قیمت مسکن و دولت آینده؛ تمامی راهکارها تجربه شده اند، طرحی نو درانداز/ مسکن مهر، میوه‌ای که روحانی آن را می‌چیند

گروه اقتصادی «خبرگزاری دانشجو»؛ در هشت سال گذشته موضوع مسکن به یکی از مهمترین اهداف دولت های نهم و دهم تبدیل شده بود. اجرای پروژه بزرگی همانند مسکن مهر و مسکن روستایی نشان از اهمیت این موضوع از دید دولت مهروزری دارد. اختصاص میلیاردها تومان نقدینگی و سوق دادن بخش اعظمی از سرمایه های بانک مسکن و دیگر بانک ها به سمت تولید مسکن اگر چه مورد انتقاد برخی از کارشناسان بوده است اما زمینه ساز تولید میلیون ها واحد منزل مسکونی شده است. اینکه در بسیاری از شهرها صاحبخانه شدن برای برخی از مردم در حد آرزو باقی مانده بود اما  با اجرای طرح مسکن مهر بسیاری از افراد جامعه صاحب مسکن شدند. ساخت مسکن روستایی و تغییر بافت روستاها از خانه های گلی به آجری و استاندارد یکی از موفقیت های دولت گذشته بوده است. نگاهی به عملکرد دولت های نهم و دهم نشان از فعالیت گسترده دولت در زمینه مسکن دارد.

در دولت اصلاحات در مجموع 3 میلیون و 178 هزار واحد مسکن شهری و حدود 81 هزار واحد مسکن روستایی در کشور تولید شده که متوسط عملکرد سالانه این دولت در بخش ساخت مسکن شهری 391 هزار واحد و در بخش مسکن روستایی 10 هزار واحد بوده است.

این در حالی است در 8 سال گذشته 5 میلیون و 769 هزار واحد مسکن شهری و حدود یک میلیون و 624 هزار واحد مسکن روستایی تولید و به بهره برداری رسیده است. بدین ترتیب متوسط ساخت مسکن شهری در دولت احمدی نژاد برابر با 769 هزار واحد در هر سال و در بخش مسکن روستایی 232 هزار واحد در هر سال بوده است.

همچنین مقایسه آمارهای موجود در زمینه مسکن روستایی نیز نشان می دهد متوسط سالانه تولید مسکن روستایی در دولت احمدی نژاد نسبت به دولت اصلاحات بیش از 21 برابر شده که این امر نشان از توجه جدی دولت احمدی نژاد برای تامین مسکن افراد جامعه و در راستای اهداف عدالتخواهانه این دولت بوده است.

همچنین از مهرماه 1376 تا پایان دولت اصلاحات 21 هزار و 678 هکتار زمین به متقاضیان احداث واحدهای مسکونی واگذار شده که این میزان در دولت احمدی نژاد با 70 درصد رشد به حدود 34 هزار و 572 هکتار زمین از مهر ماه 84 تا پایان سال 91 رسیده است.

بسیاری از این واحدها در قالب مسکن مهر به مردم واگذار شده است. از ویژگی های این نوع مسکن تسهیلات ارزان و هزینه پایین ساخت آن بود. موضوعی که در مجموع مورد توافق موافقان و مخالفان اقتصادی دولت نهم و دهم است مسکن مهر است. در واقع مسکن مهر یکی از طرح ها و دستاوردهای مهم دولت خدمت گذار نهم و دهم برای خانه دار شدن مردم است و باید از سوی همه مورد حمایت واقع شود.

مسکن مهر به عنوان یک پروژه عمرانی ملی، از چند مزیت قابل توجه برخوردار است. در نگاه اول این طرح می تواند موجب تامین مسکن مردم شود؛  چرا که این طرح با کاهش هزینه مسکن در سبد خانوار از طریق حذف قیمت زمین و ارائه تسهیلات به متقاضیان عمل کرده و از این رو توانسته سبب کنترل قیمت و تقاضا در بخش مسکن شود؛ اگرچه این تاثیر گذاری به شهرهای کوچک محدود شده و تاثیری بر قیمت مسکن در کلانشهرها و شهرهای بزرگ نداشته است. علاوه بر این طرح مسکن مهر موجبات حذف واسطه گری را فراهم نموده و سبب ساز رفع نابرابری ها و تحقق عدالت در دریافت مسکن شده است چرا که معیارها و ملاک های ثبت نام متقاضیان صحیح بوده و در بررسی آنها رعایت عدالت شده است.

مسکن مهر و مشکلات پیش روی آن

همانگونه که در آمارهای بالا نشان داده شد سرمایه گذاری عظیمی و زحمات فراوانی در بخش مسکن در دولت احمدی نژاد کشیده شده است. در بخش مسکن مهر شهرک های بزرگی احداث شده است. این شهرک ها گاه در کنار شهر اصلی و گاه بیرون شهر ساخته شده است. ساخت این شهرک ها با اشکلاتی نیز روبرو است که در زیر به بخش هایی از آن اشاره می کنیم.

هر شهرک مسکونی که ساخته می شود نیازمند درمانگاه، مدرسه، مسجد، راه مناسب و امکانات رفاهی زندگی است. در بسیاری از این شهرک ها این ساختمان ها و مراکز هنوز ساخته نشده اند در حالی که از اولویت های ساخت هر شهرکی تامین درمانگاه، راه مناسب، مدرسه و مسجد است.

از سوی دیگر طرح مشخص نیز برای ایجاد امکانات رفاهی نظیر پارک‌ها، فضای سبز، مکان‌های ورزشی، فرهنگسراها و حتی مراکز درمانی و جایگاهی برای استقرار نیروی انتظامی در راستای حفظ امنیت ساکنین این مناطق وجود ندارد.

رئیس کانون سراسری انبوه سازان در این باره می گوید: مسکن مهر طرح خوبی بود اما یکسری مشکلات داشت که همزمان با ساخت واحدها، خدمات زیربنایی و روبنایی، حمل و نقل و ارتباط مابین شهرک ها و محل کار فراهم نشد.

این کاستی ها در مقابل میزان خدمات دولت در بخش مسکن بسیار ناچیز است اما به دلیل ایجاد مشکل در زندگی خانواده های حاضر در این شهرک ها بسیار تاثیر گذار است.

انتقاد هایی که در این زمینه وجود دارد تمامی زحمات دولت را زیر سوال می برد. این مشکل همانند ساخت یک خودرو است. خودریی را درنظر بگیرید که تمامی کارهای آن انجام شده، و تنها رنگ آن باقی مانده است. اگر چه این خودرو بیش از 95 درصد مسیر تبدیل شدن به یک ماشین سواری را پیموده است اما تا هنگامی که رنگ نشود مورد استقبال خریدار و مصرف کننده قرار نمی گیرد و از آن انتقاد می شود.

حال عمر دولت احمدی نژاد روبه پایان است و کمتر از چند هفته به پایان آن باقی مانده است  طبیعتا در طول این چند هفته اتفاق خاصی در روند ساخت مسکن  زیرساخت مسکن های ساخته شده رخ نخواهد داد.

همانطور که در بخش ابتدایی این یاداشت به خدمات دولت نهم و دهم در بخش مسکن اشاره شد باید خاطر نشان کرد بخشی از واحدهای مسکونی احداث شده هنوز به مرحله بهره برداری نرسیده اند از سوی دیگر برخی از شهرک های مسکونی پروژه مسکن مهر نیز به دلیل نبود زیر ساخت ها فاقد سکنه هستند.

دولت آینده تا چند هفته دیگر زمام امور اجرایی کشر را به عهده خواهد گرفت. و همانند دولت های گذشته طبیعتا مسکن از اولویت های آن خواهد بود. زحمات و سرمایه گذاری های کلان و گسترده ای که در 8 سال گذشته در بخش مسکن صورت گرفته است در حال به ثمر نشستن است. دولت آینده با زحمتی بسیار کمتر نسبت به دولت گذشته و با سرمایه گذاری بسیار محدود تر می تواند نواقص موجود مسکن مهر که در بالا به آن اشاره شد را مرتفع کند و همانند یک میوه رسیده که خود زحمتی برای آن نکشیده آن را برداشت کند. اما این اتفاق نباید به گونه ای باشد که زحمات و تلاش های دولت قبلی نادیده گرفته شود و ساخت و ساز این منازل به پای دولت جدید نوشته شود.

بنابراین یکی از مهمترین موضوعاتی که رئیس جمهور منتخب در دولت بعدی با آن روبروست حل و فصل مسکن مهر و تحویل واحدها به متقاضیان است ضمن آنکه تامین زیرساخت ها و رو سازی ها از مواردی است که باید از سوی دولت با سرعت به انجام برسد اما این روند به شکلی باشد که زحمات دولت قبلی نادیده گرفته نشود.

دولت آینده و قیمت مسکن

کارشناسان اقتصادی و رئیس جمهور منتخب همواره در صحبت های و مناظره های اقتصادی خود تاکید ویژه ای در بخش مسکن داشته اند. راهکارهایی را نیز برای کاهش قیمت و افزایش تولید ارائه می کنند.

بخشی از اظهار نظرهای روحانی در بخش مسکن را در زیر می خوانیم.

حسن روحانی رئیس جمهور منتخب مردم ایران معتقد است: ‌ساخت مسکن مهر کار پسندیده‌ای است اما اشکالاتی دارد که در دولت جدید برطرف می‌شود با توجه به اینکه تأمین مسکن نقش مهمی در آرامش روحی خانوارها دارد تأمین مسکن ارزان جزء برنامه‌های دولت تدبیر و امید است برای حفظ ثروت، پول‌های سرگردان به بخش مسکن آمد که باعث افزایش قیمت خانه شده است این بخشی از دیدگاه و برنامه‌های رییس‌جمهور منتخب مردم ایران برای بخش مسکن است.

آنچه که مشخص است اینست که یکی از چالش های دولت آینده کنترل قیمت مسکن و تامین نیاز متقاضیان در این بخش است، زیرا هر ساله به میزان تقاضای مسکن افزوده می شود و هرگونه تعللی می تواند این بازار را در آینده تحت تاثیر خود قرار دهد.

از سوی دیگر بخش مسکن به عنوان یکی از شاخص های تورم که سهم زیادی را در سبد خانوار دارد، توجه زیادی را می طلبد تا از این وضعیت رهایی پیدا کند و تمامی اقشار جامعه توان خرید مسکن را داشته باشند اما افزایش نرخ مسکن در چند سال گذشته موجب نگرانی در میان خریداران مسکن شده است.

اگر شهر تهران را در نظربگیریم تهران از جمله شهرهایی است که قیمت مسکن در محله‌های مختلف آن نوسان زیادی دارد. به‌طوری که فاصله قیمت هر مترمربع واحد مسکونی در جنوب و شمال تهران، بعضا به بالای چهار، پنج میلیون‌ تومان می‌رسد. حال اگر دولت آینده به دنبال کاهش قیمت مسکن در اینچنین شهری باشد چه راهکارهایی برای آن دارد. طبیعتا حتی اگر میلیون ها واحد مسکونی در خارج از تهران و در شهرهای جدید اطراف آن ساخته شود تاثیری بر قیمت هر متر مربع واحد مسکونی در شمال شهر تهران ندارد و تنها ممکن تقاضا برای اجاره را در جنوب شهر تهران آنهم به صورت محدود کاهش دهد.

دولت آینده باید این موضوع را نیز در نظر بگیرد که بسیاری از راه ها در دولت های قبلی تجربه شده است، از افزایش شدید تولید مسکن در تهران و حاشیه آن تا بلند مرتبه سازی و افزایش تراکم. اما هیچ کدارم از این راهکارها نتوانسته است بر قیمت واحد مسکونی در تهران تاثیر گذار باشد و یا از افزایش آن جلوگیری کند.

بنابراین باید به دنبال اجرای طرحی جدید باشد. حال سوال پایانی این است که این اظهارنظر رئیس جمهور منتخب مبنی بر اینکه «با توجه به اینکه تأمین مسکن نقش مهمی در آرامش روحی خانوارها دارد تأمین مسکن ارزان جزء برنامه‌های دولت تدبیر و امید است» چگونه می خواهد محقق شود؟