جنون اردوغان در آغوش صهیونیست‌ها آرام می‌گیرد

گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو، نخستین زمینه‌های رابطه رژیم صهیونیستی و ترکیه به 28 مارس 1949 باز می گردد. ترکیه نخستین کشور مسلمانی بود که این رژیم را به رسمیت شناخت. از آن پس بود که رژیم صهیونیستی مهم‌ترین حامی تسلیحاتی و نظامی ارتش ترکیه گردید و همکاری استراتژیک و دیپلماتیک بین دو کشور در سطحی عالی برقرار شد. این رابطه تا چندی پیش که رجب طیب اردوغان تهاجم اسرائیل به غزه (2008-2009) به شدت محکوم کرد پابرجا بود اما انتقاد وی موجبات تیرگی روابط را فراهم آورد. آن روزها گمان بر این بود که ترکیه از روابط ۶۰ ساله با رژیم اشغالگر قدس پشیمان شده و درصدد جبران مافات است. اما طی روزهای اخیر اخباری درخصوص تلاش دو کشور برای انعقاد قرارداد همکاری منتشر شده که سطح دو کشور را به شرایط پیش از روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه و حتی بالاتر از آن ارتقاء خواهد داد.

حضور تاریخی یهودیان در عثمانی

مهم ترین زمان رابطه ترکان عثمانی و یهودیان به سال 1492 بازمی گردد؛ زمانی که بیش از 150 هزار نفر از یهودیان اسپانیایی به دلیل تفتیش عقاید در این کشور، به امپراطوری عثمانی گریختند. در آن زمان جمعیت قسطنطنیه به دلیل جنگ های صلیبی و خطر محاصره دائمی، کمتر از هفتاد هزار نفر بود و به همین دلیل عثمانیان، قرن چهاردهم را قرن مرگ سیاه می نامیدند. این حادثه تاریخی دلیل مهمی برای شکل گیری مجدد جمعیتی در این شهر بود. در نتیجه، یهودیان مهاجر در شهر قسطنطنیه در قسمت «تسالونیکی« اقامت گزیدند که بعدها این منطقه لقب «مادر اسرائیل» به خود گرفت و بی‌شک علت این نامگذاری اکثریت یهودی ساکن در این منطقه بود.

تیرگی ظاهری روابط

رابطه‌ی ترکیه و اسرائیل به مدت شش دهه، بسیار گرم و نزدیک بود،‌ اما این روابط پس از حمله کماندوهای اسرائیلی به کشتی مرمره در سال ۲۰۱۰ میلادی که برای شکستن محاصره نوار غزه توسط رژیم صهیونیستی عازم سواحل فلسطین شده بود،‌ دچار آسیب ظاهری شد؛ تا آنجا که آنکار سطح روابط خود با تل‌آویو را کاهش داد گرچه سفارتش را در آن شهر باز نگه داشته بود. در آن حمله ۱۰ نفر از جمله ۹ ترکیه‌ای و یک ترکیه‌ای-آمریکایی کشته شدند. از آن پس گفتگوهای دوجانبه محدود شد و در سطح رهبران، مواضع صریحی نسبت به یکدیگر اعلام شد،‌ با این حال رشد روابط تجاری و گسترش توریسم به ویژه حضور گردشگران اسرائیلی در ترکیه رو به افزایش بود.

کنار رفتن ابرهای اختلاف

اما به نظر می‌رسد تحولات اخیر در منطقه درگیری دولت اردوغان با اغلب همسایگانش و همچنین ماجراجویی غیرهوشمندانه‌ی این کشور در سرنگونی جنگنده‌ی روس که آنکارا را تا درگیری در یک جنگ تمام عیار پیش برده است؛ چنان عرصه را بر حاکمان ترکیه تنگ کرده که آنان را به فکر احیای روابط پیشین با اشغالگران قدس انداخته است. چندی پیش بولنت آرینج، معاون نخست وزیر ترکیه گفته بود که عذرخواهی اسرائیل از ترکیه در مورد حادثه کشتی مرمره و موافقت با تقاضای ترکیه مبنی بر پرداخت غرامت به خانواده های قربانیان این حادثه به همراه کاهش محدودیت های ارسال کمک های ترکیه به نوار غزه از طریق سرزمین های اشغالی راه را برای بازسازی روابطی که پس از حادثه کشتی مرمره مخدوش شد، هموار کرده است.

تلاش مجدد دو کشور برای تجدید روابط نشان از اهمیت این مسأله برای هر دو و منافعی دارد که آنکارا و تل‌آویو در رفع این مانع سیاسی از پیش‌ِروی خود می‌بینند.

درگیری ترکیه در دو کشور همسایه‌اش یعنی عراق و سوریه، این کشور را به فکر ایجاد تغییراتی در سیاست خارجی و جایگاه خود در منطقه انداخته است. برملا شدن روابط نامشروع این کشور با داعش از سویی و تأکید مستمر جبهه مقاومت در منطقه بر لزوم تداوم حکومت اسد در صورت تمایل اکثریت‌ سوری‌ها به وی، برخی کشورها را از هم دور کرد و برخی را به هم نزدیک. ماه گذشته روسیه و ترکیه بر اثر سقوط جنگنده روسی در آسمان سوریه از هم دور شدند و حالا ترکیه و اسرائیل خود را در یک جبهه احساس می‌کنند و به هم نزدیک می‌شوند.

منافع مشترک ترکیه و اسرائیل در بحران منطقه

به اعتقاد برخی کارشناسان دو کشور در میان مدت موضع مشترکی برای حفظ منافع خود در سوریه و عراق خواهند داشت. هر دو ادعا می‌کنند که توان خود را برای مبارزه با این جریانات به کار گرفته‌اند. با این حال به نظر می‌رسد این موضع مشترک، چیزی غیر از مبارزه تمام‌عیار باشد زیرا دو طرف در تداوم این وضعیت منافعی دارند؛ ترکیه به بهانه داعش در حال بمباران و تضعیف گروه‌های کردنشین در مرزهای عراق و سوریه است و اسرائیل از تکفیری‌ها به مثابه ابزاری برای تخریب وحدت مسلمانان استفاده می‌کند. همین چندی پیش بود که برخوردها میان ارتش ترکیه و نظامیان کرد، ۲۴ کشته برجای گذاشت. ترکیه به ویژه از همکاری‌های امنیتی اسرائیل برای پیشبرد امور خود در مرزهای عراق و سوریه سود  می‌بَرد.

با توجه به آنچه گفته شد، به نظر می‌رسد روابط دوجانبه میان اسرائیل و ترکیه بیش از پیش دوستانه خواهد شد. هر دو طرف اگر تا کنون منتظر تغییر حزب حاکم در کشور مقابل بوده‌اند، بعد از برگزاری دو انتخاباتِ سال جاری در ترکیه و سرزمین‌های اشغالی، ناامید شده‌اند. بنابراین ترجیح می‌دهند بیش از این فرصت را از دست ندهند. اما از سمت ترکیه، تحکیم روابط با رژیم صهیونیستی در شرایطی که اغلب کشورهای اسلامی در برابر پذیرش حضور اسرائیل در منطقه، مقاومت می‌‌کنند، به کاهش محبوبیت اردوغان و تضعیف رؤیای تجدید خلافت عثمانی منجر خواهد شد. در عرصه داخلی نیز توجیه این تغییر مواضع برای مسلمانانِ حامی حزب عدالت و توسعه، چالش دشوار داووداوغلو و اردوغان در سال‌های آتی خواهد بود.

اسلام آمریکایی

دکتر «بارئش دوستر» استاد دانشکده ارتباطات دانشگاه مرمره استانبول ترکیه، نویسنده و فعال سیاسی تاکید می‌کند "اسلامی که حزب عدالت و توسعه ترکیه برای خود انتخاب کرده است نه اسلام میانه رو بلکه اسلام آمریکایی است و اکنون حزب عدالت و توسعه در ارتباط با مسئله سوریه در دو راهی بزرگی گرفتار شده است."

وی می‌افزاید: "این حزب فقط به خاطر اینکه سفیر آمریکا در آنکارا در یک جمله خواستار آن شده بود، واردات انرژی از ایران را کاهش داد. هرچند که رجب طیب اردوغان در دوره نخست وزیری در داووس مسئله (One Minute) را به وجود آورد و هرچند که در قضیه کشتی ماوی مرمره نمایش ضدیت و تقابل با اسرائیل را بازی می کرد، با اطلاعاتی که این اواخر به دست آمده ما می دانیم که همه اینها یک نوع بازی و نقشه از پیش تعیین شده بین دو طرف و یک نوع بازی پلیس بد و پلیس خوب بوده است. اردوغان نقش گردن کشی در مقابل اسرائیل را بازی می کند ولی روابط دوجانبه با اسرائیل و روابط تجاری با این رژیم دقیقا مثل سابق ادامه دارد."

ترکیه بزرگترین پایگاه اسرائیل

یکی از منابع نظامی اسرائیل مستقر در لندن مدعی شده است: «ترکیه بزرگترین ناو هواپیمابر ماست. زمانیکه رویارویی نهایی با ایران آغاز شود، استفاده از پایگاه های هوایی ترکیه می تواند تعیین کننده پیروزی یا شکست باشد.»

ساندی تایمز از قول یکی دیگر از منابع دفاعی اسرائیل می‌نویسد: «تاسیسات دفاعی اسرائیل رایزنی بسیاری در میان سیاستمداران در مورد نحوه عذرخواهی از ترکیه داشته تا از این طریق اتحاد اسرائیل-ترکیه علیه سوریه  و ایران را بازسازی کند. ترکیه نگران توانایی موشکی ایران است و تامین تسلیحات لازم برای مقابله مستقل با این توانایی، سال ها زمان می برد. با استفاده از موشک های بالستیک جریکوی اسرائیل، ترکیه زمان کمتری را صرف این مسئله خواهد کرد.»

ترکیه نگران از اتحاد جبهه‌ی مقاومت

شواهد نشان می‌دهد درحالی که ایران،‌ عراق، سوریه و حزب الله در لبنان، تلاش می کنند ذیل استراتژی مقاومت با یکدیگر همکاری داشته و برای دشمن مشترک خود هم پیمان شوند. ترکیه اما از شکل‌گیری این جریان ناخرسند است. به عبارت دیگر آنکارا نمی تواند به عنوان یک ناظر بنشیند و مشاهده کند که اوضاع منطقه توسط کشورهای دیگر رقم بخورد. لذا این کشور به دنبال تقویت جایگاه خود در منطقه به دنیال عملیاتی کردن محور اخوانی به جای محور مقاومت است. تلاش ها برای همسو کردن حماس و خالد مشعل در فلسطین و خوشحالی ترکیه از روی کار آمدن محمد مرسی در مصر، نشان از این جهت گیری دارد.

به نظر می‌رسد ترکیه برای رسیدن به آرزوی رهبری در منطقه، حاضر است دست به هر کاری بزند حتی اگر در این راه از حقوق شهروندانش گذشته و با رژیم صهیونیستی از در رفاقت درآید و دوستان اخوانی خود در حماس را نیز برنجاند.