لوازمی برای آرایش ذهن کودکان

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو» - هانیه جهانی؛ انسان ها، بخصوص کودکان از طریق ارتباط با محیط پیرامون، اطراف خود را می شناسند، آن را کشف می کنند، مورد کنکاش قرار می دهند و بوسیله محرک های گوناگون برانگیخته می شوند؛ همچنین آماده پذیرش مسائلی می شوند تا آنها را به عنوان الگو قرار داده و طبق آن رفتار کنند.

 

یکی از وسایلی که کودکان و نوجوانان، بخصوص در زمان بازگشایی مدارس با آن خیلی سر و کار دارند لوازم التحریر است که امروزه در فروشگاه ها و بازار به مدل های مختلف داخلی و خارجی یافت می شود؛ این در حالی است که جذابیت و رنگارنگی آنها نه تنها در پیشرفت کودکان نقشی ندارد، بلکه ایجاد حواس پرتی در نونهالان این مرز و بوم نیز می شود که به موجب آن نمی توانندآن طور که باید و شاید از مدرسه و کلاس و درس بهره کافی ببرند.

 

با توجه به آنچه پیش از این گفته شد، افراد قابلیت الگوبرداری از نمونه های مختلف را دارند و با توجه به نظر «بندورا»، روان شناس مشهور که الگوبرداری را فرایند یادگیری معرفی می کند که بواسطه آن فرد در نتیجه دیدن و شنیدن رفتار، از آن تقلید می کند، بنابراین برچسب های مورد استفاده در لوازم التحریر نقش الگویی را ایفا می کند و در نگرش، احساس و رفتار کودکان موثر واقع می شود.

 

 

الگوبرداری از طرح های مختلف لوازم التحریر اثرهای مختلفی بر رفتار کودکان دارد، به طوری که می تواند با سرمشق گیری از  مدل های مختلف رفتارهای درست و نادرست تازه ای یاد بگیرد؛ مانند برچسب های «بار بی» و «بنتن» و ... که بیانگر نمونه هایی از این قبیل است؛ همچنین اگر الگوی مشاهده شده مورد تنبیه قرار گیرد، سعی می کند آن را انجام ندهد تا تنبیه نشود. البته در این مورد استثنا نیز وجود دارد برخی کودکان به علت کنجکاوی با اینکه نتیجه عمل را می دانند، اقدام به انجام آن می کنند و عواقبش را متحمل می شوند؛ گاهی هم مدل اثرگذار بر رفتار کودک مدلی است که فعالیت ترسناک انجام می دهد مانند «اسپایدرمن»، ولی مورد تنبیه قرار نمی گیرد، اما کودک مشابه این رفتار را در دنیای واقعی انجام می دهد و در برخی از موارد مورد سرزنش قرار می گیرد.  

معمولاً برچسب های به کار رفته در لوازم التحریر برای کودکان تداعی کننده یک کارتون و داستانی است که در گذشته آن را دیده اند؛ به طور نمونه با دیدن تصاویر «ای کیو سان» کودکان در ذهن خودشان شخصیت کارتونی دوست داشتنی آن را یادآور می شوند که آموزه های تربیتی و آموزشی درون آن گنجانده شده است.

 

 

در دین و علم امروز اشارات مستقیمی به نقش تفکر در سبک زندگی شده است؛ امام علی علیه السلام می فرمایند یک ساعت تفکر بهتر از 70 ساعت عبادت است و الیس، نظریه پرداز عقلانی-هیجانی نیز عامل اصلی رفتار و احساس را در واقع فکر می داند.

 

اگر نسبت به یک اتفاق مثل دیر آمدن فرزند خود فکر منفی مثل تصادف کردن داشته باشیم، نگران می شویم و اگر فکر مثبتی کنیم احساس آرامشی توام با انتظار به ما دست خواهد داد، بنابراین باید افراد مراقب افکار خود باشند. این افکار بر رفتار و گفتار و شخصیت ما موثرند، به طوری که با مشاهده داستان هایی چون «بن تن» و... به نقش موثر تفکر برای انتخاب مسیر پی می بریم و در قالب یک برچسب مفاهیم مختلفی را آموزش می بینیم. البته نمونه های اخلاقی مفیدی مانند «شکرستان» وجود دارد که الگویی از صداقت و راستی و درستی می باشد، بنابراین با توجه به اینکه کودکان ذهن فعالی دارند، می توانند مفاهیم را شناسایی کرده و خیلی سریع از آنها الگوبرداری کنند.

 

 

در کنار الگوهای تربیتی و آموزشی، الگوهایی نیز هستند که متناسب با سن کودک نمی باشند و کودکان را در زمینه ازدواج یک خانم و آقا و روابط زناشویی مانند کارتون شرک و فیونا کنجکاو می کنند؛ در ابتدا این مسائل برای کودک قابل هضم نیست و او سعی می کند از اطرافیان، بخصوص والدین سوالاتی در این باب بپرسد. بسیاری از والدین نحوه برخورد با این نوع مسائل را نمی دانند و امکان دارد به کودکان اطلاعاتی ندهند و آنها را کنجکاوتر کنند و حتی ممکن است بلوغ جنسی زودتر از موعد اتفاق بیفتد.

 

 

علاوه بر الگوهای فوق، متاسفانه امروزه شاهد الگوهای عروسکی نیمه برهنه همچون باربی هستیم که با ارزش های دینی و اسلامی ما در تعارض هستند و در روان ناخودآگاه کودکان اثرات مخربی می گذارند؛ این در حالی است که خانواده ها بعضاً به علت بی توجهی در انتخاب و ارائه الگوی مناسب و نداشتن آگاهی لازم نسبت به این لوازمی که می توانند زمینه ساز رشد و ارتقای سطح علمی کودکان آنها بشود، مسبب انحراف فکری و رفتاری کودکان می شوند، البته نباید تاثیر جامعه را در تبلیغ مدل های مخرب و محرک نادیده گرفت.

 

در آخر باید به این نکته توجه کرد که کودکان ما امانتی آسیب پذیر هستند و همانند لوح سفید؛ این ما هستیم که به آنها نقش می دهیم. پس بیایید نقش و نگاری اسلامی و متناسب با فرهنگ اصیل ایرانی ارائه کنیم.

 

/دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی/