عطوان: منطقه خلیج فارس در آستانه تغییرات بسیار خطرناکی است

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو، روزنامه مستقل رای الیوم در یادداشتی به قلم عبد الباری عطوان نوشت: علل سری که باعث شد سفر محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی به کویت فقط دو ساعت طول بکشد، کدامند؟ آیا دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا پشت این ماجرا است؟ تنش در روابط عربستان سعودی و کویت عمدی یا غیرعمدی، به کجا خواهد کشید؟ و این که وساطت برای حل بحران قطر چه سرنوشتی خواهد داشت؟

عطوان در این یادداشت افزود پرسش مهمی که اکنون در بیشتر دربار‌ها و نشست‌ها در کویت و کشور‌های حوزه خلیج فارس مطرح است، درباره دلایلی است که باعث شد شاهزاده محمد بن سلمان سفر خود را به کویت یک روز به تعویق اندازد و پس از آن، این سفر را تنها به دو ساعت محدود کند. مراسم شام رسمی که «صباح الاحمد»، امیر کویت به افتخار ولیعهد عربستان برگزار کرد نیز زیاد طول نکشید و سرد توصیف شد.

همچنین در این سفر دو ساعته به هیچ یک از مسائلی که در جدول گفتگو‌ها قرار داشت، پرداخته نشد که مهمترین آن‌ها حل بحران میان دو کشور درباره تولید نفت از میدان‌های نفتی مشترک الخفجی و الوفره بود. در این سفر همچنین بحران منطقه خلیج فارس یا به عبارتی دیگر بحران قطر مورد بررسی قرار نگرفت.

شبکه‌های اجتماعی به ویژه در کویت پر از تفسیر‌هایی شده که همه آن‌ها درباره شکست این سفر و خشم ولیعهد عربستان سعودی به دلیل مخالفت دولت کویت با دیکته‌های وی است، امری که باعث شد تا وزارت خارجه کویت بیانیه‌ای صادر کند و در آن نسبت به اطلاعات منتشر شده در رسانه‌های خبری درباره سفر شاهزاده سعودی به کویت ابراز تأسف کرد.

قطعا زبان دیپلماتیک کویت بسیاری را در این کشور یا عربستان قانع نکرد به ویژه آن که قرار بود حضور مهمان سعودی که سفرش اولین سفر در نوع خود بود، دو روز ادامه یابد و نه دو ساعت. طرف سعودی امید زیادی داشت تا در موضوع مهم در دستورالعمل این سفر که رسیدن به راه حل رضایت بخش درباره از سرگیری تولید نفت از دو میدان نفتی یاد شده است، پیشرفتی حاصل شود. شاهزاده بن سلمان قرار بود در حاشیه این سفر با بازرگانان و تعداد زیادی از سیاستمداران، نمایندگان پارلمان و خبرنگاران نیز دیدار کند.

یک منبع در دیوان امیر کویت در اطلاعاتی که به خبرگزاری رویترز درز داد، گفت: فضای سفر بن سلمان به شدت متشنج بود و هیچ گونه توافقنامه اقتصادی یا سیاسی میان دو طرف امضا نشد. این در حالی است که منابع کویتی بلندپایه به روزنامه رأی الیوم گفتند که نشانه‌های خشم و حمله در چهره شاهزاده مهمان و هیئت همراه وی نمایان بود و با امیر کویت نیز چیزی جز سخنان عمومی رد و بدل نکرد و محمد بن سلمان بلافاصله پس از پایان مراسم شام به همراه هیئت همراهش به سمت هواپیمای خصوصی اش رفت و کویت را به مقصد ریاض ترک کرد.

به گفته این منبع طرف کویتی دستورالعمل مطرح شده توسط عربستان را رد کرد و این مسئله باعث شد تا سفر بن سلمان یک روز یعنی از شنبه به یکشنبه به تعویق افتد به امید آن که موانع و بخش‌های مورد اختلاف بر طرف شوند، اما این تأخیر (یک روزه) چیزی را عوض نکرد و هر دو طرف بر مواضع خود اصرار کردند.

خبر‌هایی هم درباره قصد شاهزاده بن سلمان برای لغو کامل سفرش مطرح بود، آن هم پس از آن که عادل الجبیر، وزیر خارجه عربستان که روز یکشنبه و چند ساعت قبل از ولیعهد عربستان وارد کویت شد، به بن سلمان اطلاع داد که طرف کویتی با درخواست‌های عربستان مخالفت کرده و بار دیگر به روی آوردن به داوری بین المللی (برای حل اختلاف‌های دو کشور درباره میدان‌های مشترک نفتی) اشاره کرده است.

بحران میان عربستان و کویت درباره دو میدان مشترک نفتی یاد شده (الخفجی و الوفره) از سال ۲۰۱۴ آغاز شد، در آن زمان کویت از دادن روادید ورود به مهندسان شرکت «شورون» که به منظور تعمیر و نگهداری از دو میدان نفتی و افزایش ظرفیت تولیدشان و نیز حفر چاه در منطقه آمده بودند و در حالی که شرکت آن‌ها تجهیزاتش را داخل منطقه وابسته به کویت بدون مشورت با دولت این کشور قرار داده بود، خودداری کرد.

عربستان نیز در پاسخ، اقدام به توقف تولید نفت از میدان‌های الخفجی و الوفره به بهانه انجام کار‌های تعمیر و نگهداری آن‌ها، بدون مشورت با شریک کویتی خود کرد و فعالیت‌های ریاض برای نگهداری میدان‌ها نفتی به مدت چهار سال طول کشید و منجر به بسته شدن دو میدان نفتی شد و سالانه بیش از ۱۸ میلیارد دلار به کویت ضرر وارد کرد.

سفر شاهزاده بن سلمان به کویت در چارچوب فشار‌هایی که دونالد ترامپ به عربستان وارد می‌کند تا برای کاهش بهای نفت، تولید خود را روزانه دو میلیون بشکه افزایش دهد (تولید کنونی نفت عربستان سعودی ۱۱ میلیون بشکه در روز است)، صورت گرفت. رئیس جمهور آمریکا دو بار با پادشاه عربستان سعودی تماس گرفت و به صورت وقیحانه این درخواست (افزایش تولید نفت) را مطرح کرد، اولین تماس ترامپ دو ماه پیش بود و هدف از آن جبران هر گونه کمبود نفت در بازار‌های جهانی در صورت کاهش صادرات نفت ایران در نتیجه تحریم‌های آمریکاست که قرار است اوایل ماه نوامبر آینده آغاز شود.

دومین تماس ترامپ با شاه عربستان نیز دو روز پیش و برای همین منظور (افزایش تولید نفت عربستان) صورت گرفت. تماس دوم ترامپ با لحن تهدید آمیز و زورگویانه بود. کارشناسان می‌گویند عربستان سعودی به دلایل لجستیکی نمی‌تواند بیش از یک میلیون بشکه نفت اضافی تولید کند و براین اساس فعال کردن دو میدان نفتی مشترک با کویت در منطقه بی طرف را یکی از راه حل‌ها برای افزودن ۵۰۰ هزار بشکه نفت بیشتر به بازار‌ها می‌داند. امری که به کاهش بهای نفت کمک می‌کند و اینکه این سفر نیز شکل طبیعی به خود بگیرد و بتواند مانع از خشم کشور‌های تولیدکننده دیگر شود، زیرا کشور‌های تولیدکننده نفت در نشست مشورتی یک هفته پیش در الجزایر که در سطح وزرای تولید کننده نفت اعضای اوپک (سازمان کشور‌های صادرکننده نفت) و کشور‌های مستقل (تولیدکننده نفت) برگزار شد، بر سر تثبیت تولید و خودداری از افزایش تولید حتی یک بشکه نفت به توافق رسیدند.

روابط میان عربستان سعودی و کویت در ۱۵ ماه اخیر هرگز خوب نبود و یک حالت تعارف بر آن حاکم بود، زیرا دولت کویت در بحران منطقه خلیج فارس موضع بی طرف اتخاذ کرد و نیرو‌های زیادی برای جنگیدن در جنگ یمن در صفوف «طوفان قاطعیت» نفرستاد و نقش جنگنده‌هایی کویتی نیز نمادین بود. تنش میان دو کشور زمانی بیشتر شد که کویت حاضر نشد روابطش با ایران را قطع کند و حمله مسلحانه به شهر اهواز را که به کشته و زخمی شدن ۸۵ نظامی و غیرنظامی منجر شد، محکوم کرد و آن را یک اقدام تروریستی خواند.

این در حالی است که امارات عربی متحده و عربستان این حمله تروریستی را محکوم نکردند و به صورت غیرمستقیم و از طریق به کار گرفتن دستگاه‌های رسانه‌ای شان برای توجیه آن، این حمله را تایید کردند.

کویت که شیخ صباح الاحمد، امیرش به کنترل خشم و عصبانیت خود مشهور است دیپلماسی آرامش و پرهیز از رویارویی را به ویژه با همسایه خود عربستان در پیش گرفته و از هر گونه تشدید تنش دوری کرده است. ادامه تنش در روابط میان عربستان و کویت بر روند میانجی گری کویت در بحران منطقه خلیج فارس تاثیر منفی می‌گذارد و منجر به پایان بحران نمی‌شود.

ناظران بر این عقیده اند این تنش به طرف سعودی بیش از طرف کویتی آسیب وارد می‌کند، زیرا عربستان و شاهزاده محمد بن سلمان نیاز به راضی کردن دولت آمریکا دارد تا واشنگتن از هر گونه مانع تراشی در مسیرش برای رسیدن سریع به مقام پادشاهی (به جای پدرش) خودداری کند. همچنین از سرگرفته نشدن تولید نفت از میدان‌های نفتی مشترک نتایجی در پی دارد چرا که ولیعهد عربستان سعودی می‌خواهد پول بیشتری به دست آورد تا بتواند هزینه‌های سنگین ناشی از جنگ یمن را تأمین کند.

شاهزاده بن سلمان امیدوار به فروش بخشی از سهام شرکت نفتی «آرامکو» برای جبران هر گونه کسری در بودجه کشور بود، ولی بعد از توقف این طرح به دلایلی که مجال مطرح کردن آن نیست، جستجو برای یافتن منابع دیگری برای کسب درآمد امری حتمی است و شاید از سرگیری دوباره تولید نفت از میدان‌های نفتی الخفجی و الوفره در منطقه بی طرف به شکل برابر یکی از راه حل‌ها باشد اگر چه در حال حاضر تنها راه حل نیست.

شرایط حاکم بر سفر شاهزاده بن سلمان به کویت، فشار‌های زورگویانه آمریکا مغایر با همه عرف‌های اخلاقی و گسترش شکافی که شورای همکاری حاشیه خلیج فارس را به دو اردوگاه تقسیم کرده است، همگی نشانه‌هایی است که تأیید می‌کند منطقه خلیج فارس در آستانه تغییرات بسیار خطرناکی در سایه تلاش‌های سریع آمریکا برای تبدیل کردن آن به محلی برای مقابله با ایران قرار دارد.

در پایان این مطلب آمده است: توقف این زورگویی وقیحانه آمریکا و بازنگری در همه سیاست‌ها و موضع گیری‌هایی که منجر به تشدید آن شدند و اصلاحات در روابط با کشور‌های عربی و خلیج فارس در یک شرایط متفاوت، باید اولویت قطعی عربستان شود و بر اولویت‌های دیگر تقدم پیدا کند و مهر پایانی بر جنگ‌های فرسایشی نظامی و سیاسی و اقتصادی آشکار یا پنهان بزند در غیر این صورت زیان‌ها در همه عرصه‌ها بسیار بزرگ خواهد بود.