ضریب تعدیل قیمت، ریسک نوسانات قیمت نفت را پوشش می‌دهد/ بخش خصوصی بدون نگرانی نفت را از بورس خریداری کند

به گزارش  خبرنگار اقتصادی خبرگزاری دانشجو، پس از تصویب شورای عالی هماهنگی اقتصادی مبنی بر عرضه نفت در بورس و مشارکت بخش خصوصی در صادرات نفت، سرانجام با همکاری شرکت ملی نفت نخستین محموله‌ی نفت خام سبک ایران در تاریخ 6 آبان‌ماه در بورس انرژی عرضه شد که طی این فرآیند 280 هزار بشکه نفت ایران به قیمت 74.85 دلار توسط بخش خصوصی خریداری شد. سپس 20 آبان‌ماه دومین عرضه نفت در بورس انجام شد و در این عرضه 700 هزار بشکه نفت خام ایران به قیمت 64.97 دلار به فروش رسید که این کاهش قیمت معامله نسبت به عرضه قبلی ناشی از افت جهانی قیمت نفت و تحولات بازار نفت بود.

با توجه به روند نزولی قیمت جهانی نفت این شائبه توسط برخی کارشناسان مطرح شده که در صورت خرید نفت از سازوکار بورس و کاهش قیمت نفت در بازه زمانی خرید تا بارگیری، بخش خصوصی خریدار نفت دچار زیان قابل ملاحظه‌ای می شود. زیرا نفت را در زمان معامله به قیمت بیشتری نسبت به زمان بارگیری خریده است. در این راستا همایون دارابی، کارشناس بازار سرمایه با اشاره به نوسانات قیمت بازار نفت اظهار داشت: « مهلت 30 روزه برای بارگیری و جریان پر نوسان نفت در بازار جهانی، ریسک شدیدی را به خریداران تحمیل می‌کند به گونه‌ای که با توجه به معامله 280 هزار بشکه‌ای روز اول در مورد نفت خام در قیمت  74دلار و  85سنت حتی با فرمول تعدیل ارائه شده زیان هنگفتی به خریداران وارد شد. از آنجایی که بخش خصوصی ایران فاقد توان مالی بالا و مشکلات مالی شدید است چنین نوسان‌های می‌تواند به بروز مشکلات جدی برای خریداران منجر شود».

این شبهه در حالی توسط برخی کارشناسان مطرح شده که با بررسی اطلاعیه بورس انرژی درباره شرایط خرید نفت از بورس مشخص می‌شود که سازوکار پوشش ریسک نوسانات قیمت جهانی نفت برای خریداران و عرضه‌کننده به طور کامل در نظر گرفته شده است. طبق اطلاعیه بورس انرژی، قیمت نهایی نفت معامله شده در بورس که بر اساس آن صورت‌حساب‌های موقت و نهایی خریداران صادر می‌شود، با ضرب "ضریب تعدیل قیمت نفت" در "قیمت معامله نفت در روز عرضه" تعیین می‌شود و بدین صورت ضریب تعدیل قیمت، قیمت نفت را متناسب با نوسانات قیمت جهانی به روزرسانی می‌کند. در شکل زیر فرمول محاسبه قیمت نهایی نفت آورده شده است.

طبق این فرمول، ضریب تعدیل قیمت برابر است با "قیمت نفت خام برنت یک روز تقویمی قبل از صدور صورت‌حساب موقت" تقسیم بر "قیمت نفت خام برنت یک روز تقویمی قبل از صدور اطلاعیه عرضه". در نتیجه در صورت کاهش قیمت نفت در بازه زمانی مذکور مقدار ضریب تعدیل کوچکتر از یک شده و قیمت نهایی نفت متناسب با تغییرات قیمت جهانی کاهش می‌یابد و بلعکس.

در این راستا حمیدرضا اکبری، کارشناس حوزه انرژی در مورد نرخ تعدیل که در اطلاعیه بورس انرژی مطرح شده است، بیان کرد: «برای حل مسئله نوسانات قیمت جهانی نفت در مصوبه ای که بورس انرژی صادر کرده یک ضریب تعبیه شده به نام ضریب تعدیل. این ضریب تعدیل باعث می شود ریسک نوسانات قیمت نفت را پوشش بدهد که با توجه به این، دو قیمت در نظر گرفته شده است. یک قیمت قبل از صدور صورت‌حساب موقت و یک قیمت هم قبل از صدور اطلاعیه».  وی در ادامه با رد شبهات مطرح شده درباره زیان بخش خصوصی در فرآیند خرید نفت از بورس باتوجه به کاهش قیمت جهانی افزود:«قیمت صورت‌حساب موقت که قبل از تحویل که ۲۰ آذر صادر می شود، را بر قیمت قبل از صدور اطلاعیه که قبل از ۲۰ آبان ماه می شود تقسیم می کنند. حالا این کسر که تقسیم بر هم بشود یک ضریبی دارد و ضربدر آن قیمتی که در بورس شکل گرفته است می کنند و قیمت نهایی به دست می آید. لذا  این باعث می شود که نه شرکت ملی نفت به عنوان فروشنده و نه بخش خصوصی به عنوان خریدار، هیچکدام در این شرایط متضرر نشوند».

در مجموع به نظر میرسد نقش ضریب تعدیل قیمت در محاسبه قیمت نهایی نفت خریداری شده از بورس، باعث شده است که ریسک ناشی از نوسانات قیمت جهانی برای خریداران بخش خصوصی و عرضه‌کننده نفت پوشش داده شود. بدین صورت در صورت کاهش قیمت جهانی نفت، مقدار قیمت نهایی نفت نیز متناسب با آن کاهش می‌یابد و نفت معامله شده در بورس با قیمت پایین‌تری در اختیار بخش خصوصی قرار می‌گیرد.