محلی برای تجمع زیر سایه خدا

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ بیست‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم جمعه، 14 ‌تیر‌ ماه 1392 برابر با 26 شعبان‌المعظم 1434 هجری قمری در مصلای بزرگ امام خمینی (ره) افتتاح و به مدت یک‌ ماه برگزار می‌شود؛ نمایشگاهی که اگر هیچ ویژگی مشخص و مهمی نداشته باشد، همین که خانواده های مذهبی را یک جا جمع می کند و در طول یک ماه مأمنی برای این گروه از جامعه می شود، برکت خود را دارد و لزوم تداومش را تأکید می کند.

البته نقدهای وارده به نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم کم نیست، اما تا زمان برگزاری نمایشگاه سعی می کنیم نقدهای بزرگی به این نمایشگاه مطرح نکنیم، البته در اثنای متن به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم تا به حال فراز و نشیب های فراوانی را پشت سر گذاشته است. بخش های گوناگونی به خود دیده و روسای مختلفی آن را اداره کرده‌اند. مکان آن نیز از سالن حجاب به مصلای امام خمینی (ره) منتقل شده است. به همین ترتیب می توان تغییرات گوناگونی را نام برد، بنابراین جا دارد گذشته آن را جست و جو کنیم تا ریشه برخی نقاط ضعف فعلی آن مشخص شود.

اولین دوره نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم در سال 71 در سالن حجاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد. البته این نمایشگاه اولین نمایشگاهی نیست که سال‌های ابتدایی خود را در سالن حجاب می‌گذراند. انگار این سالن همچون مادری طفلان خردسال فرهنگی را در دامان خود پرورش می دهد و زمانی که به بالندگی رسیدند، آنها را به نقاط دیگر می‌فرستد.

نمایشگاه بین‌المللی قرآن تا سال 84 یعنی تا 13 سالگی در کانون پرورش فکری ماند و بالاخره با ورود صفارهرندی به وزارت ارشاد، در سال 84 به مصلای امام خمینی (ره) منتقل شد.

تا زمانی که نمایشگاه بین‌المللی قرآن در کانون پرورش فکری برگزار می‌شد، هاشمی رفسنجانی پای ثابت افتتاح این نمایشگاه بود. از لحاظ کیفیت و کمیت نیز با نمایشگاهی که در این چند ساله می بینیم، قابل قیاس نبود و عموماً نشست ها، به چند نشست کاملاً محدود خلاصه می‌شد.

برنامه‌های مختلفی هم در این دوران انجام می‌گرفت؛ فروش کتاب و نرم‌افزارهای صوتی و تصویری، نمایش آثار هنری، برگزاری محافل و مراسم انس با قرآن، اجرای برنامه‌های سخنرانی و همایش تجلیل از خادمان قرآن‌کریم از جمله برنامه‌هایی بود که به مرور در طول سال های متمادی شکل گرفت و تکمیل شد.

در ابتدا بخش‌هایی مثل آثار هنری قوی‌تر و پررنگ تر بودند، اما به مرور بخش فروش کتاب و نرم افزار به وجه غالب نمایشگاه بین‌المللی قرآن تبدیل شد.

از دیگر برنامه‌هایی که در این دوره و پیش از زمانی که نمایشگاه به مصلی منتقل شود، پیگیری می شد، تجلیل از نخبگان و فعالان قرآنی بود. در همین سال ها بود که برای اولین بار نمایشگاه قرآن در سطح کشور پراکنده شد و دیگر استان ها نیز با مدیریت متمرکز معاونت فرهنگی وزارت ارشاد، نمایشگاهایی برگزار کردند که بسیاری از فعالیت های نمایشگاه مرکز را در قالبی کوچک تر انجام می داد. این اتفاق دقیقاً در یازدهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن یعنی سال 82 انجام گرفت.

در نهایت در آبان 84 که به تازگی دولت عوض شده بود، شاهد تغییرات گسترده‌ای در نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم بودیم. مهمترین تغییر در این سال جا به جایی نمایشگاه از کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به مصلای امام خمینی (ره) بود. توسعه کمی و کیفی فراوان این دوره به سبب انتقال نمایشگاه به مصلی نیز از دیگر ویژگی های سیزدهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن بود، اما از همین سال بود که بخش فروشگاهی نمایشگاه بر بخش نمایشگاهی آن قوت گرفت و با توسعه کمی نمایشگاه، واگذاری غرفه‌های متعدد به فروشگاه‌های مرتبط با امور قرآنی، بخصوص ناشران مذهبی، بیش از پیش انجام شد، بنابراین پس از مدت کوتاهی چهره غالب نمایشگاه بین‌المللی قرآن را فروشگاه های متعدد و بخصوص کتابفروشی ها گوناگون تشکیل داد؛ این امر تا آنجا پیش رفت که سال گذشته حتی ویترین و میز نیز در نمایشگاه فروخته می شد.

از این سال به بعد خلاقیت های جدیدی وارد نمایشگاه شد؛ به طور مثال سال بعد یعنی در چهاردهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن جلسات مشاوره برقرار شد؛ این غرفه های مشاوره که بعدها بسیار پیشرفت کردند از جمله برکاتی بود که بعدها در تمامی نمایشگاه‌ها میعادگاه جوانان دغدغه مند شد. بخش دفاع مقدس نیز از جمله نوآوری های این سال بود.

مهمترین نوآوری دوره پانزدهم نیز بخش عفاف و حجاب بود که از همان سال 86 مورد استقبال فراوانی قرار گرفت. البته سطح این بخش در این دوره بسیار ساده بود، اما بعدها پیشرفت بسیار چشمگیری کرد.

در دوره‌های بعدی نوآوری های خاصی انجام نگرفت و تنها همان نوآوری های گذشته توسعه یافت. مثلاً بخش عفاف و حجاب در سال های آینده آن قدر پیشرفت کرد که کارگروه مد و لباس در سال 91 بخشی را در نمایشگاه به خود اختصاص داد و تقریباً پربازدیدترین بخش نمایشگاه شد. در دوره های گوناگون بخش‌های جانبی مختلفی آمدند و رفتند، اما نوآوری ویژه و جدیدی صورت نگرفت.

نمایشگاه امسال در بخش‌های مختلف بیست‌ویکمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم شامل «علم، دانشجو و دانشگاه قرآنی»، «نوجوانی، بهار شکوفایی»، «پژوهش‌های قرآنی»، «سبک زندگی به سوی تمدن قرآنی»، «در ضیافت ادب قرآنی»، «کویر شیطانی، بهشت رحمانی»، «فرهنگ ملل مسلمان»، «بیداری اسلامی»، «به سوی آیه‌های آسمانی»، «قرآن و آیین جوانمردی» و «دانش‌های قرآن بنیان» است.

سایر بخش‌های نمایشگاه نیز عبارتند از «قرآن و سبک زندگی جهادی»، «گل‌های بهشتی»، «وحی و قلم»، «حاملان وحی و قهرمانان قرآنی»، «بر آستان قله‌های تهذیب»، «دولت قرآنی»، «با کاروان شهادت»، «هزار توی اندیشه»، «مدینة العلم»، «قرآن یاوران فاطمی»، «در آسمان ولایت»، «ره یافتگان»، «مشاوره و گفت‌وگوهای قرآنی»، «نهادها و مؤسسات مردمی قرآنی»، «قرآن آموزگار دل‌ها»، «محصولات فرهنگی و هنری»، «صحافی»، «رسانه‌های دیجیتال»، «کتاب و نشر مکتوب»، «هنرهای تجسمی»، «هنرهای نمایشی»، «عفاف و حجاب»، «معاونت قرآن و عترت»، «جشنواره‌های قرآنی آیات»، «محافل و مراسم» و «تشریفات».

به گفته محمدی، رئیس بیست و یکمین نمایشگاه قرآن امسال 12 بخش جدید به نمایشگاه افزوده شده است که برخی از این بخش‌ها از ترکیب چند بخش با هم تشکیل می‌شود.