پژوهش نیاز به فکر آزاد وفارغ از مشکل مالی دارد/ وزارت علوم طرح های پژوهشی خود را از دانشگاه گرفته است

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو؛ یکی از مسائل مهم در کشور بحث پژوهش و اهمیت آن برای بین المللی شدن ایران در جهان است. محمد شرعیات یکی از اساتید برتر کشور است که نام ایران را در سطح جهان پر آوازه کرده است. به همین منظور پای صحبت این استاد برجسته کشور نشستیم.

کامل خودتان را معرفی کنید با سمتی که دارید و این جوری که مشخص است شما تجربه زیادی در سطح بین المللی و سطح کشور داشتید

محمد شرعیات هستم استاد تمام دانشکده مکانیک که تاکنون در دانشگاه‌های مختلفی نظیردانشگاه خواجه نصیر، شریف، علم و صنعت و امیرکبیر تدریس کردم و در حال حاضرعلاوه بر اینکه به هر حال در دانشگاه خدمت می‌کنم سردبیر یک مجله IC هستم که قرار است از شماره بعد در الزویر چاپ شود. این مجله به صورت بین المللی است و ایندکس آن اعتبار جهانی دارد ولی از شماره بعد درپایگاه اسکوپوس که موسسه سطح بالایی است چاپ خواهد شد. ضمن اینکه در قطب علمی سازه‌ها و سامانه‌های دینامیکی و هوشمند عضو هستم از اعضای موسس آن هستم، فعالیت‌های دیگری دارم که در همایش‌ها امسال دبیر کمیته علمی کنفرانس ارتعاشات و صوت ICAV۲۰۱۶ هستم و فعالیت‌های زیادی داریم داوری هم برای مجلات انجام می‌دهم، از مجلات IsI شاید سالی حدود ۱۰۰ مقاله را داوری می‌کنم که در سطح داخلی، آمار بیشتر از این است.

 در طول  روز زمانی برای مطالعه مقالات جدید در نظر می‌گیرید؟

برای اینکه آپدیت باشم مجبورم خودم مطالعاتی داشته باشم. قبلا روزی یک کتاب جدید را می‌خواندم که اگر تا آخر عمرمم می‌خواندم شاید به سی هزار کتاب نمی‌رسید کتاب‌ها هم حیطه خودم و زمینه‌هایی که برای من نوآوری داشت، بود. بعضی اوقات که کتاب می‌ماند عملا خواب شب را از دست می‌دادم بار‌ها شده سه چهار روز بیدار می‌ماندم به خاطر اینکه یک کتاب تمام نمی‌شد در شب سه ساعت یا حتی کمتر می‌خوابیدمم

کادر شما در مجله بین المللی متشکل از چه اعضایی است؟

بنده به عنوان سردبیر هستم و برای هر مقاله ده داور تعیین می‌کنم ضمن اینکه بررسی می‌کنیم جایی چاپ نشده باشد لذا وقت زیادی می‌خواهد، تحقیقات خودم را به دانشجو واگذار نمی‌کنم و خودم انجام می‌دهم و کامل متن را پردازش می‌کنم لذا این طور نیست که دانشجو بنویسد من وسواس دارم معمولا مقالاتی که می‌نویسم سعی می‌کنم کیو وان باشد.

درباره رتبه بندی اخیر اساتید برتر و اینکه شما جزو آن بودید توضیح دهید؟

اخیرا در یک درصد برتر دانشجویان جهان قرار گرفتم و به عنوان طلایه دار تولید علم ایران  هستم که مبنایش همان تحقیقاتی است که تامسون رویترز دارد .تامسون رویترز معتبرتربن مرجع ارزیابی علمی مجلات جهان است که  فهرست اساتید برتر را منتشر کرده و آنها  در حقیقت محصولات و دستاوردهای اخیر را ملاک می‌دانند.

 در چه گرایشی جزو یک درصد اساتید برتر جهان هستید؟

 معرفی برترین دانشجویان در کشور رشته‌های مختلف یک سری در پزشکی و گرایش‌های دیگر است که من در گرایش فنی معرفی شدم ولی یک درصد بر‌تر جهان مربوط به کل رشته‌ها است  در این دو سال اخیر حدودا بیش از ۴۰ مقاله  ISI و ۷۰ مقاله علمی پژوهشیداشتم و داخل کشور هم مقالاتی چاپ کردم. غیر از کنفرانس‌ها که در این دو سال حدود ۳۰ مقاله کنفرانس داشتم.

برای تقدیر از شما کاری انجام شده؟

امکانات دانشگاه محدود است

در سطح کشوری چه طور؟

در حقیقت من کار را به خاطر انجام وظیفه انجام دادم. اولا طبق دستور خداوند ما مکلف به کسب علم هستیم و هدفم چاپ مقاله نبوده برای همین سعی می‌کردم مقالات را متعدد نکنم مقالاتی بوده  که وقتی می‌فرستادم سردبیر خارجی می‌گفت این را به سه مقاله تبدیل کن که من می گفتم وقت ندارم و اطلاعاتم می‌سوزد یعنی 70 مقاله‌ای که در این دو سال چاپ کردم می‌توانستم هر کدام را دو تا سه تا مقاله کنم برای همین مجبور شدم تعداد مقالات را کاهش بدهم برای این که بتوانم روی تمام این مقالات نظارت کنم.

در ارتباط با تشویقی که عنوان شد محدودیت وجود دارد ضمن این که من بنا به تعالیم اسلام موظف بودم که در حقیقت تحقیق کنم حاصل تحقیق را حیفم آمد که چاپ نکنم هدف چاپ مقاله نبود ضمن اینکه سعی می‌کردم در هر دانشگاهی که هستم سعی کنم جایگاه آن دانشگاه را به سهم خودم متعالی تر کنم چون به هر حال وجهه بنده به دانشگاه برمی‌گردد ضمن اینکه عکس آن هم صادق است.

بالاخره باید از شما به عنوان کسی که اسم ایران را از لحاظ علمی معروف می‌کنید حمایت‌هایی از شما می‌شد !

چون این خبر شاید به طور کامل پخش نشده شاید فعلا حمایت   نبوده البته توقع نداریم چون مجموعه علمی خیلی دستشان از لحاظ تشویق باز نشده

اطلاع دارید که بودجه پژوهشی برای سال آینده افزایش داشته است پیش بینی شما از وضعیت پژوهشی چیست؟

ان شالله امیدواریم این قضیه محقق شود.

چند نفر از ایران جزو یک درصد برتر هستند؟

تعداد کم نیست فکر می کنم از کل ایران حداقل 30، 40 نفری دراین لیست باشند و از این 70 هزار هیئت علمی کشور همین سی نفر معرفی شدند.

از رتبه های علمی خود در داخل کشور بگویید؟

 در سال های گذشته در سه دوره پژوهشگر برتر دانشگاه شدم خوب است به پژوهشگران اهمیت داده شود چراکه اگر به چشم نیاید دلسردی ایجاد می کند

مبحثی که مطرح شده کاهش رشد علمی در کشور است که نسبت به چند سال قبل کاملا مشخص بوده از نظر شما چه دلایلی دارد که ما شاهد این کاهش رشد علمی در کشور شدیم بالاخص که این قضیه در سطح بین المللی خود را نشان می دهد؟

یکی از موضوعاتی که در جای دیگر مشهود است هزینه های زندگی است مثلا یک هیئت علمی چهار جا کار می کند ما هیئت علمی داریم که در دانشگاه مانند دانشگاه آزاد تمام وقت هستند و در دانشگاه دیگر هم تمام وقت فعالیت دارد  ضمن اینکه همین افراد چند تا پروژه میلیاردی گرفتند و گرفتارند

 در حقیقت از سمت  و مدرکی که دارند استفاده می کنند که درآمدزایی کنند.

بله تعدادی در جای دیگر مدیر عاملند و فعالیت می کنند این واقعیت همه جا است فکر می کنید چرا سطح دانشجویان افت کرده؟ چون دانشجو کار می کند و بعضا اضافه کاری هم می کند  لذا  تمرکز نمی کند.

محصول علمی را این باید دانشجوتولید کند لذا دانشجو اصلا فکرش اینجا نیست می خواهد مدرکی بگیرد و به زندگیش برسد هیئت علمی هم نگاه می کند می بیند افراد با مشاغلی که تخصص و توان کمتر بخواهد موفق تر است لذا به هر حال تحت فشار خانواده مجبور است کارهایی بکند که حتی در شانش نیست.

ضمن این که در این چند سال اخیر پروژه ای که وزارت علوم می داد که از دانشجویان استفاده کنیم قطع شده به خاطر تنگناهای دولت که توجیه پذیر است لذا دانشجو و استاد تامین نیستند پژوهش فکر راحت می خواد فکر آرام می خواد آدم باید تمرکز کند و دنیا را کنار بگذارد لذا دیگر فکرش چون آزاد نیست نه هیئت علمی و نه دانشجو نمی تواند محصول علمی تولید کند . در سال های قبل از وزارت علوم پروژه داشتیم از بیرون پروژه های تحقیقاتی و علمی می گرفتیم.

پروژه ها از سازمان ها بود یا وزارت علوم؟

معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم کمک می‌کرد درصدی بودجه اختصاص می‌داد نصف هزینه پروژه را صنایع دفاع یا صنایع خودرو یا جاهای دیگر متقبل می‌شد الان این‌ اعتبارات قطع شده است.

یک سری پرونده دو سه ساله دارم که به پیش پرداخت نرسیده  و متوقف است این مسائل در حقیقت باعث شده افت کنیم چون پژوهش هزینه می‌خواهد بودجه در اختیار قرار بدهند و ملاحظه می‌کنید مراسم پژوهش دانشگاه که انجام شد از کل دانشگاه ۵ نفرمعرفی شدند ولی چرا بودجه تشویقی نبود؟ این تشویق‌ها پژوهشگران را دلگرم می‌کند تقدیرلازم نیست مادی باشد کاغذی هم باشد، این مسایل تاثیر می‌گذارد

هیئت علمی دنبال پول نیست اگر می‌خواستیم دنبال پول باشیم اینجا نبودیم راه‌های دیگر بهتری وجود دارد خیلی از افراد هستند دکترا دارند ولی در صنعت هستند و در دانشگاه نیستند هیئت علمی نیستند.

به نظرشما چه راهی وجود دارد که ما بخواهیم رشد علمی به حداقل به همان سمتی برگردد که چند سال قبل داشتیم ؟

این سیاست گذاری کلی می خواهد  فکر می کنم همین که ما در جایگاه پژوهشی هستیم مدیون خداوند و اهل بیت و اسلام هستیم و دوم این که حمایت های مقام معظم رهبری که خطوط را تعیین کردند

 مقام معظم رهبری فرمودند در بدترین شرایط هم به رشد علمی برسید و مرتبا در فرمایشاتشان تشویق کردند ونشان می دهد برایشان خیلی مهم است و خودشان نظارت دارند همچنین برای  مشکل اقتصاد و مسائل دیگر حضرت آقا موضوع اقتصاد مقاومتی را مطرح کردند خدا حفظشان کند در همه این زمینه ها ایشان مشکلات را می بینند و هم راه حل را دادند

 مسئله اقتصاد باعث شده دانشجو و هیئت علمی ما گیج باشد و به هر حال گرفتار باشد همین روزهای عادی هم دانشگاه های مختلف را سر بزنیم تعدادی از اعضای هیئت علمی گرفتاری مالی دارند که  همین گرفتاری در آموزش هم تاثیرگذار است اگر آموزش ضعیف باشد حاصل آموزش تبدیل به پژوهش می شود لذا پژوهش هم تحلیل می رود چون ارتباط تنگاتنگی دارند اقتصاد مقاومتی اگر پیاده شود روی پژوهش تاثیر می گذارد

 پژوهش هزینه می خواهد ضمن این که باید کاربردی شود مثلا همین مقالاتی که چاپ کردم سعی شده در زمینه های مختلف  تئوری های جدید ارائه کنم در این دو سال اخیر حدود 20 تئوری جدید  ارائه کردم و در زمینه های مختلف سعی کردم کار کنم

تئوری که می فرمایید به سازمان های مربوطه ارجاع دادید مطالعه کردند؟

این تیوری ها چاپ شده سعی کردم براساس تئوری در خارج ارائه نشده دانش فنی در  کشور ایجاد کنم که دستاوردهای این کشور باشد وخارج موجود نباشد قراردادهایی هم امضا شده ولی به پیش پرداخت هم نرسیده

قراردادهایی که به بحث پیش پرداخت نرسیده مربوط به چه زمانی است؟

برای دو سال اخیره و در حقیقت سعی کردیم که یک دانش فنی داخل کشور ایجاد کنیم  خصوصا در زمینه هایی که دانششان را کشورهای  خارجی به ما نمی دهند یا ممکن است نداشته باشند لذا در زمینه های مختلف مکانیک هوا فضا نانو و صنایع نظامی کار کردم

در خصوص ارتباط صنعت و دانشگاه توضیح دهید؟

باید دانش را در رشته هایی مانند نانو و هوا فضا کاربردی کرد و من هم در خودرو استفاده کردم  خیلی از تئوری هایی که استفاده کردیم تجربی انجام دادیم و کاربردی بوده یعنی ایجاد دانش فنی و کار روی مصادیق علمی صنعتی بوده و براساس این مسایل ما یک سری پورپوزال به شرکت ها دادیم و امیدواریم حمایت کنند قول هایی به ما دادند که این کار را انجام بدهند که در حقیقت بتوانیم این دانش را کاربردی کنیم چون علمی که به عمل نیاید مفید نیست خصوصا اگر روی دانش های کاربردی سرمایه گذاری بشه فکر می کنم این طوری وابستگی به خارجی ها را کم می کنیم

 ان شالله بتوانیم وابستگی را از بین ببریم چون تا آنجا که مطلع هستم ما واقعا یک سری تکنولوژی داریم در خارج وجود ندارد که هم دست بیگانگان را قطع کنیم و هم تکنولوژی نوین ایجاد کنیم و مایه اقتدار این کشور باشیم و وظیفه ما هست این چیزی نیست که به خاطر منت گذاشتن به  ملت انجام بدهیم کاری است که وظیفه مان است و اگر انجام ندهیم در پیشگاه خداوند مسئولیم.

در این پژوهش ها و مقالاتی که دارید چه مقدار به اقتصاد دانش بنیان که در جهت اقتصاد مقاومتی که مقام معظم رهبری فرمودند توجه می کنید؟

 خیلی از محصولاتی که  در کشور وارد می شودبه شیوه های دیگری تولید می کنیم در ارتباط با این مسایل تحقیقات فعال و زیادی انجام دادیم و حتی سعی کردیم آزمایشگاه پژوهشی را ایجاد کنیم یا در حقیقت صنعت را تعقیب کنیم و نشان دهیم ما می توانیم با مسیر کوتاهتری با روش های جایگزینی و غیره هزینه ها را کاهش دهیم یا  تنوع محصولات را داشته باشیم

من مدیر پروژه چند محصول داخلی مثلا وانت شوکا بودم مجبور شدیم به خاطر تغییراتی که می خواستیم بدهیم از نو طرح هارا ایجاد کردیم و لذا  تیم وسیعی داشتیم حتی از موسسین گرایش خودرو هستم که ابتدا در دانشگاه شریف بود و یک ترم بعد در دانشگاه های دیگر بود.

شما پیشنهادش را دادید؟

بله ما سرفصل و دروس را تدوین کردیم  وخودم چون  معلوم نبود چه چیزی باید تدریس شود در دانشگاه شریف تدریس را شروع کردم که شش سال تدریس کردم اکثر مباحث کاربردی بوده ما با دید صنعتی این دوره را راه انداختیم

ارزیابی شما راجع به ارتباط صنعت و دانشگاه چیست و برای بهبود آن چه راهکاری دارید؟

صنعت ما یک تحول اساسی نیاز دارد صنعت ما الان باید از این حالت که مدیران در حقیقت موضعی فکر می کنند بیرون بیاید و به هر حال باید برای آینده هم کار کرد باید آینده را هم دید نه این که مثلا مدیر عاملی فکر کند که حاصلش حاصل کار خود را در دوره خودش ببینند و فکر کند اگر این کار در دوره فرد بعدی نتیجه بدهد در حقیقت نتوانسته وجهه ای کسب کند

واقعیت امر این است در صنعت ما انتظار نیست که یک دفعه کشور جهش کندبه پله آخر برسد  ما در این مسیر هستیم ان شالله درست می شود

در این خصوص برنامه ریزی دراز مدت هم کمتر مد نظره اکثرا  تکنولوژی از خارج و چین وارد میشود  برای این که سریع نتیجه بگیریم به جای این که تحقیق کنیم کدام محصول را ایجاد کنیم در حقیقت همان  بیماری ها یا نارسایی هایی است که در صنعت ما وجود دارند و صنعت الان چون گرفتار خودش است نمی تواند طرف دانشگاه برود دستش تهی است البته  دزر دانشگاه هم بعضی تخصصشان نبوده می رفتند پروژه می گرفتند باعث شده صنعت هم  از تقبل پروژه به دانشگاه زده شود و حس کند که فقط کاغذ تحویلش می دهند

نظرتان درباره فرصت مطالعاتی چیست؟

فکر نمی کنم مفید باشد الان بالاترین مشکلات صنعتمان را شاید فوق دیپلم هم بتواند حل کند تکنولوژی پیشرفته ای نداریم مگر جاهایی مثل صنایع هوا و فضا و هسته ای که شاید مد نظر دوستان نباشند که این را مطرح کردند یا مثلا صنایع نظامی و غیره باز یک مسایل تاپیکالی دارند ولی این کهبه خارج از کشور بروند نمی دانم تا چه حد مفید است مگر این که در قالب قرارداد باشد که در حقیقت قرارداد را با توجه به سوابقی تعریف کنند بعد  پیاده  سازی کنند و تحویل دهند یعنی به صورت کاربردی باشد البته باید تعهد بدهند که هر خسارتی ناشی از کاربردی نشدن حاصل می شود تقبل کنند  لازم است که  طرح هایی که تعریف می شوند به این صورت باشند اگر این باشد 

پژوهشگر اگر درگیر مسائل مالی باشد سخت تر کار انجام می شود اگر  یک مدت پژوهشگران در صنعت باشند ولی این که در صندلی بنشینند و شب و روز را سپری کند هیچ بازدهی نداردو  چیزی در صنعت نیست که برای یک  دکتر مفید باشد خیلی افراد داشتیم مشاور بودند ولی مفید نمی توانستند باشند.

یعنی  به نظرشما این راه هم راه حل  مناسبی نیست ؟

اگر به این صورت باشد که یک بودجه برای دانشگاه و هیئت علمی اختصاص پیدا کند و این باعث شود  که در صنعت از لحاظ پژوهشی تقویت بشه مفید است.

یکی از مسائلی که باعث می شود دانشجو پژوهش نکند این است که یک اتاق کوچک تحت عنوان خوابگاه می دهند که  هشت نفر در آن هستند یک نفر  می خواهد شب زود بخوابد یکی دیر بخوابد جمعیت زیاد هست صحبت می کنند  و این طوری کل روز رفته و فرد  دیگر تحقیق نمی کند.

راجع به طرح های کلان ملی که این شورای عتف تصویب می کند تعدادی به دانشگاه واگذار شده بود که متوقف شده؟

این باید یک مکانیزم مناسب تری داشته باشد ضمن اینکه این بودجه ها باید به نحو مناسبی بین دانشگاه توزیع شود ممکن است افرادی را مسئولین اطمینان کنند وحتی دانشگاه های دیگر باخبر نمی شوند وقضیه اطلاع رسانی نمی شود

ارتباط بین دانشگاه لازم است چون مجبور می شوند هم پای هم حرکت کنند  قطبهایی وجود دارد  هر چند که در این قطب ها از بعضی از دانشگاه ها ممکن است دعوت شود ولی به صورت شمولی نیست در کل کشور یک زمینه را چند دانشگاه کار کرده اند با هم رشد می کنند ضمن این که چند دانشگاه امکان پژوهشی شان را تکمیل می کنند بعد اینها مکمل هم هستند یک پروژه به اجزای مختلفی خرد می شوند به هر حال اگر این اتفاق بیفتد خوب است یعنی ما می توانیم نقشه راهبردی کشور را که مسئولین و خصوصا مقام معظم رهبری روی موفقیتش خیلی اصرار دارند برسیم چون مقام معظم رهبری آینده را واقعا می بینند که ما کجا هستیم

 شما هم در سطح جهان مشهور هستید و فعالیت های علمی زیادی داشتید به این قضیه فکر کردید که بهتر می توانید در خارج از کشور پیشرفت کنید؟

واقعیت این است که در ابتدا قرار بود سال 68  عضو هیئت علمی هوافضای دانشگاه امیرکبیر شوم  وبه کانادا بروم فرصت های متعددی داشتم هر کاری کردم نتوانستم خودم را قانع کنم الان هم به من پیشنهاد می شود گفتند صندلیت هم مشخص است و در حقیقت جایگاهی که پیش بینی کردند برای ما بالاست ولی من خودم با توجه به اعتقادات مذهبیم نتوانستم خودم را متقاعد کنم

این حجابی که داریم این وضعیت اجتماعی که داریم بهشتی است که قدرش را نمی دانیم و مردم فکر می کنند طبیعی است نه الان ما در یک جامعه آرمانی از این لحاظ زندگی می کنیم این وضع اجتماعی که داریم این ارزش های اجتماعی که داریم را با هیچ جای دنیا عوض نمی کنم حتی اگر بالاترین امتیازات را به ما بدهند.

چه کنیم دانشجویانی که نخبه هستند و افرادی مثل شما این قضیه ما می توانیم و این که در کشور خودمان می توانیم به پیشرفت کشور کمک کنیم؟

در حقیقت این برنامه ریزی می‌خواهد.  یکی از مسائلی که باعث شده  جوانان به خارج از کشور بروند همان مسئله‌ای است که مقام معظم رهبری تحت عنوان نفوذ  نام بردند  فرمایشات ایشان  باید برنامه کار ما باشد و  بس از آن دولت  شبانه روز کار کند متخصصین را جمع کند و خیلی جدی تر تلاش  کنند چون  باید جدی تر روی این مسیله کار شود.

تشکر از فرصتی که در اختیار ما گذاشتید.

سپاس از شما که رسالت بزرگی دارید. ماهم امیدورام بحث پژوهش در کشور بهتر از قبل محقق شود.