به گزارش خبرنگار فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»، نشست اکران و نقد و بررسی فیلم سینمایی استرداد با حضور محسن علی اکبری، تهیه کننده این فیلم، سید جلال الدین دری یکی از نویسندگان آن و محمدتقی فهیم، منتقد سینما عصر امروز در سالن بصیرت لانه جاسوسی برگزار شد.
در ابتدای برنامه علی اکبری در پاسخ به سوالی مبنی بر توضیح سیاست پروژه های فاخر در دولت گذشته گفت: این سوال به من ربطی ندارد و من بی گناه بودم! من در این جا از کارهای خودم دفاع می کنم زیرا تهیه کننده برخی از مجموعه ها و فیلم های تاریخی مانند مریم مقدس، غیاث الدین جمشید کاشانی، فرستاده و ... هستم؛ اما در خصوص سوال شما می توانم اشاره کنم که در سال 88 و در پی صحبت های رهبر انقلاب در خصوص ضرورت انجام کارهای هنری سنگین و گفتن وقایع دفاع مقدس، دوره پهلوی، تاریخ اسلام و ... که نمی توان آنها را با سرمایه شخصی ساخت، کمیسیون فرهنگی مجلس ردیف بودجه ای را برای ساخت فیلم هایی با این مضامین اختصاص داد.
وی افزود: در دولت دهم و معاونت آقای شمقدری این نگاه به مباحث دینی پر رنگ تر شد؛ اما در مورد دوران پهلوی بیشتر فیلم هایی که ساخته شده بود راجع به فحشا در این دوره بود و روی مباحث کلان اقتصادی کمتر کار شده بود. ما در این فیلم سعی کردیم فساد اقتصادی در دوره پهلوی را به تصویر بکشیم.
تهیه کننده استرداد در خصوص مشکلاتی که در ساخت این فیلم وجود داشت، تصریح کرد: وقتی کار را شروع کردیم فیلمنامه دیگری داشتیم؛ اما اواسط فیلمبرداری نامه ای به دست ما رسید که این فیلم باید به گونه ای کار شود که رابطه ما با روسیه به هم نریزد. برای همین ما از آقای دری خواستیم فیلمنامه را بازنویسی کند تا این نقص برطرف شود اما دوباره نامه ای از وزارتخانه دیگری آمد که کار باید به گونه دیگری پیش برود.
وی در ادامه گفت: با این همه سعی کردیم فیلمی در مدیوم سینما و با استانداردهای سینمایی تولید کنیم. من نقص های این کار را می پذیرم، اما احساس من بعد از 32 سال کار این است که با ساخت استرداد قدمی کوچک در فیلمسازی به جلو رفته ایم.
در ادامه محمد تقی فهیم گفت: فیلمی مانند فهرست شینگلر در بخش خصوصی ساخته شده است که ما وقتی آن را می بینیم عاشق یهودی ها می شویم و شخصیت های یهودی آن را دوست داریم؛ اما استرداد قرار است چه کاری انجام دهد و با ساخت آن چه اتفاقی در سینمای ایران افتاده است؟ کارگردان این فیلم در صحبت های خود بیشتر به محتوای فیلم تکیه می کند و می گوید ما کاری تاریخی کرده ایم. در واقع، پروپاگاندای اثر بر مبنای تاریخی بودن آن است.
وی خاطر نشان کرد: رهبر معظم انقلاب فرمودند که یکی از وظایف هنرمندان این است که از تاریخ تحریف زدایی کنند. سرمایه گذاری دولتی برای ساخت این فیلم نیز در همین راستا بوده است، پس استرداد انتظار ما را بالا می برد و حتما باید مبنای تاریخی آن درست باشد؛ اما کجای تاریخ ایران آمده که تا سال 1334 در ارتش پادشاهی نظامی زن وجود داشته است؟ کی این طلاها به ایران پس داده شده اس؟ چرا در هیچ جای تاریخ ندیدیم که طلاها به ایران بازگردانده شود اما در این فیلم این گونه بیان می شود؟
این منتقد سینما اظهار داشت: فیلم بی جهت است، نه به نفع سلطنت طلب ها است، نه به نفع توده ای ها و نه به نفع مسلمان‌ها. ما در این فیلم عاشق هیچ یک از کاراکترها نمی شویم. آیا سرهنگ تکین در این فیلم مذهبی بوده، آیا توده ای بوده؟ مذهبی ها کجا چنین کارهایی می کردند؟ آنها در دولت و ارتش نفوذی نداشتند. علاوه بر این، وطن پرستی تکین هم روی هواست.
پس از فهیم نوبت به دری، یکی از نویسندگان استرداد رسید که اظهارات خود را درباره این فیلم مطرح کند.
وی گفت: این فیلم، فیلمنامه نویسان متعددی دارد. من هم از اواسط فیلم بود که به گروه پیوستم و شروع به بازنویسی فیلمنامه کردم. در واقع، چند فیلمنامه برای این فیلم در دست بود و در نهایت کارگردان تصمیم گرفت که از کدام بخش کدام فیلمنامه استفاده کند و به همین دلیل فیلم دچار پارادوکس هایی است.
دری در خصوص فیلم های تاریخی اظهار داشت: این که یک فیلم تاریخی مُرِّ تاریخ را بیان کند وظیفه فیلم مستند است. اما در مورد فیلم داستانی چند نوع فیلم تاریخی داریم. برخی از فیلم ها مانند محمد رسول الله هستند که در آنها کاراکتر اصلی نشان داده نمی شود. در این فیلم ها باید احادیث و روایات و منابع را عینا داشته باشیم مگر کاراکترهای فرعی که نویسنده آنها را در داستان قرار می دهد و شاید عین تاریخ نباشند.
وی بیان داشت: فیلم های دیگر تاریخی نیز دو نوع است. این فیلم ها یا شخصیت های تاریخی را به تصویر می کشند که در اینجا شخصیت تاریخی ویژگی هایی دارد و داستان او نعل به نعل روایت می شود یا این که این فیلم ها یک واقعه تاریخی را نشان می دهند که در اینجا دست نویسنده باز است که هر چه خواست در قالب یک مفهوم خاص اضافه و کم کند.
نویسنده استرداد خاطرنشان کرد: در مورد استرداد بهتر بود یکی از این فیلمنامه ها تصویب و براساس آن کار می شد تا این تناقض ها ایجاد نشود. به دلیل همین تناقض هاست که ما نمی فهمیم تکین چیست؟ او هم سلطنت طلب است، هم ملی گرا و هم با اسلام گراها رفت و آمد دارد. این برداشت های متفاوت به دلیل برداشت های مختلف از فیلمنامه های مختلف است و اگر کارگردان به یکی از فیلمنامه ها وفادار بود این مشکلات ایجاد نمی شد. من در این فیلمنامه تعدادی از کاراکترهای اضافی را حذف کردم و آن را از 100 صفحه به 55 صفحه تقلیل دادم. همه چیز یک فیلم حول محور مفهوم آن است و براساس مفهوم است که کاراکتر شکل می گیرد اما ما در مفهوم دچار سردرگمی بودیم.