هنر؛ روایت گر آزادگی و ایثار

یادداشت دریافتی-مهدی رئیسی؛ همه ساله چهلمین روز شهادت سالار شهیدان، همراه می‌شود با راهپیمایی عاشقانی که سر از پا نشناخته اربعین حسینی را به سوگ می‌نشینند؛ روزی که عراق، آماده میزبانی بزرگ‌ترین گردهمایی شیعیان و میلیون‌ها زائر ایرانی می‌شود. اما چندسالی است که این آیین رنگ و بوی دیگری گرفته و حماسه عظیمی با عنوان «پیاده‌روی اربعین» در ایام چهلمین روز شهادت امام سوم شیعیان در مسیر نجف به کربلا انجام می‌شود؛ اتفاقی که آن را می‌توان بزرگ‌ترین اجتماع مذهبی دنیا نام نهاد. البته این مراسم تن‌ها مختص ایرانیان و شیعیان نیست و پیروان ادیان و مذاهب دیگر نیز در کشور عراق، همواره در این آیین حضور می‌یابند تا در بزرگداشت اسطوره شجاعت، آزادگی و ایثار شرکت جویند.

از آنجا که عاشورا و اربعین، نمادی از آزادگی و ظلم ستیزی در مکتب امام حسین (ع) است، سالیان سال است که بازخوانی این دو واقعه، دستمایه هنر، ادبیات و نمایش بوده است، اما نکته جالب توجه که سال‌های اخیر بیش از پیش شاهدش بودیم، انعکاس گسترده این اتفاق بزرگ جامعه ایرانی ـ. اسلامی در سینما و هنر عکاسی چه در سطح داخلی و چه در سطح بین المللی بوده است. پشت هر پدیده مقدس و بزرگی هنرمندانی هستند که به تصویر کشیدن آن را وظیفه خود می‌دانند تا با زبان هنر پیام این حماسه را به گوش جهانیان برسانند.

مضامینی، چون عاشورا، کربلا، مکتب حسینی و البته اربعین، بیش از همه در چهار فیلم سینمایی نمود یافته و همین امر نشان از انعکاس این اتفاق تاریخی در هنر هفتم دارد. «روز واقعه» روایتگر داستان پریشانی جوانی نصرانی و تازه مسلمان شده است که در پی شنیدن ندایی روحانی بیابان و بادیه و راه روز را به هم می‌دوزد تا به یاری حقیقت بشتابد؛ و در نهایت نیز حقیقت را بر سر نیزه می‌بیند و ناظر واقعه عاشورا می‌شود. فیلمنامه‌ای از بهرام بیضایی که به کارگردانی شهرام اسدی به روی پرده رفت و شاید نوعی ادای دین بیضایی بود به علاقه همیشگی اش؛ تعزیه. «سفیر» فریبرز صالح، دیگر فیلمی ست که روایت گر داستان کربلاست؛ قیس بن مسهر با نامه‌ای در دست، سفیر سوی حسین بن علی در کوفه می‌شود تا این نامه را به دست سلیمان بن صرد خزاعی برساند، اما در راه توسط ماموران ابن زیاد؛ والی کوفه دستگیر شده و به زندان می‌افتد. در شرطی برای آزادیش می‌گذارند که در صورت سخرانی علیه حسین بن علی، آزاد خواهد شد. وی نیز با پذیرفتن این شرط به روی منبر رفته، اما علیه یزید سخنرانی می‌کند و پس از این سخنرانی، ابن زیاد دستور کشته شدن او را صادر می‌کند. «عصر روز دهم» و «رستاخیز» هم از تازه‌ترین و برجسته‌ترین آثاری است که با مضمون عاشورا و قیام امام حسین (ع) ساخته شده است؛ یکی در فضای تاریخی و دیگری با حال و هوای امروز مراسم تاسوعا و عاشورای حسینی.

در این میان، اما فیلم هایی را شاهد بوده ایم که شاید نه آنقدر‌ها مستقیم بلکه با روایت داستانی متفاوت، تصویرگر اهمیت اهمیت اربعین و عاشورا بوده اند. به عنوان مثال، «سلطان» مسعود کیمیایی در یکی از فصل‌های خود، قهرمان داستان خود را در حالی تصویر می‌کند که در آیین اربعین حسینی در حال زنجیر زدن است؛ صحنه‌ای که از تصاویر ماندگار سینمای ایران شد.

شجاعت و ایثار امام حسین (ع) درون آدمی را دگرگون می‌سازد، پاک می‌کند، صیقل می‌دهد و در این میان اربعین حسینی شاید بهترین مجال باشد تا روح صیقل خورده ما با هنر پیوند خورده و نمایی متفاوت از این جسارت و آزادگی را نظاره گر باشیم. در حقیقت بیان هر واقعه با زبان هنرتاثیرات شگرف خود را دارد و انعکاس کرامت والای امام حسین (ع) و بزرگداشت اربعین شاید جرقه‌ای باشد برای بیداری و رستگاری.

در حال و هوای اربعین، دوربین‌های عکاسی و فیلمبرداری برای ثبت لحظه‌ها و دقیقه هایی بسیج می‌شوند که عاشقان مشی و مکتب حسینی، سر از پا نشناخته در کنار هم حاضر می‌شوند تا اتفاقی تاریخی را رقم زنند؛ و این حرکت هنری هر ساله به زیبایی هر چه تمام‌تر و با انعکاسی راستین، چه زیبا با این اتفاق گره می‌خورد.

در این مسیر، جشنواره بین المللی فیلم و عکس مسیر عشق بسترساز و مشوق درست و تاثیرگذاری برای این مهم می‌تواند باشد.

باشد که هنر ما، این اتفاق بزرگ در ستایش آزادگی و ایثار، در ستایش اربعین حسینی رای جهانیان، همیشه و هنوز به تصویر کشد.