به گزارش خبرنگار فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»، نشست بررسی و نقد طنز «در هزار و یکشب» عصر امروز با حضور محمدعلی علومی، کاووس بالازاده و احمد عربلو در سرای داستان برگزار شد.
در ابتدای این مراسم کاووس بالازاده گفت: اگر واژه طنز را به انگلیسی برگردان کنیم، چند معنی از آن استخراج می شود؛ از یک طرف معنی خندیدن و از سوی دیگر به معنی تفکر به کار می رود و صرفا به معنی به خندیدن محض نیست.
نمی توان این کتاب را صددرصد ایرانی تلقی کرد
وی ادامه داد: کتاب «هزار و یکشب» را نه صددرصد ایرانی تلقی کرد و نه صددرصد عربی، هندی و مصری؛ این کتاب در زمان پهلوی به عربی ترجمه شده و بعد از آن در هر کشوری که به وارد شد بخشی از فرهنگ آن کشور را دربرگرفته است. زمانی که به این کتاب نگاه می کنیم شرق را در آن می بینیم نه فقط ایران را.
نویسنده و پژوهشگر کشورمان افزود: در ادبیات واژه افسانه های جهان گرد را داریم؛ این افسان ها به هر کشوری که ورود پیدات می کنند بخشی از فرهنگ آن کشور را با خود می برند؛ و ما باید بپذیریم که افسانه های کتاب «هزار و یکشب» جزو افسانه های جهان گرد هستند.
بالازاده با بیان اینکه «هزار و یکشب» کتابی است که هر کسی می تواند به هر صورتی که می خواهد به آن نگاه کرده و از آن الهام بگیرد، اظهار داشت: این کتاب بیش از اینکه انسان را به ظاهر بخنداند او را وادار به تفکر و تعقل می کند.
وی با بیان اینکه در این کتاب مطالب و واژه هایی وجود دارد که اگر کسی با فرهنگ عامه آشنایی نداشته باشد نمی تواند آنها را درک کند، گفت: هر گاه در داستان هایمان از روی ناراحتی خنده مان گرفت که من به آن زهرخند می گویم آن موقع می توان اسم طنز را بر روی داستان گذاشت.
این نویسنده و پژوهشگر افزود: یکی از دوستانم می گوید «هزار و یکشب» ماهواره شرق بر فراز غرب است که به دیگران ایده می دهد که بتوانند داستان های طنز بنویسند.
در حق کتاب «هزار و یکشب» ظلم کرده ایم
در ادامه احمد عربلو گفت: اگر تعریف کاملی از طنز داشته باشیم راحت تر می توانیم در مورد نوع حکایت هایی که در کتاب «هزار و یکشب» وجود درارد بحث کنیم. بین طنز، هجو و هزل مرز باریکی وجود دارد.
وی با بیان اینکه ما به کتاب «هزار و یکشب» ظلم کرده ایم، ادامه داد: می توان از بسیاری از حکایت ها و داستان های این کتاب برای گروه سنی کودکان و نوجوانان استفاده کرد؛ چون «هزار و یکشب» یک کتاب اجتماعی است و بسیاری از داستان های آن به اتفاقات دوره ما شباهت دارد.
نویسنده کتاب «از میان آتش» اضافه کرد: در کتاب «هزار و یکشب» 40 و 50 داستان داریم که به معنای واقعی طنز هستند؛ ما باید به صورت مصداقی به این کتاب بپردازیم.
عربلو افزود: این کتاب مصداق واقعی طنز است؛ به طور مثال در یکی از داستان های این کتاب فردی برای اینکه تمرین کند تا در مقابل پادشاه تحمل شکنجه ها را داشته باشد، هر شب خود را شلاق می زند و این قسمت داستان در واقع طنز به شمار می رود؛ قرار گرفتن یک فرد احمق در کنار یک فرد زرنگ موقعیت طنز را به وجود می آورد.
طنز در فرهنگ شهر و شهرنشینی شکل می گیرد
در ادامه برنامه محمدعلی علومی با اشاره به صحبت های عربلو گفت: ما باید به صورتی مصداقی به این کتاب بپردازیم؛ حکایت خلیفه و صیاد یکی از داستان های این کتاب است که وجوه رئال در آن وجود دارد و در آن طنز موقعیت وجود دارد. اینکه می گویم در این داستان وجوه رئال وجود دارد به دلیل این است که در آن زمان بغداد با بیشتر کشورها ارتباط فرهنگی، تجاری و .... داشت و این پیشرفت تجارت و فرهنگ در این داستان باعث استفاده از نمادها در آن شده و هماهنگی و هارمونی دقیقی میان ساختار و محتوا ایجاد کرده است.
وی در همین زمینه افزود: در همین داستان مخاطب با طنز، داستان های عاشقانه و در عین حال داستان های جنایی روبه رو می شود؛ طنزی که در این داستان کتاب «هزار و یکشب» وجود دارد در واقع طنز موقعیت است.
نویسنده کشورمان اضافه کرد: در شهرنشینی و فرهنگ شهری است که طنز شکل می گیرد؛ در گذشته اگر شاعری از پادشاهی به دلایل شخصی ناراحت می شد درباره آن پادشاه هجو می گفت؛ طنز زمانی شکل می گیرد که یک مخاطب یک جمع گسترده باشد.
علومی با بیان اینکه «هزار و یکشب» دایرالمعارفی از افسانه های شرقی است، اظهار داشت: یکی از مراحل ایجاد طنز در داستان ها شگفتی است. دو نوع طنز وجود دارد یکی طنز آشکار و دیگری طنز پنهان که این نوع طنز در محتوای داستان ها پنهان می شود.