ایران چقدر دانشگاه، تحصیل‌کرده، بیکار و مجرد دارد؟/ رابطه معضل ازدواج جوانان و تحصیلات دانشگاهی!

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، "ورود ۲۰۰ هزار دکتری بیکار به بازار کار ایران! " این‌ها سخنان علی ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در تیرماه امسال است که در کنار بیکاری تحصیلکرده‌ها و جمعیت مجرد در کشور باعث شد که سری به آمار‌های تحصیل‌کرده‌ها، بیکار‌ها و ازدواج نکرده‌ها بیندازیم.

در خصوص مدرک‌گرایی روزنامه شهروند در گزارشی می‌نویسد” مدرک‌گرایی ایرانی‌ها، وضع دردناکی برای اقتصاد ایران رقم زده است. حالا کشور ما بیشتر از هند و چین یک میلیارد و چندصد میلیون نفری دانشگاه و مراکز آموزش عالی دارد.

بنا به آخرین گزارش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، در ایران ۲۶۴۰ دانشگاه وجود دارد که از این میان سهم وزارت علوم از جمعیت دانشجویی ٦٨ درصد و سهم دانشگاه آزاد ٣٢‌درصد است.

این درحالی است که براساس اعلام موسسه اسپانیایی CISC چین با ۳/۱ میلیارد نفر جمعیت تنها ٢۴۸۱ و هند با ۲۶/۱ میلیارد نفر جمعیت ۱۶۲۰ دانشگاه دایر کرده است. این تعداد دانشگاه در ایران، حدود ٥ هزار میلیارد تومان از بودجه کل کشور را می‌بلعد و نزدیک به ٥٠ درصد از جمعیت بیکار کشور را تولید می‌کند!

بنا به تازه‌ترین اعلام مؤسسه اسپانیایی CISC تعداد دانشگاه‌ها در اغلب کشور‌های پیشرفته جهان زیر ٥٠٠ دانشگاه است به طوری که آلمان ٤١٢، انگلیس ٢٩١، کانادا ٣٢٩، ایتالیا ٢٣٦ و هلند ٤٢٣ دانشگاه دارند.

آمریکا نیز با حدود ٣١٠ میلیون نفر جمعیت،۳۲۸۰ دانشگاه دارد که البته آمریکا قطب پذیرش دانشجویان از سراسر جهان است.

میزان تحصیل‌کرده‌های بیکار در ایران

آمار رسمی وزارت کار نشان می‌دهد نرخ بیکاری جمعیت فارغ التحصیل یا در حال تحصیل دوره‌های عالی کشور در سال ۹۵ به ۲۰ درصد رسیده که نسبت به سال ۱۳۹۴ معادل ۱.۵ درصد رشد داشته است و هم اکنون کشور دارای ۱ میلیون ۳۰۰ هزار نفر تحصیل‌کرده بیکار است.

این در حالی است که در تیرماه امسال علی ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد تنها در سال ۹۶، ۲۰۰ هزار دکتری بیکار به بازار کار ایران وارد شده‌اند و طبق اعلام مسئولان، سالانه حدود یک میلیون نفر به جمعیت متقاضی شغل اضافه می‌شوند که از این میزان حدود ۸۰۰ هزار نفر، از جمعیت فارغ‌التحصیلان هستند!

مهدی پازوکی اقتصاددان در این رابطه به «شهروند» می‌گوید: تأسیس بی‌رویه دانشگاه یکی از معضلات جدی ایران و محل اسراف بودجه‌های آموزشی است که تنها به کارخانه مدرک چاپ‌کنی تبدیل شده است. از ناکارآمدی‌های نظام آموزش دانشگاهی در ایران این است که به وفور با مدیرانی مواجهیم که یک شبه دکترا گرفته‌اند این در حالی است که در انگلیس، بالای ٨٠ درصد وزرا دارای مدرک تحصیلی لیسانس هستند. در واقع پرسشی که مطرح می‌شود این است که خروجی آن همه مدیر دکتر در ایران چیست؟

مهدی پازوکی اقتصاددان همچنین توضیح می‌دهد: اسناد سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی می‌گوید دانش‌آموختگان دانشگاه‌های تراز اول کشور مثل دانشگاه شریف، امیرکبیر، دانشگاه شیراز، تبریز و اصفهان جایگاهی در میان استخدام‌های دولتی ندارند. این درحالی است که در ژاپن یا سایر کشور‌های پیشرفته بهترین و نخبه‌ترین افراد جامعه به‌عنوان کارمند دولتی استخدام می‌شوند.

حمید حاج اسماعیلی نماینده شورای عالی کار در مورد بیکاری جمعیت تحصیل کرده به «شهروند» می‌گوید: در فضایی که اغلب مدیران میانی، بدون بازدهی اقتصادی کافی سالیان سال مدیر می‌مانند، ترفیع رتبه می‌گیرند، سرمایه نخبگی و دانشگاهی ما باور دارد که در این نظام ناکارآمد و کورس رقابت هیچ جایگاهی ندارد.

تعداد دانشجویان دختر و پسر در ایران

الهه حجازی مشاور وزیر علوم در امور زنان و خانواده، در نشست زنان و عرصه پژوهش در آذرماه ۹۵ عنوان کرد: ۵۳ درصد دانشجویان علوم انسانی، ۶۸ درصد دانشجویان علوم پایه، ۲۳ درصد دانشجویان فنی و مهندسی و ۵۲ درصد دانشجویان کشاورزی زن هستند.

حجازی تصریح کرد: به طور کلی ۵۷ درصد دانشجویان کل مقاطع و ۴۴ درصد دانش‌آموختگان کشور زن هستند. البته مراجع دیگر خلاف مدعی حجازی را دارند و حضور ۷۰ تا ۶۰ درصدی دختران در دانشگاه‌های ایران را گزارش می‌دهند!

میزان مجردین در ایران

طبق آمار سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ تعداد دختر و پسر مجرد کشور ۱۱ میلیون و ۲۴۰ هزار نفر است که از این تعداد ۵ میلیون و ۶۷۰ هزار نفر دختر و ۵ میلیون ۵۷۰ هزار نفر پسر هستند.

در حالیکه محمد اسماعیل مطلق مدیر کل سلامت خانواده و جمعیت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در مهرماه سال  95 گفت: 13 میلیون جوان ایرانی از سن مناسب ازدواج عبور کرده‌اند!

نگاه به این آمار مجردها از جهات مختلف اطلاعات جالب‌تری را بازگو می‌کند تا جایی که مراجع آگاه دیگر، آمار کل مجردین را رد و جمعیت مجرد کشور را حدود 20 میلیون نفر عنوان می‌کنند!!!

به عنوان نمونه در سال 1393 علی‌اکبر محزون مدیرکل دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی سازمان ثبت‌احوال کشور در مصاحبه با ایسنا عنوان کرده بود که کلیه آقایان در سن ازدواج کشور با طیف سنی 20 تا 34 شامل 12 میلیون و 70 هزار نفر می‌شوند! که از این تعداد 5 میلیون و 570 هزار نفر هرگز ازدواج نکرده‌اند و کلیه خانم‌های در سن ازدواج کشور با طیف سنی 15 تا 29 سال شامل 11 میلیون و 790 هزار نفر می‌شوند گفت: از این تعداد 5 میلیون و 670 هزار خانم هرگز ازدواج نکرده‌اند! به عبارتی  46 درصد آقایان و  48 درصد خانم‌های در سن ازدواج کشور هرگز ازدواج نکرده‌اند!

میزان تجرد قطعی در میان زنان و مردان

همچنین براساس گزارش مرکز آمار ایران، تجرد قطعی تا قبل از سال ۱۳۷۵ دارای نوسان بوده ولی بعد از این سال روند افزایشی پیدا کرده است. براساس بررسی‌های مرکز آمار ایران، تجرد قطعی در سال ۱۳۷۵ برای مردان حدود ۱.۱ درصد و برای زنان ۱.۲ درصد بوده است. روند افزایشی تجرد قطعی در زنان خیلی بیشتر از مردان بوده به طوری که طی سالهای ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۵ این شاخص برای مردان حدود دو برابر شده اما برای زنان بیش از سه برابر بوده است.

تجرد قطعی بر عکس عمومیت ازدواج، نشان دهنده عدم ازدواج تا سن 50 سالگی است منظور از تجرد قطعی، نسبت درصد کسانی است که تا سن 50 سالگی ازدواج نکرده‌اند.

بالاتر بودن سرعت افزایش تجرد قطعی در زنان در مقایسه با مردان باعث شده تجرد قطعی زنان بیشتر از مردان شود. در سال ۱۳۴۵ تجرد قطعی مردان بیشتر و حدود ۲ برابر زنان بوده‌است بعد از این سال تجرد قطعی زنان به تدریج افزایش و به مردان نزدیک شده و در سال ۱۳۷۵ تجرد قطعی زنان از مردان پیشی گرفته و در سال ۱۳۹۵ نسبت تجرد قطعی زنان به حدود 1.6 برابر مردان رسیده ‌است.

همچنین این آمارها نشان می‌دهد غیر از بیکاری و نابسامانی شرایط اقتصادی یک علت افزایش سن ازدواج جوانان در کشور تحصیلات دانشگاهی است.

 برخی تحقیقات نشان می‌دهند طولانی بودن مدت تحصیلات دانشگاهی و افزایش نسبت دختران به پسران (که طبق بعضی آمارها تنها 43/35 درصد کسانی که در کنکور شرکت می‌کنند، پسر هستند) در آموزش عالی سبب شد اولاً اغلب پسران و دختران تا پایان تحصیلات و بعد هم تا به دست آوردن شغل، از ازدواج سرباز زنند؛ و ثانیاً،دختران به علت داشتن تحصیلات دانشگاهی حاضر به ازدواج با پسران تحصیل نکرده نباشند و درصد بالایی از آنان بدون همسر بمانند، یا به ازدواج ناخواسته تن بدهند؛ چنانکه امروز شاهد این معضل هستیم.