کاهش وابستگی به واردات بنزین با تنوع در سبد سوخت

اخبار دانشگاهی را از «کانال اخبار دانشگاهی SNN.ir» دنبال کنید

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو - یادداشت دانشجویی؛ در سال ۱۳۹۳ خودورهای سواری ۱۰ درصد از کل مصرف انرژی کشور را به خود اختصاص داده اند. مصرف انرژی توسط این خودروها در همین سال برابر ۱۹۰ میلیون بشکه معادل نفت خام بوده است که حدود ۶۰ درصد از مصرف انرژی در بخش حمل و نقل ایران را به خود اختصاص می‌دهد.

مصرف روزافزون بنزین و عدم خودکفایی در پاسخگویی به تقاضای داخلی باعث شده تا ایران به طور بی وقفه و به مدت ۳۶ سال، واردکننده بنزین باشد. شکل ۱ میزان واردات بنزین از سال ۱۳۶۸ تا نیمه نخست ۱۳۹۵ را نشان می دهد.

حاکمیت در کشورهای مختلف دنیا برای کاهش مصرف بخش حمل و نقل تدابیر مختلفی اندیشیده است. راه های متعددی برای تأمین امنیت انرژی و تعدیل مصرف سوخت در خودروهای سواری وجود دارد که عبارتند از: تنوع بخشی به سبد سوخت مصرفی در خودروهای سبک، بهینه سازی فنی خودروها، افزایش قیمت سوخت و خودرو، اخذ مالیات سوخت، عوارض جاده ای، عوارض سالیانه خودرو، مالیات بر مالکیت خودرو و… .

تنوع بخشی به سبد سوخت مصرفی یکی از راه های تأمین امنیت عرضه سوخت خودروها در جهان است و این مهم از آن رو محقق می شود که اتکا به سوختی خاص در بخش حمل و نقل را از بین می برد. همچنین استفاده از ظرفیت های مختلف برای تولید سوخت و خودروهای متنوع می تواند از نظر اقتصادی به نفع دولت ها و مردم باشد. از طرفی آلایندگی گاز طبیعی، LPG، سوخت های زیستی، الکتریسیته و… در مجموع از سوخت های رایج نظیر بنزین کمتر است.

سبد سوخت خودروهای سواری در ایران را دو سوخت اصلی بنزین و CNG تشکیل می دهد. مقادیر اندکی نیز LPG در بعضی مناطق مصرف می شود که قابل توجه نیست. ایران از سال ۱۳۸۵ برای جلوگیری از رشد روزافزون مصرف بنزین در کشور، سوخت جایگزین CNG را وارد سبد سوختی خودروهای سواری کشور کرد. این تغییر باعث شد تا مقدار قابل توجهی از مصرف بنزین کشور کاهش پیدا کند. همان طور که در شکل ۲ مشاهده می شود، از سال ۱۳۸۵ گاز طبیعی جای خود را در سبد سوخت بخش حمل و نقل کشور باز کرده است. بخش قرمز رنگ نمودار نشانگر گاز مصرفی معادل بنزین در بخش حمل و نقل است که نشان می دهد در سال ۱۳۹۳ مصرف گاز طبیعی در خودروهای سبک، منجر به کاهش مصرف ۲۱ میلیون لیتر بنزین در روز شده است.

اما در سایر کشورها از سوخت های متنوع تری نظیر دیزل و بیودیزل، اتانول، گاز طبیعی، LPG و برق در خودروهای سواری استفاده می شود. نمودارهای شکل ۳ نمایان‌گر سبد سوخت خودروهای سواری کشورهای مختلف در سال ۲۰۱۴ است.

هر کشور بنا به مزیت نسبی خود، سوخت و فناوری مشخصی را برای جایگزینی با بنزین گسترش می‌دهد. کشورهای اروپایی همانطور که در شکل ۳ دیده می شود، سوخت دیزل را در حد گسترده در کنار بنزین به خدمت گرفته اند. البته سوخت های دیگر و بعضا سوخت های جدید نیز در حال ورود به بخش حمل و نقل هستند که مهم ترین آنها برق است. در این زمینه کشورهای آمریکا و چین دارای بیشترین تعداد خودروهای هیبریدی و الکتریکی در دنیا هستند.

تنوع سبد سوختی از آن جهت دارای اهمیت است که وابستگی کشور را به یک سوخت ویژه کم می کند. این اتفاق از لحاظ امنیت انرژی از اهمیت بالایی برخوردار است. خصوصا برای کشور ایران، امنیت عرضه، خیلی بیشتر از حالت تک سوختی می شود و سیستم حمل و نقل و یا صنعت در صورت تحریم شدن سوخت بنزین یا سایر سوخت‌ها دچار بحران نمی شود.

همچنین سوخت دیزل با توجه به اینکه ظرفیت انرژی بیشتری نسبت به بنزین دارد و موتورهای دیزلی نیز بازدهی بیشتری نسبت به موتورهای بنزینی دارد، آلودگی کربن کمتری تولید می کند. سوخت CNG و LPG نیز کربن کمتری از بنزین تولید می کنند که این امر به دلیل ماهیت مولکول های آنهاست. از طرفی بیواتانول یا بیودیزل به دلیل اینکه از پسماند مواد آلی که منشأ گیاهی دارند تولید می شود، به مجموع کربن موجود در جو اضافه نمی کند. در نتیجه یک سبد بهینه سوخت می تواند از لحاظ بهبود شرایط محیط زیستی نیز مؤثر و مفید واقع شود.

با توجه به اینکه کشور ایران در تاریخ صنعت نفت خود هیچگاه صادرکننده بنزین نبوده و از سال ۱۳۶۰ به بعد، واردکننده این فرآورده نیز بوده است، این نیاز احساس می شود که با برنامه ریزی صحیح در حوزه انرژی، سوخت های جایگزین بنزین، وارد سبد سوختی ناوگان حمل و نقل کشور شود.

ادامه گسترش CNG به عنوان مهم ترین جایگزین بنزین در کشور می تواند مورد بررسی و واکاوی قرار گیرد. همچنین با توجه به اینکه ایران، به تازگی صادرکننده گازوئیل شده است، اگر کیفیت آن را تا حد استانداردهای بین المللی ارتقا دهد می تواند سوختی مناسب برای جایگزینی با بنزین فراهم کند. مجموع ظرفیت تولید برق کشور نیز بیشتر از مصرف آن است؛ لذا ورود خودروهای هیبریدی و الکتریکی نیز می تواند جایگزین بخشی از بنزین مصرفی باشد.

*محمد جواد ساکت؛ دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی شیمی دانشگاه شریف

انتشار یادداشت‌های دانشجویی به معنای تایید تمامی محتوای آن توسط «خبرگزاری دانشجو» نیست و صرفاً منعکس کننده نظرات گروه‌ها و فعالین دانشجویی است.