دروغگو از یک جهت با مرده برابر و از جهاتی دیگر از مرده بدتر است/ دروغ حسّ اعتماد را از بین می‏برد و در جامعه شرّ می‏آفریند

گروه فرهنگی «خبرگزاری دانشجو»؛ آیت الله مجتبی شهیدی کلهری مشهور به مجتبی تهرانی استاد مشهور اخلاق و مرجع تقلید و مدرس حوزه های علمیه تهران(مانند مدرسه مروی) بود؛ وی از محضر اساتید بزرگی همچون ادیب نیشابوری، آیت الله بروجردی، آیت الله حکیم، آیت الله گلپایگانی، علامه طباطبایی و...بهره برد.

این مرجع بزرگوار تقلید و استاد بزرگ اخلاق، پس از 40سال خدمت صادقانه در نشر معارف اسلامی و ترویج مکتب حقّۀ اهل‌بیت عصمت و طهارت، در دی‌ماه سال 1391هـ‌ش؛ دار فانی را وداع گفت؛ در این مجال سعی داریم تا جرعه ای از بیانات ناب اخلاقی ایشان را در اختیار علاقمندان قرار دهیم.

بسم الله الرحمن الرحیم

رُوِیَ عَنْ عَلیٍّ علیه السّلام قال:« اَلْکَذَّابُ وَ الْمَیِّتُ سِوَاءٌ لِأَنَّ‏ فَضِیلَةَ الْحَیِّ عَلَى الْمَیِّتِ الثِّقَةُ بِهِ فَإِذَا لَمْ یُوثَقُ بِکَلَامِهِ بَطَلَتْ حَیَاتُهُ».[1]

چرا دروغ‏گو و مرده با هم برابرند؟

از امیرالمؤمنین(علیه‏السلام) منقول است که فرمودند: دروغ‏گو و مرده برابرند! پس به درستى که مزیّت زنده بر مرده این است که انسان می تواند به زنده اعتماد کند ولی به مرده نمی تواند اعتماد کند؛ پس وقتی به سخن کسی اعتماد نباشد،‌دیگر این شخص زنده نیست.

امیرمؤمنان علی(علیه‏السلام) فرمودند: «اَلْکَذَّابُ وَ الْمَیِّتُ سِوَاءْ»؛ شخص دروغ‏گو با مرده مساوی است! در اینجا حضرت شخص دروغگو را با مرده از یک جهت مقایسه می کنند، نه از جهات دیگر؛ می‏فرمایند دروغ‏گو و مرده برابرند؛ چرا؟ «لِأَنَّ‏ فَضِیلَةَ الْحَیِّ عَلَى الْمَیِّتِ الثِّقَةُ بِه»؛ چون برتری شخص زنده بر مرده این است که انسان روی شخص زنده می‏تواند حساب کند و به او اعتماد کند، امّا روی شخص مرده نمی شود حساب کرد و نمی‏توان به او اعتماد کرد.

دروغ بدتر از شراب است

بعد فرمود: «فَإِذَا لَمْ یُوثَقُ بِکَلَامِهِ بَطَلَتْ حَیَاتُه»؛ وقتی به آدم دروغ‏گو که به ظاهر زنده است‏ نمی‏توانیم اعتماد کنیم، ‌پس این فرد با مرده مساوی است؛ حضرت در این روایت فقط از یک جهت بین دروغ‏گو و مرده مقایسه می‏کنند، نه از هر جهت؛ شخص دروغ‏گو و مرده از یک جهت با هم مساوی هستند و آن هم عدم اعتماد به هر دوی این‏ها است.

امّا از جهات دیگر، دروغ‏گو بدتر از مرده است؛ زیرا در روایت دیگری داریم که امام باقر(علیه‏السلام) فرمودند: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ لِلشَّرِّ أَقْفَالًا وَ جَعَلَ مَفَاتِیحَ تِلْکَ الْأَقْفَالِ الشَّرَابَ وَ الْکَذِبُ شَرٌّ مِنَ الشَّرَابِ»؛[2] خداىمتعال براى بدى قفل‏هایى قرار داده، و کلید این قفل‏ها راشراب قرار داده، و دروغ بدتر از شراب است؛ این یعنی دروغ در مقایسه با شراب، شرّآفرین‏تر است.

دروغ‏گو شرّ‏آفرین است ولیکن مرده شر نمی آفریند

در روایت امیرالمؤمنین علی(علیه‏السلام) مرده و دروغ‏گو از یک جهت با هم مساوی هستند؛ اما از جهات دیگر دروغگو بدتر از مرده است؛ میّت و مرده نمی‏تواند شرّ بیافریند؛ اما دروغ‏گو شرّ‏آفرین است؛ ما باید روایات را کنار هم و به صورت مجموعی مورد توجّه قرار دهیم؛ دروغ‏گو اگر بمیرد بهتر است! چون زندگی‏اش شرّآفرین است.

این مسأله دروغ را دست‏کم نگیرید؛ دروغ ‌از معاصی کبیره است و بسیار در آیات و روایت ما از آن پرهیز داده شده است؛ همان‏طور که حضرت امیر(علیه‏السلام) فرمود، دروغ اوّلاً حسّ اعتماد را از بین می‏برد؛ و ثانیاً در جامعه شرّ می‏آفریند؛ این یعنی دروغ ابعاد گوناگون دارد.[3]

1- غُررالحِکم و دُرر الکَلِم، ص 220، روایت 4386
2- اصول کافی، ج2، ص 338
3- یکشنبه، 21 فروردین 1390 – 6 جمادی الاولی 1432؛ مسجد جامع بازار تهران