سناریوهای موجود برای روزهای پایانی مذاکرات هسته‌ای

به گزارش گروه دانشگاه "خبرگزاری دانشجو"، مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ پس از یک سال مذاکراه و چانه‌زنی بر سر موضوعات اختلافی پس از توافق «موقت ژنو» یا‌‌ همان «برنامه اقدام مشترک» به روزهای پایانی خود رسیده است و قرار است با آخرین دور مذاکرات نمایندگان ایران و ۱+۵، در ۲۷ آبان در وین، ماحصل تلاش‌های دیپلمات‌ها اعلام شود.

۳ سناریو متصور برای نتیجه مذاکرات هسته‌ای ایران و ۱+۵:

الف: شکست مذاکرات: این سناریو در ۳ آذر حاصل نخواهد شد، آینده سیاسی جریان‌های حاکم در آمریکا (دموکرات‌ها) و ایران (اعتدال) ارتباط عمیقی به نتیجه مذاکرات هسته‌ای دارد. پیروزی جمهوری خواهان در کنگره آمریکا که نشانه کاهش محبوبیت دولت اوباما و شکست سیاست‌های دموکرات‌ها در آمریکا از سال ۲۰۰۸ است، در صورت ناکامی سیاست‌های آمریکا در موضوعات داخلی و خارجی در دو سال پایانی باراک اوباما، به ویژه در موضوع مذاکرات هسته‌ای با جمهوری اسلامی ایران، می‌تواند تبدیل به پیروزی این حزب، در انتخابات آینده ریاست جمهوری آمریکا شود، از سوی دیگر محقق نشدن وعده‌های انتخاباتی دولت اوباما، باعث تضعیف جایگاه حزب دموکرات در بین مردم خواهد شد. در طرف مقابل، دولت حسن روحانی که حدود یک سال است مدیریت اجرایی کشور را برعهده گرفته است، به نظر نمی‌رسد «شکست مذاکرات» گزینه مطلوبی برایش باشد. چرا که، در وهله اول، دولت اعتدال، با گره زدن مسائل داخلی و خارجی به موضوع «پرونده هسته‌ای» عملا خواسته یا ناخواسته، وارد مسیر دشوار و سختی شده است، در وهله دوم، محکوم کردن تلاش‌های تیم قبلی مذاکرات و ستایش اقدامات ظریف و همکارانش در تصویرسازی اینکه توافق هسته‌ای در شرایط برد-برد امکان پذیر است، باعث ایجاد انتظارهایی در به نتیجه رسیدن مذاکرات بین افکارعمومی شده است و در وهله سوم بقای سیاسی جریان اعتدال با توجه به دو فرض مذکور، ارتباط گسترده‌ای به توافق در پرونده هسته‌ای دارد.

ب: به نتیجه رسیدن مذاکرات: با توجه به آنچه از نشست سه جانبه (ظریف، کری و اشتون) در مسقط، در رسانه‌ها منتشر شده است، این سناریو هم تا موعد مقرر ۳ آذر در تمامی ابعاد دست نیافتنی است. گمانه زنی‌ها درباره پیشنهادهای نه چندان مطلوب طرف غربی برای رفع کامل تحریم‌های ایران در مقابل پذیرش موارد مربوط به غنی سازی و تعداد سانتریفیوژ‌ها از سوی مذاکره کنندگان ایرانی، نمی‌تواند حتی در پازل خواسته‌های دولت اعتدال جایی داشته باشد، اگرچه باید در این باره روزهای پیش رو نظاره کرد، ولی بدیهی است که توافق با شرایط مذکور، اثبات فرضیه‌ای است که می‌گویند غرب به دنبال «توافق خوب» با ایران است در حالیکه دولت جمهوری اسلامی ایران به دنبال صرفا «توافق» در موضوع هسته‌ای است.

ج: تمدید مذاکرات: به نظر می‌رسد محتمل‌ترین گزینه پیش رو برای مذاکرات هسته‌ای «تمدید مذاکرات» برای ۴ ماه باشد، اینگونه می‌توان گفت که ایران و ۱+۵ بدلیل موارد اختلافی موجود در میز مذاکرات، با توافقات جدید و تا حدودی گسترده‌تر از توافق موقت ژنو، رسیدن به توافق جامع را به حل اختلاف‌های موجود که بیشتر ناظر بر چگونگی رفع تحریم‌های ایران است، خواهند کرد. البته می‌توان گفت، فرسایشی شدن مذاکرات برای یک دوره دیگر، نه تنها کمکی به حل موضوع نخواهد کرد بلکه سیر قهقرایی مذاکرات هسته‌ای ایران و ۱+۵ را نشان خواهد داد.

به نظر می‌رسد حسن نیت و گام‌های اعتمادساز و شاید فرا‌تر از معاهده NPT تیم مذاکره کننده ایرانی در مذاکرات هسته‌ای ایران که نشانه‌های آن را می‌توان در چارچوب گزارش‌های آژانس و اظهارات مقامات غربی دید، امری بدیهی و روشن برای افکار عمومی باشد، ولی آنچه هنوز معضل اصلی و بی‌پایان مذاکرات است، زیاده خواهی غرب و بهانه تراشی آنان برای مقابله با جمهوری اسلامی ایران است که به نظر نمی‌رسد بتوان پایانی را برای آن متصور شد، شاید مذاکرات پیش رو، به سرنوشت مذاکرات سعدآباد، پاریس و بروکسل منتهی شود. به گونه‌ای که محمد جواد ظریف در مقاله‌ای یا سخنرانی چندسال دیگر بگوید: با وجود تمامی گام‌های اعتمادساز و بسته‌های پیشنهادی ایران، به دلیل اینکه ملاحظات سیاسی جایگزین مباحث فنی از سوی آمریکا شد، مذاکرات شکست خورد. (این موضوع‌‌ همان چیزی است که ظریف در مقاله‌ای در یکی از نشریات دانشگاه کلمبیا درباره به نتیجه نرسیدن مذاکرات سال‌های ۸۴-۱۳۸۲ بدان اشاره کرده است).

به قلم سجاد مصطفی‌پور

انتشار یادداشت دانشجویان به معنای تایید تمامی محتوای آن توسط "خبرگزاری دانشجو" نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.