بیت‌المقدس مکان مقدس سه دین ابراهیمی است

به گزارش خبرنگار «خبرگزاری دانشجو» از مشهد، منصور معتمدی امروز در هم اندیشی «راهکارهای حفظ حقوق اقلیت‌های دینی از منظر ادیان ابراهیمی» که در دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، در رابطه با «مشترکات؛ مانعی برای گفتگوی میان ادیان» گفت: شاید درنگاه نخست این عنوان عجیب به نظر برسد. چرا که ما آدمیان برای همزیستی بهتر همواره به دنبال کشف مشترکات و تأکید بر آنها هستیم. پس چرا و چگونه است که در اینجا عنوان می‌کنیم مشترکات مانع گفتگو میان ادیان و چه بسا عامل جدایی است؟

وی ادامه داد: پیش از پاسخ به این پرسش شایسته است نگاهی گذرا به طبقه بندی ادیان بیفکنیم. چنانچه می‌دانیم ادیان را بر اساس معیارهایی متفاوت به صورت‌های مختلف دسته بندی می‌کنند.

این استاد تاریخ تمدن دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: ادیان هندی تبار، شامل آیین های هندویی، بودایی، جاینی و سیک، ادیان چینی تبار شامل آیین‌های کنفوسیوس، دائویی، ادیان ایرانی تبار شامل ادیان زرتشتی، مانوی، و مزدکی، و سرانجام ادیان سامی تبار از جمله صورت‌های مختلف این دسته بندی‌ها می‌باشند.

معتمدی خاطرنشان کرد: ادیان سامی تبار که گاه به آن‌ها ادیان ابراهیمی و حتی در ایران به آن‌ها ادیان الهی هم می‌گویند شامل دین‌های یهودیت، مسیحیت و اسلام می‌شوند که از جهات مختلف اعتقادی، آیینی، زبانی، تاریخی و حتی جغرافیایی اشتراکات عدیده‌ای با هم دارند.

وی یکی از عقیده‌های مشترک میان ادیان سامی را توحید اخلاقی دانست و گفت: بنا بر این عقیده آفریننده و پروردگار جهان، خداوند یکتا است و همچنین این خدای یگانه به اخلاق هم ملتزم است. این عقیده بسیار مهم است چون هم بعدی الهی و هم بعدی بشری دارد، همچنین در روزگار حاضر هم می‌تواند مانعی برای بسیاری از سوءتفاهم‌ها و برداشت‌های خطرناک مذهبی گروه‌هایی مثل داعش شود.

این استاد تاریخ تمدن دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به این‌که ادیان ابراهیمی در برخی از مبانی اساسی می‌توانند به هم نزدیک باشند، در رابطه با مشترکات ادیان ابراهیمی افزود: نبوت، قداست، بیت المقدس از جمله این مشترکات هستند.

معتمدی تصریح کرد: اگر چه هر سه دین به اصل نبوت باور دارند؛ اما با وجود این اشتراک دیدگاه، تفاوت‌هایی موجب جدایی برداشت آن‌ها از هم می‌شود.

وی ادامه داد: یهودیت معتقد است که از دوره‌ای خاص به بعد نبوت وارد تاریخ یهود می‌شود همچنین شخص نبی در یهودیت مفهوم بسیار عام است، هم شامل فرد برگزیدۀ الهی و هم برگزیده ایزدان متعدد می‌شود.

معاون دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی افزود: از این رو در عهد عتیق با تعبیر «انبیای کذبه» مواجه می‌شویم، مفهومی که اصولا در اسلام و به ویژه در تشیع نامفهوم و مردود است زیرا طبق مبانی اسلامی و شیعی انبیا معصوم هستند و امکان ندارد پیامبری خطا کند.

استاد تاریخ تمدن دانشگاه فردوسی ضمن اشاره به این مطلب که در اسلام نخستین انسان نخستین پیامبر است، گفت: بنابراین بر اساس همین عقیده، اسلام آغاز نبوت را محدود به دوره‌ای خاص از زمان نمی‌داند؛ بلکه در اسلام برخی شخصیت‌ها مانند نوح(ع)، ابراهیم(ع)، اسحاق(ع) و بعقوب(ع) را نبی می‌دانند حال آن‌که در دو دین دیگر این افراد نبی نیستند؛ بلکه مشایخ نامیده می‌شوند.

وی گفت: داوود(ع) و سلیمان(ع)  از نظر اسلام نبی می‌باشند، اما در کتاب مقدس اینان دو پادشاهند. از همه مهمتر حضرت عیسی(ع) است که در اسلام یکی از انبیای بزرگ است و نه خدا، حال آن‌که در مسیحیت شأن الهی دارد.

معتمدی، قداست را از دیگر مشترکات ادیان ابراهیمی دانست و گفت: هر سه دین قداست برخی از اماکن را قبول دارند؛ اما مشکل آنجا بروز می‌کند که هرسه دین علاوه براین مکان‌های مقدس در قداست یک مورد اشتراک نظر پیدا می‌کنند و آن سرزمین بیت المقدس است.

وی با تاکید بر این‌که بیت المقدس شهری مورد احترام برای هر سه دین است، تصریح کرد: اما درعین حال کدام شهر در دنیا سراغ داریم که به اندازه این شهر قداستش نقض شده و شاهد خونریزی و جنایت بوده باشد؟ نکته طنزآمیز نام این شهر یعنی «اورشلیم» به معنی شهر صلح و آشتی است مانند نام دیگر بغداد که «دارالسلام» و به معنای شهر آشتی می‌باشد!

این استاد دانشگاه در ادامه تصریح کرد: سه دین ابراهیمی، ادیانی متن محور می‌باشند. این مسئله را در صورتی بهتر می‌توانیم درک کنیم که ادیان دیگر را نیز در نظر آوریم به طور مثال دینی مانند آیین هندویی، با وجود آن‌که متون دینی فراوانی مانند وداها دارند؛ اما تجربه دینی و شخصی هندوان از اهمیت فراوانی برخوردار است؛ بنابراین آن مرجعیتی که متن در دین‌های سامی دارد در هندوییزم وجود ندارد.

وی افزود: آن‌چه که در این‌جا مطرح می‌باشد این است آیا که در این سه دین، از متن دینی یک مفهوم یا برداشت وجود دارد؟ پاسخ منفی است.

معتمدی ادامه داد: در اسلام خداوند خود را در متن دینی منکشف می‌سازد به گونه‌ای که قرآن، کلام خدا و آیه او تلقی می‌شود؛ اما در مسیحیت کتاب مقدس و حتی عهد جدید را نمی‌توان هم سنگ قرآن دانست، زیرا کلمه یا سخن خدا، خود عیسی است و نه متن دینی.

معاون دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی تاکید کرد: در یهودیت هم فرایند قانونی شدن و رسمیت یافتن قسمت‌های مختلف متن عهد عتیق فرآیندی طولانی و مناقشه‌انگیز بوده است. بنابراین به طور مثال قسمت‌هایی از عهد عتیق مانند کتاب استر را در طومارهای بحرالمیت نمی‌توانیم ببینیم یا تا مدت‌ها کتاب غزل غزل‌های سلیمان را جزو متن دینی یهود به شمار نمی‌آوردند.