نبرد موصل سرآغاز جنگ جهانی سوم می‌شود؟/ پایان داعش، آغاز جنگ مستقیم

گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو، خاورمیانه هیچ‌وقت روز عادی ندارد. جنگ، بحران سیاسی، کودتا و هرآنچه که می‌تواند در بسیاری از رسانه‌های دنیا تیتر 1 باشد در اینجا نقل و نبات هر روزه است. با این حال حوادث روزهای گذشته منطقه در بین همین حوادث هم غیر معمولی بود. چرخش سیاسی مصر در حوادث منطقه، توافق سیاسی لبنانی‌ها برای انتخاب رئیس جمهور، شکست توطئه ترکی برای دخالت در نبرد موصل حوادثی هستند که نمی‌شود به راحتی از کنار آنها گذشت.

خداحافظی با داعش؟

با کمی اغراق می‌توان گفت، فتح موصل بود که داعش را داعش کرد. دومین شهر بزرگ عراق در کمتر از یک روز تسلیم داعش شد تا همه دنیا با مردان سیاه‌پوش خلافت که هیچ رحم و مروتی در وجودشان نیست آشنا شوند. آنها از موصل عبور کردند و پس از فتح تکریت، زادگاه صدام، در آستانه ورود به سامرا و بغداد بودند که به اذعان مقامات عراقی، قاسم سلیمانی و نیروهایش ترمز آنها را کشیدند.

پس از فتوای آیت الله سیستانی، عراقی‌ها به خود آمدند. حشد شعبی با تمام حاشیه‌سازی‌های مخالفان غربی و عربی، نقش اصلی را در آزادسازی عراق بازی کرد. روند پیروزی‌های داعش، جای خود را به عقب‌نشینی‌های پی در پی داد. جرف الصخر، تکریت، الرمادی، فلوجه سقوط کردند تا داعش به جایی برسد که فقط موصل داشته باشد. آخرین شهر تا آزادی کامل عراق از شر داعش.

از نظر نظامی چند ماهی هست که کار داعش در عراق تمام شده است. آنها هیچ شانسی ندارند. مسئله اصلی برای عراقی‌ها تازه پس از رفتن داعش از موصل شروع خواهد شد. اژدهای اختلافات شیعه-سنی و کرد-عرب که این سال‌ها پشت مبارزه با دشمن مشترک به خواب زمستانی رفته بود، کم کم بیدار می‌شود. اولین اثرات در طرح حمله خودش را نشان داد. پس از ماه‌ها کشمکش، قرار شده حشد الشعبی به بهانه شیعه بودن، وارد شهر موصل نشود و تنها مناطق خارج از شهر عملیات کند.

باز هم اردوغان!

حضور نیروهای ترکیه در پادگان بعشقیه در نزدیکی موصل قوز بالای قوز عراقی‌ها برای تصرف موصل بود. ترک‌ها و آمریکایی‌ها که حمایت از دار و دسته بارزانی را راهی برای کم کردن قدرت دولت مرکزی و در نتیجه ایران می‌دانند؛ خود را به آنها نزدیک کردند. ترک‌ها هم که به بهانه آموزش پیشمرگ‌ها در شمال موصل مستقر شده‌اند؛ اصرار دارند که نیروهای‌شان در عملیات آزادسازی این شهر شرکت کنند. در مجموع مسائل سیاسی مدت‌ها بود که زمان عملیات موصل را به تعویق می‌انداخت.

یک عملیات سیاسی

آغاز عملیات موصل، بیش از آنکه یک اتفاق نظامی مهم باشد، نتیجه یک توافق سیاسی در عراق بود. همکاری کردستان و دولت مرکزی که بی‌شک با نقش آفرینی ایران بوده است، نهایتاً طرفین را به یک موضع مشترک رساند. عملیاتی که در آن قرار است فقط نیروهای ارتش، پلیس و عشایر بومی وارد شهر شوند و پیشمرگه‌ها و حشدالشعبی در شرق و غرب شهر مستقر خواهند شد.

اولین روز عملیات بیش از آنکه داعش را غافلگیر کند، ترک‌ها را در شوک فرو برد. نیروهای عراقی به سرعت پادگام بعشقیه را محاصره کردند و عملاً راه حضور ترک‌ها در عملیات آزادسازی موصل را بستند. مقامات خشمگین ترکیه در سخنانی که مشخص بود علیه ایران است، یکی از کشورهای منطقه را به سنگ‌اندازی در مسائل منطقه متهم کردند. واقعیت اما این است که ترک‌ها اولین بازندگان عملیات موصل بودند. آخرین خبرها حاکی از درخواست ترکیه از دولت عراق برای خروج آبرومندانه نیروهایش از عراق است.

جنگ جهانی سوم، عراق یا سوریه؟

 با این حال از کنار صحبت معاون نخست‌وزیر ترکیه که پیش‌بینی کرده بود، نبرد موصل زمینه‌ساز جنگ جهانی سوم خواهد شد، نمی‌شود به سادگی گذشت. هرچند به نظر نمی‌رسد نبرد موصل به تقابل جدی قطب‌های قدرت در منطقه و جهان تبدیل شود اما دعوای لفظی طرفین قابل تأمل است. از توئیت پوتین در حمایت از نقش ایران در آزادسازی موصل تا دعوای کلینتون و ترامپ بر سر نفوذ ایران در عراق، همه از یک جنگ سیاسی بزرگ خبر می‌دهند. جنگی که روزهای پر زد و خورد آن را نه در عراق بلکه در سوریه باید جستجو کرد.

پس از پیروزی‌های مهم محور مقاومت و روسیه در حلب، تحولات میدانی سوریه هم وضعیت جدیدی به خود گرفته است. باوجود اعلام آغاز عملیات گروه‌های مسلح برای نجات حلب، واقعیت این است که کار این شهر را باید تمام شده دانست. با توجه به حجم و آرایش نیروهای مقاومت در حلب، این عملیات تنها می‌تواند نقش کند کننده در آزادی کامل حلب داشته باشد.

سوریه پس از حلب

محور مقاومت پس از حلب، 2 هدف میدانی بسیار مهم در سوریه دارد. اولین هدف، استان ادلب است. تنها استانی که به طور کامل در دست معاررضین(غیر از داعش) قراردارد. محاصره شهرک‌های شیعه‌نشین فوعه و کفریا در این استان، انگیزه مقاومت برای آغاز عملیات ادلب را بیشتر می‌کند. هدف دوم حرکت به سمت رقه پایتخت و آخرین سنگر داعش است.

هر 2 محور برای طرف‌های حاضر اهمیت حیاتی دارد. ادلب آخرین پایگاه مهم معارضین در سوریه است. پایگاهی که بی‌شک حامیان خارجی آنها برای حفظش به آب و آتش خواهند زد. تصرف رقه و نابود کردن خلافت خود خوانده البغدادی هم افتخاری است که مقاومت، کردها و معارضین تحت حمایت ترکیه هر کدام دوست دارند به نام خودشان رقم بخورد. البته مهم‌تر از افتخار تصرف پایتخت داعش، مسئله آینده سوریه است.هرکس زودتر به رقه برسد، دست بالا را در تحولات آتی ایفا خواهد کرد.

اختلافان روسیه و آمریکا هم در روزهای اخیر به بالاترین سطح خود رسیده است. رویترز اعلام کرده روس‌ها تمام ناوگان شمال و بخشی از ناوگان بالتیک خود را به سوریه برده‌اند. کارشناسان غربی این اتفاق را از زمان پایان جنگ سرد بی‌سابقه توصیف می‌کنند.

چرخش سیاسی مصر ضرب شصت دیگر روس‌ها به محور غربی-عربی به خصوص عربستان بود. مصری‌ها که خوددرگیر مبارزه با تروریست هستند و از سوی دیگر نگران قدرت گرفتن اسلام‌گراهای متحد ترکیه و عربستان در کشورشان هستند، با نزدیکشدن به روسیه، تحول جدیدی در معادلات منطقه‌ای ایجاد کرده‌اند. چرخش سیاسی مصر را باید حاصل دیپلماسی فعال روس‌ها در منطقه دانست. آنها با ایجاد جذابیت‌هایی مانند کمک در مبارزه با تروریست توانستند از نگرانی‌های امنیتی دولت نظامی مصر استفاده کنند تا در دعوای منطقه یار جدیدی در کنارشان داشته باشند.

حزب الله، پیروز میدان سیاست

خبر انتخاب گزینه حزب الله برای ریاست‌جمهوری لبنان، خبر خوب دیگری برای محور مقاومت در هفته گذشته بود. به نظر می‌رسد حریری که در سال‌های گذشته به  شدت چوب پیروی بی‌چون و چرا از ریاض را خورده است، کمی سر عقل آمده و حداقل برای جلب محبوبیت مردم، به ریاست جمهوری میشل عون تن داده است.  

به اذعان بیشتر کارشناسان، اتحاد روسیه و محور مقاومت قدم به قدم، به پیروزی در شطرنج خاورمیانه نزدیک‌تر می‌شود. درک پیچیدگی‌های سیاسی منطقه، توجه به نقش مردم در پیش‌برد اهداف و تقسیم مسئولیت بین ایران، روسیه، سوریه، عراق، حزب الله و دیگر گروه‌های مقاومت توانسته توطئه خونین اتحاد آمریکا، ترکیه، اسرائیل و شیوخ عرب را به شکست قطعی بکشاند.

تحولات ماه‌های آینده در عراق و سوریه به نوعی پایان جنگ‌های نیابتی در منطقه است. شعله جنگ آنقدر شعله‌ور شده که دیگر گروه‌های واسطه را به حاشیه رانده است. موصل، ادلب یا رقه، هرکدام می‌تواند زمینی برای آغاز جنگ‌های مستقیم باشد. آیا شکست خوردگان جنگ‌های نیابتی به فکر ورود مستقیم به جنگ خواهند افتاد؟