کپی، پیست؛ عقل هم تعطیل!

گروه اجتماعی «خبرگزاری دانشجو»؛ دکتر محمد رسولی، رییس بیمارستان مصطفی خمینی گفت که تا اطلاع ثانوی از دلسترهایی که طعم انگور دارند نخورید چون در آن ها یک باکتری مهلک وجود دارد و این باکتری می تواند فیل را از پا بیندازد چه برسد به انسان.

بنا بر اعلام وزیر اطلاعات، رییس بانک اقتصاد نوین به دلیل مشکلات مالی و اختلاس، با کوله ای پر از پول ایران را ترک کرد. کلیه شعب بانک اقتصاد نوین در سراسر ایران در حال تعطیلی است و هر چه زودتر باید پول هایتان را از این بانک خارج کنید.

اخیرا نارنگی هایی از کشور عربستان وارد شده که وقتی آن را می خوری، کرم هایی در دستگاه گوارشت رشد می کنند که پس از دو روز معده را می بلعند!

دنت با طعم موز، موجب کوری می شود اما دنت هایی که طعم شکلات دارند بدون مشکل هستند!

پلیس فتا اعلام کرد شیوه جدیدی از سرقت اخیرا رواج پیدا کرده که سارق، روی شیشه اتوموبیل تخم مرغ می اندازد و تخم مرغ وقتی با آب قاطی می شود دید راننده را می گیرد و راننده پیاده می شود و سارق از همین طریق مبادرت به سرقت می کند...

این شایعات و صدها شایعه دیگر هر روز در سراسر شبکه های اجتماعی و موبایلی در حال رد و بدل شدن هستند. شایعاتی که گاها به نقل از مسئولین و اشخاص معتبر بیان می شوند و مخاطبینشان هم مردم عادی هستند که به تجهیزات ارتباطی دسترسی دارند اما از منابع درست دورند. سازندگان این شایعات با استفاده از این خلا و البته زودباوری و خوش باوری مردم عادی، هدف خود را نشانه گذاری می کنند و بعد...شلیک!

این شایعات اگر از طرف خبرنگاران و فعالان بخش خبری پیگیری و تکذیب بشوند و تکذیب شدنشان در رسانه ها منتشر بشود که هیچ، اما اگر نشوند همانطور در سطح جامعه و خانه به خانه منتشر می شوند و کسی هم جلودارشان نیست.

تکنیک شایعه در جنگ نرم

کارشناسان علم ارتباطات یکی از چندین تکنیک موفقیت در جنگ نرم را شایعه سازی می دانند. این تکنیک نه فقط امروز که تجهیزات ارتباطاتی به اوج رسیده اند که در گذشته نیز وجود داشته است. اما عصر ارتباطات و گسترش رسانه های جمعی و پیشرفت تکنولوژی های ارتباطی، کار را برای پیاده کردن این تکنیک مهم راحت تر کرده است.

این مهم، آن قدر از اهمیت برخوردار است که رهبر معظم انقلاب به کرات درباره آن هشدار داده اند. به گفته ایشان « جنگ نرم یعنی جنگ بوسیله ابزارهای فرهنگی به وسیله نفوذ به وسیله دروغ به وسیله شایعه پراکنی با ابزارهای پیشرفته ای که امروز وجود دارد ابزارهای ارتباطی که ۱۰ سال قبل و ۱۵ سال قبل و ۳۰ سال قبل نبود امروز گشترش پیدا کرده جنگ نرم یعنی ایجاد تردید در دل‌ها و ذهن‌های مردم». چیزی که امروز شاهدش هستیم و نتیجه ها و پیامدهای بسیاری را منجر شده است.

علم ارتباطات معتقد است شایعه در جايي ايجاد مي‌شود كه خبر نباشد و يا خبر از منابع موثق منتشر نشود. زمانی یک شایعه می گیرد که گروه مقصد، نسبت به یک موضوع حساسیت داشته باشند و شناسایی شده باشند. دانستن زمان پخش شایعه هم از اهمیت برخوردار است. این که در چه زمانی چه شایعه ای می گیرد، یکی از آن نکاتی است که فرد و یا گروه شایعه پراکن، روی آن مطالعه می کنند.

نقل قول از مسئولین و بزرگان

یکی از عواملی که موجب می شود شایعه باورپذیر شود، این است که شایعه از زبان مسئول و یا منبع معتبری گفته شود. در شبکه های اجتماعی، این روزها شاهد بسیاری از این پیام ها هستیم که از زبان اساتید، مسئولین، وزرا و کارشناسان گفته شده است.

وقتی مخاطب می بیند که یک جمله از زبان فرد معتبری نقل شده، به راحتی آن را باور می کند و رویش تاثیر می گذارد. دیگر منبعی هم در اختیارش نیست که راستی این پیام را بیازماید. البته در بسیاری از موارد و در بین مردم عادی، تمایل و نیازی هم به این کار نیست. بدون تحقیق آن را باور می کند و اتفاقا بازنشر می دهد. مثلا برای یک خانم خانه دار، این که رییس یکی از بیمارستان های کشور گفته دلستر با طعم انگور مرگبار است کافیست و دیگر مهم نیست که اصلا فردی به نام دکتر رسولی وجود خارجی ندارد چه برسد به این که رییس بیمارستان باشد.

شایعات همینطور دست به دست می شوند و کسی هم نیست که جلوی انتشار آن ها را بگیرد...

تاثیر شایعه بر مردم

فرض کنید در شرایطی که خبر رسیده شیرهایی که تا به حال می خوردیم پالم داشته، و توسط منابع خبری موثق و وزرا و مسئولین پزشکی کشور این خبر تایید شده، شایعاتی مبنی بر آلوده بودن روغن، آلوده بودن آب، آلوده بودن میوه و سبزی و غیره منتشر می شود.

به یکباره این اخبار دست به دست می چرخند و کسی هم نیست که آن را پیگیری کند تا صحت و سقم خبر دربیاید. اولین و بزرگترین تاثیر این شایعات،تشویش و نگرانی است که در پس آن یاس و ناامیدی هم می آید. جوی خاکستری و شرایطی غیرقابل حل و وضعی بد، در ذهن مردم نقش می بندد و زمزمه های نارضایتی را بلند می کند...

این شایعات حتی اگر تکذیب هم بشوند، تاثیر اولیه خود را بر روی مخاطب گذاشته اند و تکذیبشان به اندازه ی خبر و یا پیام اولیه، تاثیر نخواهد داشت.

کپی، پیست، عقل هم تعطیل!

معضل بزرگی که در این زمینه در شبکه های موبایلی شاهد هستیم، کپی پیست بی قاعده و بدون فکر توسط کاربران است. کاربری که یک پیام را دریافت می کند، با این استدلال که «تا نباشد چیزکی مردم نگویند چیزها»، پیام را به هر تعدادی که بتواند نشر می دهد. به یکباره گروه ها پر می شوند از یک پیام که منبع آن مشخص نیست و اصل موضوع هم جای بحث دارد.

در کشور ما و احتمالا در همه جای دنیا، تعداد تولید کنندگان یک صدم بازنشر دهندگان مطلب تعداد هم نیست. کاربر پیام را دریافت می کند و از روی احساس وظیفه برای اطلاع رسانی، آن را منتشر می کند. در چنین فضایی، هر جمله و هر پیامی می تواند به سرعت منتشر شده و توسط گیرنده ی پیام باور شود.

نکته جالب این که اگر کسی با پیام دریافت شده مخالف باشد و آن را تکذیب کند، باید برای تکذیب خبر و پیام مدرک ارائه دهد نه آن کسی که پیام را تولید کرده و یا فرستاده! این امر نشان می دهد که تا چه حد پیام های این چنینی در بین مردم نفوذ پیدا کرده اند.

شایعات گاهی در سطح هستند و خطرناک به نظر نمی رسند. اما در مقاطع حساس، مانند انتخابات و یا بحران های اجتماعی، این ابزار می تواند به شدت به کمک دشمن بیاید و از آن در جهت اهداف خود استفاده کنند. ایجاد ناامیدی، تفرقه و غفلت از دشمنی دشمن، مواردی است که رهبر معظم انقلاب در مورد آن ها بارها هشدار داده اند و اگر این نفوذ شبکه های اجتماعی در بین مردم به همین شکل ادامه داشته باشد، می توان انتظار داشت این معضل تبدیل به بحران بزرگی در آینده نزدیک شود.