کلید دزدی!/ ماموریت «اغلو» در تهران چه بود؟

گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، «این موضوع برای ایرانی ها یادآور موافقتنامه‌های تجاری استعماری است.» یک سال پیش بود که روزنامه حریت ترکیه قرارداد تجارت ترجیحی بین ایران و ترکیه را اینگونه توصیف کرد. قراردادی که از همان روزهای اول داد تولید کننده‌های ایرانی را درآورد اما طبق معمول، دولت تدبیر و امید هیچ وقعی به این انتقادات ننهاد! امروز پس از گذشت حدود یک سال از آغاز این موافقت‌نامه و در شرایطی که از یک سو ترکیه با بحران اقتصادی مواجه شده است و از سوی دیگر نفرت و انزجار مردم ایران از این کشور به دلیل حمایت از تروریسم در منطقه به اوج خود رسیده، دوباره سر و کله داود اغلو پیدا شده است. نخست وزیر نئوعثمانی ترکیه در ایران دنبال چیست؟ آیا پس از فرانسه و آلمان اینبار نوبت رقیب منطقه‌ای ما است تا با کلید تدبیر روحانی مشکلات اقتصادیش را حل کند؟

ماجرای تجارت ترجیحی

تجارت ترجیحی از آن دست رویه های تجاری میان کشورها است که براساس آن برای تسهیل تجارت بین دو کشور و براساس اصل بده و بستان و تأمین منافع حداکثری برقرار می شود. برخی امتیازات تعرفه‌ای در قبال کاهش تعرفه‌های تجاری (نسبت به دیگر کشورها) داده می شوند تا تجارت میان دو کشور بیشتر شود.

به عبارتی دیگر این اقدام در راستای افزایش تعامل اقتصادی کشورهاست اما شرط اول روندی عادلانه است که باید برقرار شود تا حذف یا کاهش تعرفه معنی یابد. ایران و ترکیه نیز در همین راستا از روز پنجشنبه ١١ دی ماه ۱۳۹۳ مطابق با اول ژانویه ٢٠١٥ توافقنامه تجارت ترجیحی را مابین خود و البته با کاهش ٢٦٥ ردیف تعرفه گمرکی اجرایی کردند.

طبق این توافقنامه ترکیه ١٤٠ فقره از کالاهای صادراتی ایران شامل اقلام کشاورزی، شیلاتی و موادغذایی غیراساسی و ایران ١٢٥ فقره از کالاهای صادراتی ترکیه شامل تولیدات صنعتی را تحت پوشش تخفیف تعرفه های گمرکی (متوسط بین ٢٠ تا ٥٠درصد) نسبت به کشورهای دیگر قرار داده اند. اجرای این توافقنامه که در تاریخ ٢٨ اردیبهشت سال جاری مورد تصویب هیأت وزیران ایران قرار گرفته بود، با تصویب مجلس ترکیه به مرحله عمل رسید.

بررسی مفاد این قرارداد به خوبی نشان می‌دهد هر دو طرف معادله به نفع ترک‌ها و به ضرر ایران است. از یک سو کالاهای مصرفی ترک‌ها که تقریباً همه آن‌ها نمونه داخلی دارند با کاهش تعرفه وارد بازار ایران می‌شوند و سهم قابل توجهی از این بازار را اشغال می‌کنند. از سوی دیگر کالاهای مورد نیاز ترکیه که از ایران تأمین می‌شد با قیمت پایین‌تر به دست مصرف کننده ترک می‌رسند.

روزنامه حریت ترکیه در آن دوران نوشت: «مقامات دولتی ایران تاکنون نسبت به انتقاد اول مبنی بر اینکه کالاهای صادراتی ایرانی عمدتا شامل محصولات کم ارزش کشاورزی هستند، سکوت کرده اند. این یک موضوع بسیار حساس است و برای ایرانی ها یادآور موافقتنامه های تجاری استعماری است. افکار عمومی در ایران مانند اکثر کشورهای در حال توسعه  به شدت طرفدار تولیدات صنعتی و صادرات این نوع محصولات است. به علاوه، این واقعیت نیز مطرح است که ایران با کمبود شدید منابع آبی مواجه است و مزیتی در صادرات محصولات کشاورزی ندارد.»

چند ماهی از این ماجرا گذشته بود که رسانه‌ها از رشد 32 درصدی صادرات ترکیه به ایران خبر دادند. این در حالی بود که صادرات ایران به این کشور با افت 26 درصدی مواجه شده بود. اردیبهشت 94 اداره آمار ترکیه در گزارش خود اعلام کرد صادرات این کشور به ایران در ماه های ژانویه تا مارس 2015 با افزایش 32 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل مواجه شده و به 873 میلیون دلار رسیده است. ترکیه در ژانویه تا مارس 2014 بالغ بر 660 میلیون دلار کالا به ایران صادر کرده بود.

البته برای فهم عمق فاجعه واگذاری بازار ایران به ترک‌ها نیازی به بررسی آمار و ارقام نیست. کافی است سری به فروشگاه‌های کوچک و بزرگ اطراف محل زندگیمان بزنیم تا انواع محصولات آرایشی، بهداشتی و پوشاک ترک را که تقریباً بدون استثنا نمونه‌های داخلی دارند؛ مشاهده کنیم.

بازی با دم شیر کار دست ترک‌ها داد

سوم آذر ماه بود که ترک‌های عصبانی از حضور نیروی هوایی روسیه در مبارزه با تروریسم، با هدف قراردادن سوخو24 روس‌ها یک ماجراجویی جدید را آغار کردند. پس از این ماجرا روس‌ها تصمیم گرفتند پاسخ اردوغان را به جای صحنه نظامی در میدان اقتصاد بدهند و ترکیه را تحریم کنند. تحریم‌هایی که گفته می‌شود 14 درصد حجم کل صادرات ترکیه را کاهش داده است.

از سوی دیگر سال‌ها است که ترکیه مقصد اول گردشگران روس‌ است و گردشگران این کشور 10 درصد کل توریست‌های ترکیه را تشکیل می‌دادند اما با توقف سفر گردشگران روس اوضاع نامناسب صنعت توریسم ترکیه بیش از پیش با بحران مواجه شد.

البته بحران در صنعت گردشگری ترکیه از چند سال پیش و با آغاز همکاری دولت اخوانی ترکیه با تروریست‌ها در سوریه آغاز شد. حمایتی که هم نام ترکیه را با تروریسم عجین کرد هم امنیت داخلی این کشور را تحت تأثیر قرار داد. همین امر باعث شده است که در کنار افزایش ناامنی در ترکیه گزارش هایی با موضوع «به ترکیه سفر نکنید» در مطبوعات جهان گسترش یابد که اولین آنها در انگلیس منتشر شد.

برای درک اوضاع بحرانی گردشگری ترکیه، کافی است به حجم بالای تبلیغات برای سفر به این کشور در تهران و بقیه کلانشهرها نگاه کنیم. این روزها مشترکان تهرانی در هر صبح تا شام ده‌ها پیامک تبلیغاتی دریافت می‌کنند که به زبان ساده التماس می‌کنند: «به ترکیه سفر کنید!»

برای سهم‌شان آمده‌اند

داود اغلو در تیره‌ترین روزهای روابط ایران و ترکیه راهی تهران شده است. نخست وزیر ترکیه به خوبی می‌داند تلاش برای نزدیک کردن نظرات ایران و ترکیه در مسائل منطقه کاری بسیار سخت و به عقیده برخی کارشناسان غیر ممکن است. هرچند موضوع وساطت ایران بین ترکیه و روسیه و میانجی‌گری ترکیه برای حل اختلافات ایران و عربستان و همچنین مسئله قدرت گرفتن کردها در سوریه می‌تواند موضوعات سیاسی بررسی شده باشد اما ترکیب تیم همراه اغلو نشان می‌دهد او برای امتیازات اقتصادی به تهران آمده است.

نخست وزیر ترکیه در شرایطی که مسئولان ایرانی حریصانه درب‌های تجارت کشور را بر روی خارجی‌ها گشوده‌اند و وضعیت قراردادهای خارجی در حوزه‌های مختلف مانند نفت، خودروسازی و ... ایران را به بهشت قراردادهای یک طرفه تبدیل کرده است، آمده تا شاید بتواند سهم ترکیه را هم از این بذل و بخشش بگیرد. طبق اعلام رسمی دولت ترکیه گسترش حضور گردشگران ایرانی در ترکیه یکی از اهداف اصلی این سفر بوده است. شاید «تجارت ترجیحی» دیگری در راه است! به هر حال کلیدی که قرار بود مشکلات اقتصادی ایران را حل کند ظاهرا پس از فرانسه و آلمان دست ترک‌ها افتاده تا این بار دولت بحران‌زده آنکارا از آن بهره ببرد.