عدم دسترسی به درآمد حاصل از فروش نفتی که همچنان باقی است + دانلود جزوه

به گزارش خبرنگار دانشگاه «خبرگزاری دانشجو»،عصر دیروز نشست تخصصی «سرنوشت تحریم ها در برجام»به همت معاونت علمی سازمان بسیج دانشجویی وقرارگاه شهید احمدی روشن در جمع مسئولین بسیج دانشگاه ها برگزار شد. این نشست که در سالن شهید  شهبازی ساختمان ۱۳آبان برگزار شده بود به موضوع سرنوشت تحریم‌ها پرداخت.
 
در مباحث این برنامه  مطابق با جمع‌بندی صورت گرفته در وین، سوالاتی مطرح شد که آیا همه تحریم ها برداشته می شود؟ تحریم هایی که برداشته می شوند چگونه برداشته می شوند؟ آیا تحریم ها لغو خواهند شد یا تعلیق؟
 

سخنان رهبری چراغ راه مذاکرات

 
ایشان فرمودند: اگر قرار باشد که لغو تحریمها باز متوقّف بشود بر یک فرایند دیگری، پس چرا ما اصلاً مذاکره کردیم؟ اصلاً مذاکره و نشستن پشت میز مذاکره و بحث کردن و بگومگو کردن برای چه بود؟ برای همین بود که تحریمها برداشته بشود؛ این را باز بخواهند متوقّف کنند به یک چیز دیگری، اصلاً قابل قبول نیست. دیدار با مداحان ۲۰ فروردین ۱۳۹۴
 
این را هم عرض بکنیم ما دنبال از بین بردن و برداشتن تحریمها هستیم؛ هدف ما از این مذاکرات لغو تحریمها است؛ جدّاً دنبال این هستیم که این تحریمها لغو بشود؛ دیدار با کارگزاران نظام، ۲ تیر ۱۳۹۴

فلسفه خطوط قرمز تحریمی
 
همزمان بودن اقدامات یک الزام عقلی برای توافقی بر مبنای بی‌اعتمادی،بد عهدی آمریکا،تجربه کره شمالی(باتوجه به اینکه ابتدا کره شمالی تعهداتش را انجام داد اما آمریکا تعهداتش را اجرا نکرد)، تجربه لیبی(بیشتر وعده‌های آمریکا به لیبی انجام نشد)،تجربه توافق ژنو،تجربه توافق سعد‌آباد، تجربه توافق الجزایر و آزادی گروگان‌های آمریکایی از جمله بدعهدی های طرف غربی بوده که منجر به بی اعتمادی از سوی ایران شده است.
 
چرا لغو آری و چرا تعلیق نه؟
 
تعلیق یعنی موقت بودن و اینکه اراده‌های سیاسی آماده برگشت به حالت قبلی هستند، تعلیق نمی‌تواند پیام اطمینان بخشی به فعالان اقتصادی برای همکاری با ایران بدهد،سرمایه‌گذاران خارجی نیاز به افق روشن و با ثبات در میان مدت و بلند مدت دارند،تعلیق اثر اقتصادی چندانی نخواهد داشت.
 
تفاوت لغو و تعلیق از نظر حقوقی
 
لغو به معنای کان‌لم یکن شدن قانون است. بازگشت‌پذیری قانون نیازمند طی مسیر کامل قانون است،تعلیق بدون نیاز به طی مسیر کامل قانون‌گذاری قابل بازگشت است

بر اساس متن توافق عدم 

دسترسی ایران به درآمد حاصل از فروش نفت همچنان باقی خواهد ماند.

سوال محوری به آخرین مرحله تحریم‌های نفتی بازمی‌گردد یعنی دسترسی به پول نفت. 

تحریم فروش نفت خام به علت وابستگی شدید بودجه دولتی به نفت یکی از دو تحریم اصلی و به عبارت دیگر ستون اصلی ساختمان تحریم‌ها بود.

همه کارشناسان و تحلیل‌گران سیاسی و اقتصادی می‌دانند که مهم‌ترین امتیاز دولت که در مذاکرات به دنبال آن بود، برداشتن محدودیت در فروش نفت و دسترسی پیدا کردن به پول‌های نفتی است. اگر مشکل دسترسی به پولهای نفتی برطرف شود، مباحثی همچون دارایی‌های بلوکه شده ایران در خارج از کشور دیگر مساله خاصی نیست، چرا که میزان فروش نفت در یک سال بیش از تمام اعداد بیان شده خواهد بود.

اما سوال مهم که با بررسی متن جمع‌بندی توافقنامه یا همان برجام برای کارشناسان ایجاد شده است این است که: آیا ایران با پذیرش توافق‌نامه می‌تواند به پولهای حاصل از فروش نفت خود در گذشته و نفتی که در آینده خواهد فروخت، دسترسی داشته باشد؟

اصلی ترین تحریم های نفتی ایران توسط امریکا در دو قانون NDAA ) اختیارات دفاع ملی امریکا ) و TRA(قانون کاهش تهدید ایران وحقوق بشر سوریه)  خلاصه می شود.

در بخش ۱۲۴۵ قانون NDAA تحریم‌های ایران بیان شده است. زیر بخش d از بند فوق مربوط به تحریم نفتی ایران است. آمریکا برای کاهش فروش نفت خام ایران یک پازل ۴ قطعه‌ای ایجاد کرد. از یک طرف بانک مرکزی ایران را تحریم کرد و هرگونه تعامل با آن را ممنوع کرد. (NDAA sec ۱۲۴۵ (d)(۱)) همزمان موسسات مالی و حتی بانک‌های مرکزی کشورهایی که در تراکنش مالی مربوط به نفت ایران درگیر باشند را تحریم کرد (NDAA sec ۱۲۴۵ (d)(۳)) و همچنین خود تراکنش مالی که با موضوع نفت خام و سایر محصولات نفتی ایران باشد را نیز تحریم کرد. (NDAA sec ۱۲۴۵ (d)(۴))

با تصویب قانون کاهش تهدید ایران (TRA) علاوه بر تحریم طلا و فلزات گران‌بها، ادامه خرید نفت خام از ایران را مشروط به بلوکه شدن درآمد حاصل از آن در کشور خریدار نفت کرد. بر اساس بخش ۵۰۴ این قانون (sec ۵۰۴) این پول‌ها در حسابی به نام ایران در آن کشور واریز می‌شد و تنها ایران می‌تواند در تجارت دوجانبه و آن هم برای خرید اقلام بشردوستانه مانند غذا و دارو استفاده کند. در نتیجه ایران نمی‌تواند این پول‌ها را از آن حساب برداشت کند.

حال نکته اساسی اینجاست که در متن برجام هیچ ارجاعی به به قانون NDAA sec۱۲۴۵ (d)(۴)  و نیز به قانون TRA sec۵۰۴ نشده است. بلکه تنها به بخش ۱ و ۳ از قانون NDAA اشاره شده است. یعنی تنها قرار است تحریم بانک مرکزی ایران و موسسات مالی خارجی طرف حساب ایران، تعلیق شود و به عبارت ساده‌تر تحریم تراکنش مالی با موضوع نفت خام ایران هنوز پابرجاست. همچنین بر اساس قانون TRA شرط محصور شدن درآمدهای نفتی ایران (Locking Up Iran's Oil Revenues) باقی می ماند. چرا که بند مرتبط در قانون کاهش تهدید ایران (TRA sec ۵۰۴) نیز مورد اشاره قرار نگرفته است.

در نتیجه درآمدهای نفتی ایران چه آنهایی که در گذشته حاصل شده است و هم اکنون در کشورهای هند، چین، کره جنوبی، ژاپن و ترکیه است و چه آنهایی که در آینده قرار است با روند فزاینده ای فروخته شود،‌ از دسترس ایران خارج خاوهد بود و به صورت محصور (Locking Up) درخواهد آمد. که این خدعه امریکایی ها خواهد توانست به شوک اصلی بعد از اجرای توافق برای مسئولین ایرانی تبدیل شود!!!.
 
تحریم‌های بر اساس اهمیت برای اقتصاد ایران
 
تحریم بانک مرکزی؛ دارایی‌ها، تراکنش و ...،تحریم نفتی ،فروش،دریافت پول،سرمایه‌گذاری درتولید،شرکت ملی نفتکش ایران،تحریم بانک‌های عامل،تراکنش‌های مالی، تحریم سوئیفت،تحریم کشتیرانی و حمل و نقل، محدودیت‌های سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله تحریم های غرب علیه کشورمان می باشد.
 
ویژگی های متن جمع بندی
 
متن این توافقنامه ۱۵۹ صفحه است.  در این مسیر دو نکته دارای اهمیت است که باید به آنها توجه شود: نکته اول این است که متن توافق جامع از نظر فنی با توافق ژنو و بیانیه لوزان متفاوت است.
 
تفاوت اصلی مفصل بودن و تشریح جزییات فراوان در آن است. به عبارت دیگر توافقنامه جامع تا حد خوبی شفاف است. مشخص است تالش فراوانی شده است تا ابهامات کمتری در متن باشد. این وضعیت درباره توافق ژنو و لوزان وجود نداشت.
 
نکته دوم که میتواند برای کسانی که به دنبال فهم و اشراف پیدا کردن پیرامون توافق جامع هستند، مفید باشد، این است که ضمیمه پنجم توافق نقشه درک درست توافق است. در توضیح باید گفت که متن توافق و ضمایم آن بسیار مفصل و پر از موضوعات مختلف است. برای مثال در بخش تحریمها تمامی تحریمهای اعمال شده علیه ایران در بخشهای مختلف به تفصیل آمده است.
 
لذا با خواندن آنها نمیتوان به این سوال جواب داد که آیا امتیازها به صورت هم وزن داده و گرفته شده است یا نه؟در نتیجه مساله زمانبندی و نحوه برداشتن تحریمها و نیز اقداماتی که ایران باید در مقابل آن انجام دهد تعیین کننده وزن توافق است. این مهم در ضمیمه ۵ توافق مستتر شده است.
 
اما ضمیمه ۵ به دلیل وجود ارجاعات متعدد که به ضمایم دیگر توافق دارد، یک پیچیدگی مضاعف داشته و برای تسلط بر آن نیاز به زمان گذاری جدی دارد،که به نظر این سطح از تمرکز در حد و توان رسانه ها نیست. برای همین شاید رسانه ها نتوانند نقش خود در این داستان را به خوبی ایفا کنند.
 
پنج روز مهم در متن جمع بندی
 
 روزی که جمع بندی اعلام گردید. روزی که ایران و آزانس بین المللی برای حل مسئله PMD به توافقی رسیدند. همان متنی که آقای صالحی و اومانو امضا کردند. روزی که پیش نویس قطعنامه حاصله از مذاکرات به سازمان ملل برای تصویب ارائه گردید.
 
 روز توافق
این روز در توافق ۹۰ روز بعد از روز جمع بندی است.کارهایــی کــه در ایــن فاصلــه بایــد رخ دهــد، تصویــب جمــع بنــدی درکشـورهای مذاکـره کننـده اسـت. مثـل تصویـب در شـورای امنیـت ملـی ایـران یـا تصویـب در کنگـره. البتـه اگـر کنگـره جمـع بنـدی را نپذیـرد، رییـس جمهور آمریـکا مـی توانـد ایـن عـدم پذیـرش را وتـو کنـد کـه در ایـن صـورت کنگـره مـیتوانـد بـا دو سـوم آرا ایـن وتـوی رییـس جمهـور را وتـو کنـد. ایران به آژانس بین المللی اعالم می کند که به صورت موقت و داوطلبانه پروتکل الحاقی را اجرا می کند.

 روز اجرا

زمانـی اسـت کـه در آن، همزمـان بـا گـزارش آژانـس مبنی بـر راسـتی آزمایی اجـرای تدابیـر مرتبـط بـا هسـته ای ایران بـه نحو منـدرج در بخش ۱۵ پیوسـت، اتحادیـه اروپایـی و ایـاالت متحـده به ترتیب اقدامات مشـروحه در بخشـهای و ۱۷ پیوسـت ۵ را انجـام داده و منطبـق بـا قطعنامه شـورای امنیت سـازمان ملـل، اقدامـات شـرح داده شـده در بخش ۱۸ پیوسـت ۵ در سـطح سـازمان ملل متحـد انجام می شـود.
 
نکتـه مهـم در روز اجـرا ایـن اسـت کـه هیـچ قید زمانـی بـرای ایـن روز در نظر گرفتـه نشـده اسـت. یعنـی تنهـا قیـد رخ دادن ایـن روز انجـام تعهـدات از سـوی ایـران و تاییـد آژانـس اسـت. امـا روزهـای دیگـر مطـرح شـده در توافقنامه یک قیـد زمانـی نیـز دارد. پس این نگرانی وجـود دارد که هیچگاه روز اجرا فرانرسـد.
 
یعنـی امـکان پذیـر اسـت کـه آژانـس هیـچگاه بـه طـور کامـل اقدامـات ایـران را  تاییـد و راسـتی آزمایی نکنـد.
 روز انتقال
 
روز انتقالی، هشت سال پس از روز توافق خواهد بود، یا تاریخی که مدیرکل  آژانس گزارشی ارائه نماید دال بر اینکه آژانس به نتیجه گیری گسترده تر خود مبنی بر اینکه تمام مواد هسته ای در ایران در فعالیت های صلح آمیز باقی می ماند، هرکدام زودتر باشد. در این روز اروپا برخی از تحریمهای باقی مانده خود را تعلیق میکند. آمریکا نیز تالش میکند تا تحریمها را لغو کند.
 
روز خاتمه
روز خاتمـه قطعنامـه شـورای امنیت سـازمان ملـل متحد، روزی اسـت که در آن، قطعنامـه شـورای امنیـت سـازمان ملـل متحـد کـه ایـن برجـام را تاییـد می نمایـد، منطبـق بـا شـرایط خـود خاتمه مـی یابد، کـه ایـن روز به فاصله ده سـال از زمـان روز توافـق خواهـد بـود، مشـروط بـه اینکـه مفـاد قطعنامـه هـای قبلـی بازگردانـده نشـده باشـد.. بعـد از آن پرونـده ایران از شـورای امنیت خارج شـده و بـا ایـران ماننـد یـک کشـور عضو ان پـی تـی رفتار خواهد شـد.
 
 تعهدات ایران
این تعهدات به صورت مفصل در ضمیمه اول مشخص شده است. اقدامات مربوط به راکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک، ظرفیت غنی سازی، تکمیل مدالیته، پروتکل الحاقی و کد اصالحی ۳.۱ و ... که مفصل بیان شده است.
 
ایران غیر از اجرای پروتکل الحاقی سایر تعهدات خودش را قبل از فرارسیدن روز اجرا انجام میدهد. تعهدات ایران از جنس اقدامات عملی است و برخی از آنها بازگشت پذیر نیستند. اقداماتی همچون تخریب راکتور آب سنگین اراک و کاهش ذخایر اورانیوم غنیشده به سقف ۳۰۰ کیلوگرم از جمله اقداماتی است که بازگشت ناپذیر است. اما آمریکا و اروپا تنها به اخذ تصمیماتی مبنی بر برداشته شدن تحریمها مبادرت میکنند که البته این تصمیمات مشروط بوده و شرط اجرا شدن آن فرارسیدن روز اجراست.
 
 به عبارت دیگر از روز اجرا فرانرسد هیچگاه این تصمیمات موثر نخواهند شد و به عبارت دیگر بود و نبودشان تفاوتی ندارند. به نظر نمیرسد این مکانیزم طراحی شده در توافق را بتوان مصداق همزمانی دانست. وقتی این مکانیزم را در کنار تجربه بدعهدی آمریکا در تعامالت گذشته
 
همچون توافق الجزایر که منجر به آزاد شدن گروگانهای آمریکایی و یا توافق سعدآباد و یا توافق ژنو که دو سال گذشته صورت گرفت، و یا تجربه آمریکا با سایر کشورها همچون کره شمالی و لیبی قرار دهیم، باید به شدت نگران بود که آمریکا و طرفهای دیگر غربی فرصت بد عهدی داشته و متاسفانه در آن زمان ایران ۹۰ درصد تعهدات خود را انجام داده است و دستش از داشتههای هسته ای خالی شده است.
 
نکته بعد در مورد تایید رفتار ایران توسط آژانس بین المللی است. این موضوع خالف خطوط قرمز تعیین شده است. در این مورد از سوی تیم مذاکره کننده گفته شده است نظارت آژانس در این موارد کیفی نیست و کمی است و آژانس به راحتی نمی تواند مغرضانه گزارش غیر واقعی اعالم کند. این ادعا برای بعضی از تعهدات ایران صادق می باشد ولی در مواردی مانند تخریب راکتور آب سنگین اراک یا بحث PMD این چنین نیست و آژانس باید گزارش کیفی از رعایت این موارد توسط ایران بیان کند.
 
تفاوت تعلیق و لغو
 
قبـل از ایـن کـه بـه تعهـدات اروپـا و آمریکا پرداخته شـود، بـرای درک بهتـر ایـن تعهـدات نیـاز اسـت شـناختی پیرامـون تفـاوت تعلیـق و لغـو وآثـار آن بـه دسـت آید: تعلیـق تحریـم هـا کـه در متـن بـا عنـوان suspend یـاد مـی گـردد.بـه معنـای توقـف تحریـم هـا بـا وجـود سـاختار و قانـون آن تحریـم مـی باشـد و لغـو کـه معـادل واژه Terminate مـی باشـد بـه معنـای برداشـته شـدن تحریـم و قانـون آن مـی باشـد.
 
 البتـه طـرف عهـد شـکن اگـر بنـا بر بازگشـت تحریـم هـا را داشـته مـی باشـد تحریم هـای لغو شـده را نیز می توانـد برگردانـد ولـی تفـاوت ایـن جا مشـخص می شـود که برای برگشـت تحریـم هـای لغـو شـده نیـاز بـه رایزنـی و همـراه کـردن افـراد دخیـل درتصمیـم هسـت و در صـورت همـراه بـودن، از پیشـنهاد تا تصویـب و اجرا زمـان قابـل توجـه ای صـرف خواهد شـد. ولی در صـورت توقف یـا همان تعلیـق تحریـم، ایـن برگشـت پذیـری مـی توانـد بسـیار سـریع رخ دهـد ونیـازی بـه برگشـت قانـون و سـاختار تحریـم نـدارد.
 
 نتیجـه ایـن تفـاوت بـرای سـرمایه گـذار و فعـال اقتصـادی قابـل اهمیـت اسـت، چـرا کـه او بـرای تجـارت خـود نیـاز بـه اطمینان و فضـای ثبـات دارد. ماننـد آن چه بعـد از توافـق ژنـو رخ داد، کـه تعلیـق تحریـم هـای ناشـی از توافـق ژنـو نتوانسـت سـرمایه گـذاران را بـرای ورود بـه کشـور قانـع کنـد.
 
وقتـی یـک قانـون تحریمـی تنهـا تعلیـق می‌شـود معنایـش این اسـت  کـه قانـون گذار آمـاده برگردانـدن تحریمهـا در هر لحظه اسـت. لـذا این کار اطمینـان الزم بـرای فعـاالن اقتصـادی را ایجـاد نمیکنـد و ریسـک همـکاری اقتصـادی بـا ایـران را بـرای انهـا کاهـش نمیدهـد. اما اگـر لغو قانـون صـورت بگیـرد ایـن پیـام را بـه فعـاالن اقتصـادی مخابـره میکنـدکـه بنـا نیسـت کـه قوانیـن بازگـردد و آینـده روشـن و با ثبات اسـت.
 
همـکاری هـای اقتصـادی در حـوزه هـای مختلـف نیـاز به ثبـات و افق روشـن دارد. بـرای مثـال یـک پـروژه نفتـی زمانی در حـدود ۷ سـال نیاز دارد تـا بـه نتیجـه برسـد و بازگشـت سـرمایه صـورت بگیـرد. اگـر ایـن ثبـات و افـق روشـن تامیـن نشـود همـکاری اقتصـادی صـورت نخواهـد پذیرفـت. بـرای همیـن بـوده اسـت کـه لغـو تحریـم بـه عنـوان خـط قرمز مذاکـرات تعییـن شـده بـود.
 
 تعهدات اروپا در روز اجرا
 
همانطـور کـه گفتـه شـد یکـی از نگرانیهـا ایـن اسـت کـه هیـچگاه روز اجـرا فرانرسـد. امـا اگر فـرض کنیم که این روز فرامیرسـد، اروپا و آمریکا و سـازمان ملـل اقداماتـی را بایـد انجـام دهنـد کـه در ادامه بـه آن پرداخته میشـود.
 
جمع بندی
خطوط قرمز اصلی ترسیم شده در توافق‌نامه رعایت نشده  و باب ابهام و درگیری حقوقی باز است. فارغ از وزن امتیازهای داده شده از سوی ایران این امکان وجود دارد که هیچ‌گاه روز اجرا فرانرسد. همچنین   طبق بررسی های صورت گرفته از متن توافق جامع حاکی از عدم رعایت خطوط قرمز در حوزه تحریمها و همچنین وجود ابهامات جدی و بسیار مهم در برخی از تحریمهای مهم از جمله تحریم دسترسی به پول نفت است.
 
در نتیجه به نظر نمی رسد که این توافق را بتوان مصداق توافق خوب که تامین کننده منافع ملت ایران باشد دانست، تعلیق شدن و نه لغو تحریم‌ها با جو حاکم بر روابط ایران و آمریکا، نمی‌تواند روشنی لازم برای روابط اقتصادی را بدهد، نامشخص بودن تکلیف دلارهای نفتی شوک بزرگی به ایران وارد خواهد آورد. عدم دسترسی به سوئیفت توسعه روابط بانکی با شبکه بانکی جهانی را مشکل خواهد کرد، این توافق‌نامه را نمی‌توان تامین کننده منافع ملت ایران دانست. 

در این جلسه ارائه ای از تحریم ها  در برجام انجام شد که  از لینک زیر قابل دسترسی می باشد.
 لینک دانلود

ضمنا جزوه مربوط به سرنوشت تحریم ها در برجام  را می توانید از لینک زیر دانلود کنید.
لینک دانلود