تبریزی: قشری که نشود با او شوخی کرد از مردم دور می‌شود
به گزارش خبرنگار فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»، نشست تخصصی «روحانی و آثار طنز سینمایی» عصر امروز در حاشیه همایش «روحانی در قاب سینما» با حضور حجت‌الاسلام محمدرضا زائری، کمال تبریزی و حسین معززی‌نیا در سینما فلسطین برگزار شد.
معززی‌نیا، منتقد سینما که اداره این جلسه را بر عهده داشت در ابتدای جلسه گفت: ترکیب سخنرانان این جلسه حدود 10 سال پیش به مناسبت اکران فیلم «مارمولک» در جلسه ملتهبی که در دانشگاه تهران برگزار شد، نیز حضور داشتند و به نظرم رجوع به همان بحث‌ها و فیلم مارمولک شروع خوبی برای این جلسه است. آیا فهم جامعه از پرداختن به روحانیت هنوز همان‌طور است؟ آیا نگاه منتقدان تغییری کرده است؟ فیلم رسوایی که به این موضوع پرداخته هم الان روی اکران است. میان فیلم مارمولک و این فیلم و فاصله این دو چه تعریفی وجود دارد؟
کمال تبریزی کارگردان فیلم مارمولک گفت: اگر بخواهیم در سینما رشد کنیم و از کلیشه‌ها فاصله بگیریم، حتما باید عرصه آزمایش باز باشد و نباید به قالب‌های استاندارد بسنده کرد. راه نجات سینمای ایران تجربه‌های جدید است.
وی درباره فیلم مارمولک گفت: آن فیلم شروع فیلم‌هایی است که با محوریت روحانیت ساخته شد و در حد وسعمان این حرکت را انجام دادیم. اگر مسیر تجربه و آزمایش باز باشد، فرصت موفقیت و ارتباط با مخاطب به تدریج فراهم می‌شود.
حجت‌الاسلام زائری فعال فرهنگی نیز گفت: جشنواره روحانی در قاب سینما فرصت مبارکی است که باید با تشکیل دبیرخانه دائمی‌ادامه بیابد هر چند که قطعا کار دشواری است.
وی تصریح کرد: اینکه لزوما یک روحانی فیلمساز شود، مهم نیست بلکه ایجاد مفاهمه بین روحانی و فیلمساز اهمیت دارد. تجربه‌های عملی نشان داده اگر طلبه‌ای سراغ فیلمسازی برود، به وجه طلبگی خود هم آسیب می‌زند. البته همیشه استثناها وجود دارند اما باید توجه کرد که اگر یک روحانی مشاوره‌های جدی به فیلمساز و فیلمنامه‌نویس بدهد، تاثیر بیشتری برجای خواهد گذاشت.
×معززی‌نیا: کنتراست شدید بین مردم و روحانیان، سینما را به جایی نمی‌رساند
معززی‌نیا در ادامه به دو گرایش رایج در مواجه فیلمسازان با روحانیت اشاره کرد و گفت: برخی از فیلمساز‌ها تلاش می‌کنند شکاف بین روحانی و مردم را ناشی از سوءتفاهم‌ها معرفی کنند و ارتباط بین روحانیان و مردم را عمیق‌تر کنند که فیلم زیر نور ماه نمونه‌ای از این گرایش است اما گروهی دیگر روحانیان را قشری کاملا جدا از مردم می‌دانند و معتقدند سایر اقشار نمی‌توانند همپای آنها حرکت کنند.
مثلا فیلم «گهواره‌ای برای مادر» که در جشنواره امسال نمایش داده شد از این دست است. در این فیلم شخصیت طلبه داستان برای پیدا کردن پرستاری که در نماز خواندن به مادر زمینگیر او کمک کند به مشکل می‌خورد! به طوری که مجبور می‌شود تحصیل در حوزه را رها کند و از مادرش نگهداری کند. یعنی عمل عبادی مثل نماز در سایر اقشار انقدر غریب مانده است و روحانیان انقدر زندگی‌ها و زی متفاوتی دارند!
در فیلم رسوایی هم شاهد کنتراست شدید بین مردم و روحانی فیلم هستیم. آیا این تفاوت و تمایز می‌تواند راهی برای ادامه فیلمسازی باشد؟
تبریزی کارگردان فیلم «لیلی با من است» گفت: زمان جنگ می‌دیدیم رزمنده‌ها با برخی از طلبه‌ها خیلی گرم می‌گیرند و بعضی را هم اصلا تحویل نمی‌گیرند. دلیلش را از آنها پرسیدیم. گفتند «ما آن روحانی را بیشتر تحویل می‌گیریم که با ما به خط مقدم می‌آید.» یعنی این نزدیک شدن قطعا ارتباط را قوی‌تر می‌کند.
وی تصریح کرد: البته بعضی موضوع‌ها تقدس دارد اما بستگی دارد که چطور در داستان نمود پیدا کند. به همان اندازه که شخصیت‌های داستان به متن قصه و روایت نزدیک‌تر می‌شود برای مخاطب هم باور پذیرتر می‌شود. پس اگر قرار است در فیلمی روحانی شخصیت اصلی باشد، باید او را واقعا در متن قصه وارد کنیم و دقت کنیم که تقدس و علاقمندی را چطور برای مخاطب ایجاد می‌کنیم.
این کارگردان سینما به تفاوت جایگاه روحانی در مسیحیت و اسلام اشاره کرد و گفت: در اسلام روحانی در کنار مردم است و اگر در سینما او را دست نیافتنی و متمایز از بقیه تصویر کنیم، به یک شخصیت دست نیافتنی و بعید تبدیل می‌شود که با اشیاء صحنه تفاوتی ندارد.
×زائری: حساسیت‌های بی‌جا باعث کنار کشیدن هنرمندان از فیلمسازی درباره روحانیان شده
حجت‌الاسلام زائری هم درباره تفاوت دیدگاه اسلام و مسیحیت درباره روحانیت گفت: این تفاوت مانند تفاوت واتیکان و قم است. واتیکان یک چارچوب جغرافیایی محصور است اما در قم طلبه‌ها در کنار مردم زندگی می‌کنند.
مدیر مسئول مجله خیمه طنز را یکی از کلیدهای موثر ارتباط دانست و گفت: طنز به عنوان نمک آثاری که درباره روحانیت ساخته می‌شود به ارتباط بیشتر کمک می‌کند.
وی فیلم مارمولک را با تمام نقدهایی که به آن وارد است به دلیل استفاده از طنز یک حرکت خوب برای ایجاد ارتباط دانست و گفت: دقت کنیم که تجاهل از توهین بدتر است. متاسفانه گاهی ناخودآگاه روحانیان را از صحنه زندگی عادی مردم خارج می‌کنیم. مثلا در گزارش‌های تلویزیونی درباره گرانی از هر قشری حضور دارند اما روحانیان فقط هنگام خطبه‌خوانی نشان داده می‌شوند گویی ناخواسته مسوول تمام مشکلات را روحانیان معرفی می‌کنیم در حالی که شاید وضع معیشت روحانیان از سطح عادی هم پائین‌تر باشد.
زائری تصریح کرد: به قدری حساسیت‌های بی‌جا درباره روحانیان ایجاد شده است که کمتر فیلمسازی حاضر است برای ساختن فیلم درباره روحانیان خود را به دردسر بیندازد. این تجاهلی است که ناخواسته ایجاد کرده‌ایم.
این فعال فرهنگی به توجه جدی رهبر انقلاب به اهمیت سینما اشاره کرد و گفت: متاسفانه با وجود نظر و توجه ایشان به هنرف در عمل اتفاق دیگری می‌افتد.
تبریزی نیز درباره طنز و آثار سینمایی گفت: زمانی که مطایبه و طنز در بحث‌ها راه پیدا می‌کند باید آستانه تحمل افراد بالاتر برود. خطاب من در اینجا به ممیزان و مسوولان فرهنگی است تا در مواجه با آثار طنز آستانه تحمل خود را بالا ببرند.
این کارگردان سینما درباره ظرایف شخصیت‌پردازی در سینما گفت: به جز درباره اولیای خدا، زمانی که شخصیت فیلم بدون خطا باشد مخاطب نمی‌تواند با او همذات پنداری کند.
وی همچنین تاکید کرد: اگر نتوانیم یا نخواهیم که با قشری از جامعه شوخی کنیم و درباره‌اش فیلم طنز بسازیم به تدریج ارتباط مخاطب با آن قشر کم می‌شود. در حالی که آن شوخی و مطایبه نه فقط خوشنامی‌آن قشر را کم نمی‌کند بلکه ارتباطش با مخاطب را بهتر هم می‌کند. پس باید فرصت و ظرفیت ساخت چنین آثاری را فراهم کنیم.