پرتاب ماهواره‌های ایرانی در هاله‌ای از ابهام/ وعده‌هایی که محقق نشد

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو-حمیده آقاجانی؛ واژه پیشرفت در یک جامعه زمانی معنا و مفهوم پیدا می‌کند که در همه سطوح اجرا شود و دانشگاه به عنوان یک مرجع پیشگام و پیشقدم در این حوزه است.

دانشگاه‌های ایران از لحاظ تولید علم در بین صد دانشگاه برتر جهان رتبه خوبی دارند و این تصور ایجاد می‌شود که بتوانند در حوزه‌های پزشکی، علوم انسانی و فنی و مهندسی دستاورد‌های چشمگیری ارائه کنند خصوصا اینکه در یک دهه گذشته استفاده از تکنولوژی و ماهواره‌های فضایی رواج بیشتری یافته و ایران برای ماندن در کورس علمی در حوزه تکنولوژی دنیا نیاز دارد تا در این حوزه با قدرت بیشتری گام بردارد.

برای بسیاری از کشور‌های دنیا ساخت ماهواره‌های بومی یک آرزو باشد، زیرا این مسئله از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و یکی از معیار‌های پیشرفت علم به شمار می‌رود، اما جوانان ایرانی میان انبوهی از مشکلات و نبود امکانات فعل خواستن را صرف کرده‌اند، اتفاقی که موجب شگفتی کشور‌های دارنده این تکنولوژی نیز شده است. اما چه جریانی در میان است که دیگر خبری از ارسال این ماهواره‌ها روی خط خبرگزاری‌ها به چشم نمی‌خورد؟

اگر به دستاورد‌ها و پژوهش‌های دانشجویان و فارغ التحصیلان ۱۰ دانشگاه برتر ایران در حوزه فنی و مهندسی نگاهی کنیم خواهیم دید که با وجود تحریم‌های ظالمانه امکان دستیابی به بسیاری از فناوری‌های روز دنیا خصوصا طراحی، ساخت و ارسال ماهواره به به فضا وجود دارد. سالهاست که مسئله پرتاب ماهواره‌هایی همچون امید، مصباح، شریف ست، ناهید و پیام توسط جوانان ایرانی در دانشگاه‌های معتبر کشور ساخته شده و به مرحله پرتاب رسیده‌اند.

یک ماهواره و صد صاحب!
به طور قطع از میان ماهواره‌های گفته شده شریف ست از مرتبه علمی بالاتری برخوردار است و سابقه طولانی در وعده پرتاب دارد. زحمات چند ساله تیم‌های دانشجویی که باید به بهره برداری برسد، اما میان فشار‌های تحریم و احتمالا برخی سیاست‌های دولتی قرار گرفته و در گوشه انبار‌ها خاک می‌خورد.  این پروژه که از سال ۹۳ در نوبت پرتاب قرار داشت هر بار و در موعد وعده داده شده از پرتاب جامانده است.

ماهواره شریف‌ست را بدون شک می‌توانیم یک موفقیت در ساخت و بومی سازی ماهواره بدانیم. این ماهواره با همت و کمک بیش از صد نفر از دانشجویان، دانش‌آموختگان و استادان دانشگاه تهیه شد و ساخت آن نیز حدود پنج سال طول کشید. یکی از مهمترین ویژگی‌های این ماهواره با سایر ماهواره‌های قبلی پرتاب شده ایرانی تهیه عکس رنگی با قدرت تفکیک بسیار بالا است. همچنین می‌تواند از فاصله ۳۵۰ تا ۵۰۰ کیلومتری از بخش‌های مختلف زمین عکس رنگی RGB با دقت کمتر از ۱۰ متر تهیه و به ایستگاه زمینی مخابره کند.

مهر ماه امسال مرتضی براری رئیس سازمان فضایی در نشست خبری هفته جهانی فضا در خصوص زمان دقیق پرتاب ماهواره شریف به خبرنگاران گفت: پرتاب این ماهواره در دستور کار است و امسال پرتاب خواهد شد. ماهواره شریف ماهواره دانشگاه شریف است که با پرتابگر بومی سازگاری شده و تنها فرآیند اداری آن باقی مانده و امیدواریم که تا پایان سال خبر خوب پرتاب آن را بدهیم.

اما این اولین بار نیست که مسئولین سازمان فضایی و کشوری وعده پرتاب این موشک را می‌دهند:

 

 

 

دو سال از اولین وعده‌های پرتاب گذشته بود و هیچ خبری از این اتفاق خوب نبود تا اینکه محمود واعظی وزیر وقت ارتباطات و فناوری اطلاعات خبر از آمادگی این ماهواره برای پرتاب داد و بار دیگر امید‌ها تازه شد.

قطار وعده‌ها به ایستگاه چهارم رسید و خبری از پرتاب این ماهواره بومی نشد. این بار قرعه به نام محسن بهرامی رئیس وقت سازمان فضایی و معاون وزیر ارتباطات بود که قول پرتاب این ماهواره را بدهد، اما این وعده هم همچون قول و قرار‌های قبلی بی‌نتیجه ماند تا جایی که دانشجویان دانشگاه شریف به رسم یادبود جاکلیدی شریف ست را تقدیم رئیس جمهور کردند تا یاد و خاطره این ماهواره و زحماتی که برای آن کشیده شده بود از یاد‌ها نرود.

 

دولت یازدهم در سال ۹۶ در حالی به کار خود پایان داد که به هیچ کدام از وعده‌های خود در حوزه پرتاب ماهواره عمل نکرد. با اینکه بسیاری از عوامل اجرایی با ترکیبی تقریبا ثابت از دولت یازدهم همراه با رئیس جمهور سکان دولت دوازدهم را در دست گرفتند، اما باز هم در بر روی همان پاشنه بدقولی می‌چرخید و از پرتاب ماهواره خبری نبود.

این داستان به قدری برای دانشجویان و استادان تلخ و دردناک بود که رضا روستا آزاد، رئیس سابق دانشگاه صنعتی شریف در مصاحبه‌ای مطرح کرده بود: «ماهواره شریف‌سَت روی سکو هم رفت، اما با تهدید امریکا پرتاب نشد!»

وی در ادامه گفته است: «باید از اشک و گریه دانشجویان و اساتید در زمانی که جلوی پرتاب این ماهواره را گرفتند، گزارش تهیه می‌کردید؛ از دولت پیگیری کردیم که چرا اجازه پرتاب ندادید، گفتند به شما ربطی ندارد...»

حاصل زحمات بیش از ۱۰۰ نفر از نخبگان کشورمان در حالی همچنان گوشه‌ای از سازمان فضایی خاک می‌خورد که مسئولان وزارت ارتباطات و سازمان فضایی کشور در آغاز به کار دولت یازدهم، بار‌ها براین موضوع تأکید داشتند که نباید در مقوله فناوری‌های فضایی، فقط روی پرتاب ماهواره تمرکز کرد. بر همین اساس می‌توان گفت، فرضیه دوم مطرح شده مبنی بر بی‌اعتقادی دولت نسبت پیشرفت فضایی نسبت به موضوع نزدیک‌تر است.

این گفتگو از سوی فردی که روزگاری متولی ساخت ماهواره شریف‌ست بود از یک سو و بدقولی‌های دوباره دولت دوازدهم از سوی دیگر این ظن را به وجود می‌آورد که شاید دست‌هایی پشت پرده صنعت فضایی کشور وجود دارد که نمی‌خواهد قدرت فضایی ایران پیشرفت کند!

 

صف طولانی ماهواره‌های ساخته شده دانشگاهی/ وعده پرتاب به مسئولین حواله شد
اگر از ماهواره شریف‌ست بیشتر گفتیم به این دلیل بود که این ماهواره مدتهاست در انتظار پرواز است، اما این بدان معنا نیست که سایر دانشگاه‌ها در این عرصه بیکار بوده‌اند، دانشگاه امیرکبیر و خواجه نصیر هم در حوزه طراحی، ساخت و آماده سازی ماهواره دستاورد‌های خوبی داشتند، اما این دستاورد‌ها هم وضعیتی بهتر از ماهواره شریف ندارند.

مهر ماه امسال مصطفی صفوی مدیر پروژه پیام امیرکبیر در نشست تخصصی ماهواره پیام امیرکبیر درجمع خبرنگاران گفت: این ماهواره الحاقیه خورده و به دلیل اینکه قرار بود پرتاب گر خارجی آن را ارسال کند با وجود تحریم‌های موجود نتوانستیم قراردادی را با کشوری جهت پرتاب منعقد کنیم در نتیجه پرتاب ماهواره به پرتاب گر بومی و داخلی واگذار شد.

وی در ادامه گفت: به دلیل مشکلات فنی پرتاب ماهواره زمان بر شد و طولانی شدن سازگاری ماهواره با پرتاب گر بومی روند پرتاب ماهواره را به تاخیر انداخت.

صفوی در خصوص زمان دقیق پرتاب این ماهواره گفت: زمان دقیق پرتاب ماهواره را مسوولان باید مشخص کنند.

 

از ساخت به مسابقه رسیده‌ایم!

منوچهر منطقی رئیس مرکز ملی فضایی در همایش صنعت فضایی کشور که اواسط مهرماه امسال در دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد، گفت: یکی از مهمترین برنامه‌های ۱۰ سال دوم در حوزه صنعت فضایی، توسعه فناوری و کاربرد آن در بخش اقتصادی است.

وی ادامه داد: برنامه جامع ۱۰ سال دوم با محوریت سازمان فضایی تدارک دیده شده است به گونه‌ای که در منطقه به جایگاه اول برسیم و در این برنامه محوریت بر اساس تثبیت چرخه کامل فناوری فضایی و تکمیل زنجیره کامل ارزش فضایی است تا بتوانیم به رونق اقتصادی و ارائه خدمات پایدار دست پیدا کنیم.

رئیس مرکز ملی فضایی در رابطه با ساخت ماهواره‌های دانشجویی و برنامه ریزی برای تقویت این ماهواره‌ها گفت: ماهواره‌های دانشجویی در دو گروه ساخته می‌شد که یک گروه برعهده دانشگاه‌ها بود که پرتاب‌های اولیه با این ماهواره‌ها صورت گرفت، ولی این ماهواره‌ها به سمت عملیاتی شدن پیش رفتند تا به طول عمر دو سال بتوانند در مدار باقی بمانند.

وی افزود: مسیر دیگر پیشرفت ماهواره‌های دانشجویی، برگزاری مسابقات است مانند مسابقات مکعبی که برای تقویت آن برنامه داریم و قصدمان این است که از بخش شبکه‌سازی در این زمینه استفاده کنیم.

به گفته منطقی مسابقات کن‌ست نیز بهمن‌ماه برگزار می‌شود که ماهواره‌های این مسابقات درنهایت به بخش کاربرد می‌رسد.

وی گفت: به احتمال فراوان تا پایان امسال چند پرتاب ماهواره داریم.

با توجه به این که از سال ۱۳۹۲ تا به امروز از ماهواره‌های فضایی تدبیر (از سوی دانشگاه علم و صنعت)، خلیج فارس (ساخته شده از سوی دانشگاه صنعتی مالک اشتر)، ماهواره دانشجویی دوستی، ماهواره مخابراتی ناهید۱ که برای نخستین بار در کشور طراحی و ساخته شده است تنها رونمایی شده است و از گذشته نیز تعدادی ماهواره بر روی زمین مانده و نظر به وعده‌های شیرین مسئولین سازمان فضایی کشور برای پرتاب ماهواره به فضا، امید می‌رود اگراین وعده‌ها محقق شود می‌تواند به تنهایی بخش بزرگی از مرز‌های تحریم روانی و اقتصادی را بشکند و به دنیا ثابت کنند که جوانان این مرز و بوم بدون امکانات و با وجود تحریم‌های کاری خواهند کرد کارستان.