بازخوانی یک انقلاب ناتمام -۱
خبرنگار دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»_
«یک چیزهایی است که حل می شود، مثلا ما جنگ داریم، جنگ چیز مهمی نیست، حل می شود ... اما مساله دانشگاه یک مساله فوق العاده است که این افرادی که از دانشگاه در می آیند یا مخرب یک کشوری هستند یا سازنده آن کشور هستند و در کشور ما یا رو به اسلام می برند کشور ما را یا منحرفش می کنند» امام خميني(ره)
زمينه هاي پيدايش انقلاب فرهنگي
پس از پیروزی انقلاب اسلامی که منجر به فروپاشي نظام شاهنشاهي گرديد، علاوه بر تغيير در بسياري از ارکان نظام، ضرورت زدودن آثار غیراسلامی در بُعد فرهنگی را نیز ایجاب می‌کرد. فرهنگ حاکم بر نهادهای جامعه مانند نهادهای فراگیری مانند آموزش و پرورش و دانشگاهها، مسأله ساده‌ای نبود که بتوان در کوتاه مدت، تحولات لازم را در آنها بوجود آورد. در چنین شرایطی تغییر اساسي و بنيادين در برنامه‌ها و شیوه‌های تدریس و تربیت و اهداف آن ضروري به نظر مي رسيد و از سوي عده اي مطرح مي گرديد. در نتیجه این ضرورت و حساسیت ه انقلاب فرهنگی در دانشگاهها صورت گرفت و برای مدتی تمام دانشگاه‌های کشور تعطیل و به فرمان امام خمینی (س) ستاد انقلاب فرهنگی به منظور ساماندهی امور فرهنگی مدارس و دانشگاهها تشکیل شد، این فرمان در تاریخ ۱۳۵۹/۳/۲۳ صادر گردیده است.
امام خمینی قبل از آن و در فروردین سال 59 بر تصفیه‌ی دانشگاه تاکید کرده و فرموده بودند: "باید انقلاب اسلامی در تمام دانشگاه‌های سراسر ایران به وجود آید تا اساتیدی که در ارتباط با شرق و یا غرب‌اند تصفیه گردند و دانشگاه محیط سالمی شود برای تدریس علوم اسلامی" که اين پیام نوروزی امام(ره) در اول فروردین 1359 را مي توان نقطه عطفی در تاریخ انقلاب فرهنگی دانست و به دنبال این پیام نوروزی بود که فاز اجرایی انقلاب فرهنگی آغاز شد.
رییس شهربانی وقت چند روز پس از اين پيام در بخشنامه‌ای از مسئولان دانشگاهها خواست که از صدور مجوز برگزاری مراسم برای احزاب سیاسی در دانشگاهها خودداری کنند.
پس از اين وقايع نوبت به مردم رسيد که انقلاب فرهنگی را ادامه دهند. در 21 فروردین 1359 دانشگاه تبریز شاهد تظاهراتی بود که علیه تشکل‌های دانشجویی غیرهم‌سو با جریان غالب انقلاب به وقوع پیوست، 26 همان ماه هاشمی رفسنجانی در تالار اجتماعات دانشکده پزشکی حضور می یابد و برای دانشجویان، مبحثی ایدئولوژیک درباره مبانی فکری اسلامی ارائه می کند اما به ناگاه گروهی از دانشجویان هوادار مجاهدین و کمونیست‌ها به طرح مسائلی در مخالفت با سخنان‌هاشمی‌و انتقاد از انقلاب پرداخته و با سر دادن شعارهایی، جلسه را به تشنج کشیدند. درگیری دانشجویان انجمن اسلامی‌و زد و خورد آنان باعث شکسته شدن درهای تالار سخنرانی شد و هاشمی‌را مجبور کرد که سخنرانی خود را قطع و از تالار اجتماعات خارج شد. دامنه این برخورد تعرض آمیز وسيع بود. نخست روحانیون و مردم تبریز آن را محکوم کردند. حتی بخشی از بازار تبریز در اعتراض به این درگیری تعطیل شد.
سه روز پس از تشنج در سخنرانی هاشمی رفسنجانی، امام خمینی در دیدار با اعضای شورای انقلاب فرمودند که «ما از محاصره اقتصادی و تجاوز نظامی نمی‌هراسیم ما از دانشگاه‌های غربی و آموزش جوانان ما در جهت منافع شرق و غرب می‌هراسیم.» از این رو شورای انقلاب در همین روز به گروه‌های سیاسی داخل دانشگاه فرصتی سه روزه داد تا دانشگاه را تخلیه کنند. درگیری انجمن‌های اسلامی دانشجویان که در دست دانشجویان پیرو خط امام بود با دیگر گروه‌های سیاسی که ساز ناکوک و غیر رسمی داشتند در دانشگاه‌های تهران، شیراز، بابلسر، کرج و جهرم رنگ و بویی از خشونت نیز داشت.
در روز اول ارديبهشت که آخرین روز مهلت شوراي انقلاب بود، خشونت‌ها به ويژه در دانشگاه تهران به اوج رسيد که طي آن 349 نفر زخمي و 3 تن کشته شدند. سرانجام دانشجويان پيشگام وابسته به سازمان چريک‌هاي فدايي خلق به عنوان بزرگترين گروه مقاومت کننده، تخليه دفتر خود در دانشگاه تهران را پذيرفتند.
دوم اردیبهشت همان سال حکم شورای انقلاب که سرآغاز انقلاب فرهنگی بود توسط رئيس جمهور وقت ابلاغ گرديد. قسمتي از وظایف مصوب این شورا عبارت بود از:
1ـ تدوین اصول سیاست فرهنگی نظام جمهوری اسلامی در تعیین اهداف و جهت برنامه‌های فرهنگی، آموزشی، پژوهشی و علمی.
2ـ تعیین مراجع برای طرح و تدوین برنامه‌های فرهنگی، آموزشی، علمی و تحقیقاتی
3ـ تصویب آیین‌نامه‌های مهم و اساس مراکز علمی و فرهنگی، آموزش و پژوهشی کشور
4ـ تصویب ضوابط تأسیس مؤسسه‌ها مراکز علمی و فرهنگی و تحقیقاتی و فرهنگستان‌ها و دانشگاهها و مراکز آموزش عالی
5ـ تهیه طرح و تدوین آیین‌نامه‌ها برای ایجاد زمینه‌های لازم جهت بسیج و مشارکت همه جانبه مردم
6ـ تدوین ضوابط برای گزینش استادان و معلمان دانشگاهها و مراکز آموزشی
7ـ نظارت بر کلیه مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی
8ـ تأیید نامزدهایی که وزیر فرهنگ و آموزش عالی به عنوان رییس دانشگاهها پیشنهاد می‌کند
9ـ تدوین ضوابط و اصول کلی و سیاست‌های مربوط به توسعه روابط علمی و فرهنگی با کشورهای دیگر
10ـ نظارت بر امور کتاب‌های درسی.
در مجموع مي توان اين گونه ارزيابي كرد كه از ابتداي اجراي انقلاب فرهنگي، چه در زمان ستاد انقلاب فرهنگي و چه در دوره شوراي عالي انقلاب فرهنگي، اقدامات بسياري در جهت دگرگوني دانشگاه ها و از بين بردن معضلات مبتلا به آن صورت گرفت که مهمترين پيامدهاي آن را چنین ذکر کرده اند:
اخراج عناصر وابسته و گروه‌های معاند از دانشگاه
بي شک یکی از تأثیرات مثبت انقلاب فرهنگی، خالي کردن دانشگاه از برخی گروه‌های معاند و مغرض نظام بود. انقلاب فرهنگی با توجه به فرصت اندک خود اگر چه به شکل کامل نتوانسته اين امر را محقق کند ولي تا حدزيادي توانسته در اخراج گروه‌های مسلح و بازگشت فضای علمی به دانشگاهها مؤثر واقع شود.
افزايش دانشگاهها و مراکز آموزش عالی جدید
پیامد مثبت دیگر انقلاب فرهنگی، تأسيس دانشگاه‌های جدیدالتأسیس است. علاوه بر تأسیس دانشگاه‌های دولتی در سراسر کشور به‌خصوص شهرستان‌ها، تأسیس دانشگاه تربیت مدرس با هدف تربیت اساتید و مدرسان اسلامی در سال 1360 و نیز دانشگاه آزاد اسلامی در سال 1361، از دیگر اقدامات مهم در این زمینه است. این موضوع ضمن تسهیل روند ورود دانشجویان به دانشگاه، فرصت بیشتری برای دانشجویان شهرستانی در استفاده از امکانات دانشگاهی فراهم کرد.
نشر علمی و برنامهریزی مجموعه‌های علمی
از دیگر نتایج مثبت انقلاب فرهنگی می‌توان به برنامهریزی و نشر کتب و جزوات علمی و نیز برنامهریزی در حوزه‌های مختلف علمی اشاره کرد.
با اين وجود ولي اهداف تحقق نايافته اي نيز وجود دارند. از جمله اينها ورود برخي عناصر غير اسلامي به دانشگاه، مشکلات موجود در اداره دانشگاه ها.
راستی آزمایی انقلاب فرهنگی
اما برخی معتقدند کارنامه انقلاب فرهنگی، کارنامه قابل دفاعی نبوده و تنها نتیجه آن جمع آوری پایگاه نظامی برخی گروه‌های معاند نظیر میلیشیا و جاما بوده است و حتی تصفیه اساتید نیز به صورت ناقص صورت گرفته است. این گروه حوادثی نظیر فتنه ۸۸ را شاهدی بر ارزیابی خود می گیرند و قائلند اگر تصفیه اساتید به نحو مطلوبی صورت گرفته بود ریشه های فتنه آن چنان در دانشگاه مستحکم نمی شد و برای نظام ایجاد هزینه نمی کرد.
در این بین باید بررسی کرد که نتایج مطرح شده برای انقلاب فرهنگی تا چه اندازه واقعی و قابل راستی آزمایی است. و باید دید شورایعالی انقلاب فرهنگی چه برنامه ای برای آینده خود دارد.
ارسال نظرات