در برنامه «حذف و اضافه» مطرح شد؛
به گزارش خبرنگار دانشگاه "خبرگزاری دانشجو"، عصر روز ۲۹ آبان ماه بیست ودومین قسمت از برنامه «حذف و اضافه» با موضوع بررسی موانع و مشکلات نشر دانشگاهی به طور زنده روی آنتن شبکه سه سیما رفت. در ابتدا خلاصه‌ای از قسمت پیشین این برنامه پخش گردید و در آیتم خبرنامه به آخرین تحولات هفته گذشته دانشگاه پرداخته شد.
پرسش پیامکی قسمت بیست و دوم برنامه «حذف و اضافه» اینگونه طرح شد: «مهم‌ترین چالش در عرصه نشر کتب دانشگاهی را چه می‌دانید؟ ۱) عدم تناسب قیمت با کیفیت، ۲) ترجمه‌های ضعیف، ۳) کم یابی در اثر توزیع نامناسب ۴) کم توجهی اساتید به منابع جدید».
کوشکی: اوضاع ترجمه کتب دانشگاهی در ایران ساماندهی نیست
در ابتدای این برنامه به برگزاری نمایشگاه نشر دانشگاهی در هفته کتاب و کتابخوانی اشاره شد و کوشکی پیرامون سازوکار ترجمه آثار در کشور بیان داشت: تلقی این است که اگر اوضاع سازوکار ترجمه کتب در کشور سامانمند بود و عده‌ای می‌نشستند و با فکر تصمیم می‌گرفتند چه کتابی در چه رشته‌ای چیست تا ترجمه شود، خوب بود اما چنین چیزی وجود ندارد. یعنی اینکه اغلب برحسب ذوق، سلیقه و خواست من مترجم و ناشر این گلیچن و ترجمه می‌شود. و اساسا این نکته که چرا کتب دانشگاهی ترجمه می‌شود؟
مبنای تالیف کتب دانشگاهی پژوهش و کسب نتیجه نیست
این استاد دانشگاه ساختار دانشگاه در ایران را غرب زدگی دانست و گفت: وقتی دانشگاه روز اول در کشور ایجاد شد، دانشگاه جایی فرض شد که باید دانش را از بیرون آورد. چون در ایران دانشی وجود ندارد. پس مبنایش ترجمه است. حال یا باید افرادی از اینجا می‌رفتند آنجا و آموزش می‌دیدند که خود ایشان می‌توانستند کتبی را از خارج در عرصه‌های مختلف بیاورند و ترجمه کنند. برخی از این عرصه‌ها را گفتند اساسا ترجمه نکنید. مثل رشته پزشکی که زبان رسمی علم پزشکی در ایران زیان لاتین است. و در برخی عرصه‌ها هم گفتند ترجمه می‌کنیم. یعنی مبنای کتب دانشگاهی در بسیاری از عرصه‌ها ترجمه بود و تالیف به این معنا که در عرصه‌ای مثل علوم انسانی پژوهش کند و محصول آن را بنویسد و آن تدریس شود بسیار کم و محدود است. در رشته‌های فنی و پزشکی که واقعا ترجمه است یا اصلا ترجمه هم نیست و همان نسخه خارجی همین جا افست و منتشر می‌شود. همان قمستی هم که تالیف بوده این بوده که من مثلا ۲۰-۳۰ کتاب خارجی را کنار هم گذاشتم و گردآوری کردم. این می‌شود کتاب تالیفی ما و وقتی ارجاعات آن را مشاهده می‌کنیم تماما لاتین است. یا یک کتاب با چندین ترجمه مختلف در بازار موجود است. لذا چیزی که اتفاق نمی‌افتد فکر در این موضوع است.
وی درباره محتوای کتب دانشگاهی اظهار داشت: واقعیت این است که برخی از کتب مخاطب خاص دانشگاهی دارند یعنی اساسا امکان مطالعه عمومی آن فراهم نیست. برای درس و گرایش خاصی است. اما برخی از کتاب‌ها مخصوصا در حوزه علوم انسانی ممکن است مخاطب عام داشته باشد. هرچند که ممکن است برای دانشجویان رشته خاصی باشد. پس تقسیم بندی به حسب مخاطب است و از سویی انتشاراتی چه دولتی چه خصوصی از قدیم باب شده است که این‌ها گفته‌اند راسته کاریمان این است که کتبی با موضوعات دانشگاهی را نشر می‌دهیم و به مرور انتشارات دانشگاهی را شکل داده‌اند.
کتب دانشگاهی ما منبع نشده است
کوشکی درباره منبع شدن کتب دانشگاهی داخلی بیان داشت: هنوز جانیافتاده است که ایرانی می‌تواند خود صاحب ایده باشد، پژوهش کند و حسب نیازهای کشور و برای پاسخ به آن نیاز اثری را تالیف کند و سپس این اثر برای دانشجویان ماخذ و منبع اثر شود. این هنوز برای من استاد جانیافتاده، اما شروع شده است.
امروز در دانشگاه ما تاریخ و نظریه انقلاب را به روایت اساتید خارجی تدریس می‌کنیم
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) ادامه داد: برای همین خاطر است که امروز در دانشگاه‌های ما تاریخ ایران به روایت جیمز بیلد انگلیسی تدریس می‌شود. نظریه‌های انقلاب اسلامی ایران به روایت خانم نیلی کدی و... تدریس می‌شود. خیلی عجیب است که انقلابی را ملت ایران انجام داده است و امروز بچه‌های همان ملت در دانشگاه باید ببینید خانم استاد دانشگاه آمریکا درباره انقلابی که پدر و مادر آن‌ها انجام داده‌اند چه گفته است؟ حالا آن خانم نظر داده اشکالی ندارد. می‌خوانیم و نقد می‌کنیم. اما یک نفر از داخل نیز که درک کرده بنویسد. این رایج نیست و آن نگاهی که در دوران ۷۰-۸۰ ساله در دانشگاه ما شکل گرفته این است که کتابی که لاتین نوشته شده باشد علمی است و در غیر این صورت از لحاظ علمی ضعیف است. این در مقالات نیز رایج است. مقاله‌ای که رفرنس‌های لاتین آن کم باشد می‌گویند وزنه علمی آن کم است.
علم بومی، کاربردی و از زاویه منافع و امنیت ملی باید تولید شود
کوشکی بیان داشت: امروز فرهنگ مسلط ۸۰ سالهای حاکم است که خارجی‌ها علم تولید می‌کنند و ما توانش را نداریم و باید به مرور این تلقی شکسته شود. علمی بومی، علم کاربردی، علم از زاویه منافع و امنیت ملی باید شکل گیرد. دانشجویان باید بتوانند مشکلات کشور را راه چاره دهند و حل کنند. امروز وقتی ما دانشجو را به خارج می‌فرستیم و می‌گویند نمی‌گذاریم در این رشته خاص تحصیل کنند یا با درخواست آن‌ها مخالفت می‌شود، این یک زنگ خطری است برای ما که شاید فردا این شدید‌تر هم شود و محاصره علمی شویم. در این صورت چه باید کرد؟ همان کاری که در عرصه‌های دیگر کردیم. خودمان علم تولید کنیم. پاسخ‌های ایرانی و بومی برای سوالات خود بیابیم. این اگر محقق شود، من ناشر افتخار کتبی را چاپ می‌کنیم که نظریه ایرانی را نشر می‌دهد. این در کلاس‌ها بیاید و تدریس شود. این رشد علم است.
در ادامه برنامه دکتر کوشکی پیرامون نظام بندی اساتید دانشگاهی بیان داشت: واقعیت این است که نظام امتیازبندی اساتید نظامی است که تقریبا کیفیت برای آن مهم نیست. استاد برای آنکه از امتیازات پژوهشی برخوردار شود باید کتبی را تالیف کند. اشکال مبنایی در اینجا این است که اگر بنده بتوانم به هر شیوه‌ای یک کتاب با محتوای مشخص را در نشر دانشگاه چاپ کنم این بیشترین امتیاز را دارد. اما اگر به هر دلیل نتوانم به این دست یابم، آنگاه می‌روم این محتوا را توسط یک ناشر بیرونی منتشر کنم آنگاه همان محتوا با امتیاز یک سوم برای من در نظر گرفته می‌شود و دیگر کتب درسی نمی‌شود. لذا اینجا اصلا مهم نیست شما چه نوشته‌اید. مهم این است مهر ناشر در پشت این پژوهش شما بخورد. این مسیر نیز بر مبنای علمی کمتر صورت می‌گیرد. بیشتر بر اساس ارتباط صورت می‌گیرد. یعنی شما بتوانید از طریق ارتباطات نفوذ کنید.
فضلی‌نژاد: ترجمه ما حتی از گفتمان‌های زنده دنیا منقطع است/ ما باید یک جریان ارتجاعی روبرویم
در ادامه برنامه پیام فضلی‌نژاد، محقق و نویسنده می‌ه‌مان تلفنی برنامه «حذف و اضافه» شد. وی در پاسخ بدین سوال که «به نظر شما چه میزان ترجمه و تالیف کتب دانشگاهی که در کشور صورت می‌گیرد می‌تواند مشکلات کشور را حل کند؟» اظهار داشت: ضمن تشکر از برنامه خوب شما که به مسائل زیرساختی در این حوزه می‌پردازد، امروز در حوزه نشر کتب علوم انسانی در کشور منتقدان زیادی وجود دارد. دایره این منتقدان را می‌توانید در چهره‌هایی مختلفی ببینید. این دایره چنان گسترده است که نشان از یک بیماری بزرگ در حوزه علوم انسانی و دانشگاهی ما دارد. این بیماری نیز یک بخشی‌اش به ترجمه برمی گردد. امروز ترجمه‌های کتاب در علوم انسانی از عرصه گفتمان‌های زنده این علوم نیز به دور است. یعنی ما با یک جریان ارتجاعی ترجمه روبرو هستیم که آرا متفکران و اندیشمندان در رشته‌های مختلف را برای چند دهه گذشته ترجمه می‌کند. در صورتی که امروز زنده‌ترین مباحث علوم انسانی در دنیا چیز دیگری است. لذا ترجمه ما از گفتمان‌های زنده منقطع است.
رهبری هشدار دادند نهضت ترجمه یک نهضت خودباخته است
وی ادامه داد: دوم اینکه ترجمه به شکلی که در کشور ما در حوزه علوم انسانی است به وضعی رسیده است که رهبری در چند نوبت پیرامونش صحبت کردند و به بحث نهضت ترجمه هشدار دادند. ایشان از منظر یک تاریخدان و جریان‌شناس خطرات این نهضت را اخطار دادند که با یک غرب زدگی در این عرصه روبرو باشیم و یک خودباختگی را دنبال کنیم. از سوی دیگر چه ترجمه، چه تالیف و چه اجتهاد در عرصه فکری و نظریه‌ای آثار و تبعات مختلفی خواهد داشت. همه آن‌ها کارکردهای عینی در جامعه پیدا می‌کند. آنچه خروجی کتاب‌های علوم انسانی ماست، لاجرم تبعاتی در حوزه‌های سبک زندگی خواهد داشت. از سویی ما در داخل کشور با یک رخلوت علمی و فکری در عرصه علوم انسانی مواجه‌ایم. این بی‌توجهی خطرآفرین است.
با یک جریان مافیای ترجمه در ایران مواجیهم
این محقق و نویسنده در انت‌ها بیان داشت: یکی باید این پرده را کنار بزند و این تراژدی را بیان کند که ما با یک مافیای ترجمه در ایران روبرو هستیم. همان مافیایی که در دو نهاد انتشارات فرانکلین در قبل از انقلاب اسلامی و بنگاه ترجمه کتاب راه اناختند. آن‌ها ترجمه گر ادبیات غرب بودند در پیش از انقلاب که بودجه رسمی داشتند و توسط وزارت خارجه آمریکا تغذیه می‌شد. همین جریان ادامه پیدا کرد در جریان ترجمه پس از انقلاب و به مافیایی تبدیل شد که نمی‌گذارند کتابی خارج از این جریان ترجمه شود. و دانشجویان را در بستر خاص فکری خود تغذیه می‌کنند. لذا می‌بینید امروز پایان نامه‌های ما تدوین ترجمه‌های مختلف هستند بدون اینکه پا به عرصه اجتهاد در نظریه‌پردازی بپردازند.
تورانیان: هیچگونه حمایتی از طرف دولت برای برگزاری نمایشگاه کتب دانشگاهی نشد
همچنین علی اکبر تورانیان، عضو هیئت مدیره انجمن ناشران دانشگاهی می‌ه‌مان دیگر «حذف و اضافه» بود. وی درباره دغدغه‌ها و معضلات نشر دانشگاهی گفت: بحث کتاب همواره نیاز به حمایت دارد. در تمام کشورهای دنیا نیز همین گونه است. امسال با توجه به شرایط خاص اجتماعی هیچ گونه مشارکت و کمکی از طرف مسئولین بالاخص وزارت فرهنگ و ارشاد نشد و بالتبع برای برگزاری نمایشگاه ناشران دانشگاهی، انجمن ناشران دانشگاهی تصمیم گرفت روی پای خود بیاستد و برگزار کند تا حداقل علاقمندان به کتاب‌های علمی و دانشگاهی از این موضوع بی‌نصیب نماند.
در حوزه کتاب هیچ یارانه‌ای به ناشران اختصاص نمی‌یابد
وی پیرامون افزایش قیمت کتب دانشگاهی در سالهای اخیر اظهار داشت: بله. قیمت کتاب افزایش یافت و طبیعی است. قسمت کاغذ نسبت به سه سال پیش حداقل ۴ برابر افزایش یافت. هزینه‌های چاپ و تولید به شدت افزایش یافت. همه این‌ها دست به دست هم داد تا قیمت کتاب افزایش یافت. یکی از اعتراض‌های ما همین است که عدالت فرهنگی باید در این حوزه رعایت شود. امروز مطبوعات ما یارانه می‌گیرند. ولی درحوزه کتاب شما هیچ یارانه‌ای را نمی‌بینید. قبلا در بحث کاغذ یارانه داده می‌شد که حدود ۷-۸ سالی است این یارانه حذف شده است. قرار بوده که به نوعی با خرید کتاب جبران این قضیه شود. متاسفانه آن خرید کتاب منتفی شده است. وزارت ارشاد در واقع با بن‌هایی که به دانشجویان می‌دهد به نوعی خواسته از خرید بیشتر حمایت کند. اما آن حمایت نه کافی و نه کامل بود.
کارخانه‌های کاغذسازی داخلی باید بازسازی شوند/ تنها ۱۵ درصد از کاغذ تولید داخل است
تورانیان افزود: بحث ما این است که باید کار ریشه‌ای حل کنیم. بسیاری از مسائل است که تا زمانی که زیرساخت‌ها را نتوانیم درست کنیم هرگز نمی‌توانیم مشکل را حل کنیم. امروز حتی اگر قیمت کتاب را با مسکن‌های حل کنیم مشکل حل نمی‌شود. دولت باید کاغذ را با قیمت ارزان در اختیار ناشرین قرار دهد. چون کاغذ هم ردیف گندم دو کالای استراتژیک در کشور ماست. پس برای این کار لازم بود ما کارخانه‌های کاغذسازیمان بازسازی می‌شد. متاسفانه در این ۳۰ سال کوتاهی کردیم واین کارخانه‌ها را راه ننداختیم. و امروز ۱۵ درصد تنها تولید داخلی کاعذ داریم و باقیش وارداتی است. همیشه حرف ما این بوده که ساختن کارخانه‌های کاغذسازی ما سخت‌تر از نیروگاه‌های هسته‌ای نبوده است. پس کوتاهی کرده‌ایم.
توزیع کتب مشکل بزرگ دوم نشر دانشگاهی است
این عضو انجمن ناشران دانشگاهی ادامه داد: بحث اصلی دیگر توزیع کتاب است. بسیاری از کتب ما تولید می‌شود، اما چون توزیع نمی‌شود مردم ما مطلع نمی‌شوند و به دست آن‌ها نمی‌رسد. نتیجه این می‌شد که کتاب‌ها می‌مانند و بسیاری از مخاطبان شهرستانی از کتب جدید بی‌اطلاع‌اند. در بحث نمایشگاه‌های استانی که برخی ناشرین شرکت می‌کنند جالب است که کتاب‌هایی که سال‌ها مانده و کسی استفاده نکرده، بازار دارد و فروش می‌رود. این نشان دهنده این است که کتب توزیع مناسبی نشده است و به همان شکل مافیای توزیع راه حل باید یافت. همانگونه که رهبری فرمودند باید فروشگاه زنجیره‌ای ایجاد شود. تمام ارگان‌ها باید هم افزایی داشته باشند تا این مشکل حل شود.
تکثیر غیرقانونی کتب دانشگاهی؛ مشکل سوم حوزه نشر دانشگاهی
وی مشکل سوم نشر کتب دانشگاهی را تکثیر غیرقانونی این کتب دانست و گفت: امروز حقوق ناشرین زیر پا گذاشته می‌شود و کسی نیز در اینجامعه جلودار این افراد نیست. از مسئولین بار‌ها درخواست کردیم که در این مسائل ورود کنند تا این امنیت شغلی برای ناشر و مولف به وجود بیاید. امروز کتاب با حداقل تیراژ در دست ناشر می‌ماند چون تکثیر غیرقانونی داریم.
حاتمی: راه حل کاهش قیمت کتاب در سیاست‌های اقتصادی دولت است
در انتهای برنامه دکتر محمدرضا حاتمی، مدیرمسئول انجمن ناشران دانشگاهی روی خط تلفنی برنامه قرار گرفت و پیرامون گرانی کتب دانشگاهی اظهار داشت: تا سال ۸۶ کتاب‌ها با دلار ۱۰۰۰ تومان یا کاغذ و مواد اولیه با دلار ۱۰۰۰ تومان در کشور تولید می‌شد. در سال ۹۰ با گرانی ارز روبرو شدیم. کسی که در فرهنگ کار می‌کند از این تنش‌های اقتصادی به هیچ وجه راضی نیست و ترجیح می‌دهد یک ثباتی در بازار شکل گیرد تا بتواند کار کند. ما دو مقطع مختلف داشتیم. یک زمانی ناشر کاغذ سوپسیددار می‌گرفت. در مرحله‌ای سوپسید کاغذ حذف شد. اما در مرحله دومی که گرانی ارز پیش آمد این کاغذ شد ۳ برابر قیمت پیشین خود و این طبیعتا قیمت تمام شده کتاب را بالا می‌ببرد. و لذا خریدار را نیز با مشکل گرانی روبرو کرد. وزارت ارشاد به تنهایی راه حل نیست. راه حل در دولت، راه حل در سیاست‌های اقتصادی دولت است.
برنامه تلویزیونی «حذف و اضافه» کاری از گروه دانش و اقتصاد شبکه سه سیما است که به مؤلفه‌های دانشگاه طراز انقلاب اسلامی و بررسی مسائل و مشکلات دانشجویان و دانشگاه‌ها می‌پردازد. مخاطبان می‌توانند از طریق شماره پیامک ۲۰۰۰۰۳۵۹ یا ایمیل Daneshgah@tv۳. ir با این برنامه تماس حاصل کنند.
ارسال نظرات