد، اى کاش چون شما باشد!

از زراره نقل شده که «ابو‌کدینه‌ازدى و محمّد‌بن‌مسلم‏ثقفى‏ براى شهادت پیش قاضى شهر به نام شریک رفتند. شریک نگاهى به دقت به چهره آن دو نمود، سپس گفت: هر دوى شما جعفرى و فاطمى هستید (منظورش این بود که شیعه و دوستدار فاطمه زهرا (ع) هستید.)

اشک از دیدگان هر دو جارى شد؟ شریک گفت: چرا گریه می کنید؟! گفتند: ما را به گروهى نسبت دادى که راضى نیستند امثال ما، جزو برادران دینى آنها محسوب شویم به واسطه کمى ورع ما و لیاقت نداشتن‏مان و به مردى ما را منتسب کردى که راضى نمی‌شود مثل ما را شیعه خود بشمارد، اگر لطف فرماید و قبول کند بر ما منت نهاده و بزرگوارى فرموده.

شریک لبخندى زده گفت: اگر کسى ارادتمند و پیرو داشته باشد، اى کاش چون شما باشد.» (4)

نور ایمان و اعتقاد قلبی به اهل بیت اگر در تمام وجود ما رسوخ کرده باشد، وجود ما را همچون ستاره‌ای درخشان خواهد کرد؛ درخششی که با حضور در هر جمعی ما را از سایر افراد متمایز می‌کند.

شیعه حضرت زهرا (س) بودن، باید در تمام حرکات و سکنات ما نمودار باشد؛ همان‌طورکه نورانیت علوی در چهره  محمد بن مسلم متجلی بود، به نحوی که با مشاهده صورت او پی به سیرت علوی او می‌بردند.

نشانه بارز هر شیعه تقوای اوست

 
اولین نشانه بارز هر شیعه‌ای که محمد‌بن‌مسلم نیز به آن اشاره کرده، ورع و تقواست (هر چند که او خود را لایق آن نمی داند.) شیعیان دائماً باید سعی داشته باشند تا خود را به درجات بالای تقوا برسانند تا در زمره یاران علوی قرار بگیرند.

چرا به محمد بن مسلم ثقفى مراجعه نمى‏کنید؟

ابى‌یعفور به امام صادق (ع) عرض کرد: «من نمى‏توانم هر لحظه که بخواهم به حضور شما برسم و شما را ملاقات کنم حال آن که کسانى از یارانمان مى‏آیند و از من سؤال مى‏کنند و من پاسخ همه پرسش‌هاى آنان را ندارم»؛ امام (ع) فرمود: «چه چیز مانع از آن مى‏شود که از محمد بن‏ مسلم‏ ثقفى‏ بپرسى! که او از پدرم حدیث شنیده و نزد ایشان، ارج داشته است.» (5)

ابوحنیفه هنگام عجز از پاسخ به محمد بن مسلم ثقفى ارجاع می‌دهد

محمد‌بن‌مسلم‌ثقفى نقل کرده: «شبى بر پشت بام خوابیده بودم که درب خانه را زدند از روى پشت بام نگاه به پایین انداختم و دیدم که پشت در، زنى است به من گفت: مرا عروسى است که درد زایمان در او ظاهر شده و در حال زاییدن، مرده است و فرزند در شکمش حرکت مى‏کند حال با او چه کنم؟ گفتم: از امام محمد باقر (ع) در همین باره پرسش شد، گفت که باید شکم مرده را بشکافند و فرزند را از آن بیرون کشند تو نیز چنین کن ولى تو به من بگو که چه کسى تو را نزد من فرستاد؟

گفت: خدا تو را رحمت کند نزد ابوحنیفه رفتم و در این باره از او پرسیدم، گفت من پاسخى بر این مسئله ندارم، ولى بر توست که نزد محمد بن مسلم ثقفى روى که پاسخت را خواهد داد و وقتى پاسخ خود را دریافت کردى نزد من بازگرد.»

محمد بن مسلم دارای مقام علمی و اعتبار بالایی در نزد امامان است که نه تنها ایشان شیعیان خود را به او ارجاع می‌دهند، بلکه رؤسای سایر مذاهب مانند ابوحنیفه نیز وقتی در حل مسئله و پاسخ دادن به سؤالات مردم درمی‌مانند به محمد‌بن‌مسلم ارجاع می‌دهند. شیعه حقیقی آن چنان خود را در علم و تذهیب نفس به مقامات عالی می رساند که مرده و زنده آن برای امام محبوب است.

مگر می‌توان به چنین جایگاهی رسید جز با اطاعت محض از امام معصوم! اطاعت محض از امام باید آویزه گوش ما شیعیان در زمان غیبت باشد تا بتوانیم با شنیدن هر دستوری از جانب امام زمان (عج)، آن را بی‌چون و چرا به انجام برسانیم. در این صورت است که ما هم، چون محمد بن مسلم محبوب نزد حضرت حجت می‌شویم.

پی نوشت ها:

1. برگزیده تفسیرنمونه، جلد‏1، صفحه 513.
2. زندگانى دوازده امام (ع)، جلد‏2، صفحه 207
3. مهدى موعود، ترجمه بحار الأنوار، متن 884  
4. زندگانى امام جعفر صادق(ع)، ترجمه بحار الأنوار، باب یازدهم
5. حیات فکرى و سیاسى ائمه، جعفریان، شیعیان امام صادق علیه السلام، صفحه 333